مرگ تدریجی تاریخ بروجرد زیر سایه بناهای بلندمرتبه؛ اینجا تاریخ قربانی صنعت می‌شود
شهر بروجرد با دارا بودن ۲۸۰ هکتار بافت تاریخی در هسته مرکزی خود دارای ضوابط ساخت‌وساز معین است که به دلایل مختلفی این ضوابط تاکنون اجرایی نشده و این امر سبب مرتفع سازی در این بافت و تخریب برخی ابنیه تاریخی شده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از بروجرد، محدوده بافت تاریخی شهر بروجرد مشتمل بر 280 هکتار است که این محدوده فضایی است که درگذشته با یک حصار در دور شهر از دیگر قسمت‌ها جدا می‌شد و هنگامی‌که این حصار برداشته‌شده شهر به فراخور نیاز زمان ازهرجهت گسترش‌یافته و بزرگ‌شده است و آن بخشی که خطوط تاریخی آن وجود دارد بافت تاریخی نامیده می‌شود.
حالا همین بافت تاریخی بروجرد که اتفاقاً در مرکز شهر قرارگرفته است در تقابل با روند نوسازی ابنیه و بلندمرتبه‌سازی‌هایی قرارگرفته که سایه سنگینی بر روی ابنیه تاریخی فراوانی که در محدوده این بافت قرارگرفته انداخته است و به دلیل عدم اجرای ضوابط بلندمرتبه‌سازی در این بافت طی سال‌های اخیر خودنمایی ساختمان‌های بلندتر از ابنیه تاریخی همچون مسجد جامع و امام روزبه‌روز بیشتر می‌شود تا جایی که دیگر چشم‌ها نمی‌تواند گلدسته‌های فیروزه‌ای مساجد تاریخی این شهر را ببیند و به نظاره درختان سرو در جوار این گلدسته‌ها بنشیند.
این آسیب به‌ویژه در شهر بروجرد که ظاهراً ضوابط ساخت بنا در بافت تاریخی آن پس از سال 85 و مقارن با زلزله سال 86 این شهرستان ابلاغ شد سبب از بین رفتن بخشی از بافت تاریخی بروجرد در اثر غفلت متولیان فرهنگی نسبت به آسیب‌شناسی ساخت‌وساز در جوار و حریم ابنیه تاریخی شده است.
ضوابط ساخت‌وساز در بافت تاریخی بروجرد
بر اساس قانون برنامه سوم توسعه قرار بود شهرهایی که دارای بافت ارزشمند تاریخی با قدمتی پیش از سال 1300 هستند برای اعمال ضوابط معرفی شوند که بر این اساس و با توجه به قدمت بیش از 1200 ساله شهر بروجرد، این شهر مشمول ضوابط بلندمرتبه‌سازی در بافت تاریخی است.
به استناد همین قانون سازمان میراث فرهنگی مکلف بود برای شهرهایی که دارای بافت ارزشمند تاریخی هستند ضوابط معرفی کند که این ضوابط به معنای حفاظت از بافت تاریخی و تک عناصر موجود در این بافت است.
حجت الله یارمحمدی رئیس اداره میراث فرهنگی بروجرد دراین‌باره به خبرنگار تسنیم می‌گوید: در حوالی سال 1385 و هم‌زمان با آغاز این طرح ارتفاعی که مشاوران برای محدوده بافت مرکزی بروجرد در آن زمان برای ساختمان‌سازی پیشنهاد کرده بودند 9 متر و 30 سانتی‌متر بود که این پیشنهاد در شورای فنی سازمان میراث فرهنگی مصوب و به استان ابلاغ شد.
وی می‌افزاید: در درون این محدوده علاوه بر ضوابط بافت تاریخی ضوابط جزئی‌تری به نام ضوابط هریک از آثار تاریخی وجود دارد به این معنا که یک عنصر ارزشمند تاریخی موجود در بافت تاریخی به‌صورت منفرد دارای حریم است و حریم آن تعین شده و اولویت در اجرای ضوابط با بنایی است که حریم مصوب دارد بنابراین اگر محدوده‌ای هم در بافت تاریخی باشد و هم ضوابط حریم داشته باشد ضوابط حریم بر ضوابط بافت اولویت دارد.
البته شهرداری بروجرد نیز در این تقابل طی سال‌های اخیر به دلیل نوسازی بافت فرسوده هسته مرکزی شهر نیز نتوانست این ضوابط ابلاغی را به‌درستی اجرا کند و درجاهایی با صدور پروانه ساخت برای پاساژ سازی و یا ساختمان‌هایی بلندتر از حد مجاز ضوابط حریم ابنیه تاریخی را شکسته و سبب در حاشیه قرار گرفتن بسیاری از ابنیه تاریخی ازجمله خانه‌های تاریخی این شهر شده است.
رئیس اداره میراث فرهنگی بروجرد در رابطه با ارتباط شهرداری با این قضایا این‌چنین توضیح می‌دهد: بر اساس قانون شهرداری در محدوده‌هایی که شهر دارای بافت ارزشمند تاریخی است پیش از صدور پروانه ساختمانی یا پیش از هرگونه اقدامی باید نظر سازمان میراث فرهنگی را اخذ نمایند.
تعرض به حریم بافت تاریخی در ساخت‌وسازهای پس از زلزله
اما گلایه‌های همواره ناتمام می‌ماند تا اینکه گناه این تغافل یک‌بار بر گردن دیگری و بار دیگر بر گردن آن مسئول شکسته شود. آن‌چنان‌که یارمحمدی بیان می‌کند: در بسیاری محدوده‌های تاریخی بروجرد این قانون رعایت نشده و این امر دو جنبه دارد که یا شهرداری استعلام کرده و مالک شخصی اقدام به بلندمرتبه‌سازی و تعرض به ضوابط حریم در بافت تاریخی کرده که با اخذ جرائم موضوع حل‌وفصل شده و یا اینکه شهرداری منطقه استعلام نکرده و اقدام به صدور پروانه ساختمانی کرده است.
وی از پیگیری‌هایی می‌گوید تا اهرم فشاری باشد برای حفاظت از بافت تاریخی که حالا چیزی از آن نمانده و به پیگیری هم نمی‌رسد و دراین‌باره عنوان می‌کند: پیگیری‌های بسیاری شد تا مانع تعرض به حریم ابنیه تاریخی شویم و در چندین مورد نیز مانع از ساختمان‌سازی در این محدوده شدیم اما پس از سال 86 که ساخت‌وسازهای مربوط به زلزله این سال بروجرد آغاز شد و حدود پنج سال به طول کشید در فاصله این مدت شرایط خاصی پیش آمد و برخی تخلفات در آن زمان به وقوع پیوست ضمن اینکه در زمانی ضوابط بافت ابلاغ نشده بود بنابراین بسیاری از ساختمان‌ها پیش از ابلاغ این ضوابط در بافت تاریخی ساخته‌شده بودند.
رئیس اداره میراث فرهنگی بروجرد توضیحی می‌دهد درباره ضوابط ساخت‌وسازی که باید در بافت تاریخی بروجرد اجرا شود: ارتفاع بناها در بافت تاریخی نباید به‌گونه‌ای باشد که تأثیر منفی بر روی بناهای تاریخی داشته باشد و تقریباً در بروجرد موارد حادی وجود ندارد که به‌طور کامل حریم را تخریب کرده باشد و ساختمان‌های بسیار مرتفع نزدیک بناهای ارزشمند تاریخی ساخته نشده است.
با این امیدواری می‌توان گفت بافت تاریخی بروجرد چندان هم دستخوش ناملایمات ساخت‌وسازهای جدید قرار نگرفته اما نباید فراموش کرد که ارتفاع سازی در بافت تاریخی بروجرد که گاه از آن به بافت فرسوده یاد می‌شود سبب شده خانه‌های تاریخی بروجرد که عمدتاً دوطبقه هستند در معرض آسیب جدی قرار گیرند.
خطر مرتفع سازی در بافت تاریخی
یارمحمدی دراین‌باره می‌گوید: بیشتر خانه‌های تاریخی بروجرد همچون بیت آیت‌الله بروجردی که در میراث تاریخی ثبت‌شده‌اند تعین حریم شده و دارای ضوابط حریم هستند اما ساختمان‌سازی در جوار این ابنیه پیش از ابلاغ ضوابط صورت گرفته است.
وی البته خطر ارتفاع سازی در جوار ابنیه تاریخی را نیز هشدار داده و می‌افزاید: معمولاً بناهای تاریخی از ارتفاع دو یا سه‌طبقه بیشتر تجاوز نمی‌کنند و طبیعی است که ساختمان‌هایی که با ارتفاع بیشتر از این ساخته می‌شوند تأثیر منفی روی ساختمان‌های کوتاه‌قامت تاریخی دارند و هم روی آن‌ها سایه انداخته و هم اینکه ازنظر دید و بصری روی حیات این خانه‌های تاریخی اشراف دارند که در این صورت امنیت این ابنیه متزلزل می‌شود.
رئیس اداره میراث فرهنگی بروجرد خاطرنشان می‌کند: از سویی به دلیل اینکه جنس مواد ساختمانی که امروز در ساختمان‌سازی‌ها استفاده می‌شود درگذشته استفاده نمی‌شده این تناقض بین یک بنای تاریخی و یک ساختمان جدید که با اسکلت‌های بتنی ساخته می‌شود طبیعتاً بناهای خشتی آجری را در صورت وقوع زمین‌لرزه‌ها مورد آسیب جدی قرار می‌دهد و آسیب از ناحیه ساختمان‌های محکم‌تر به بناهای ضعیف‌تر وارد می‌شود.
وی بیان می‌کند: درمجموع درگذشته ساختمان‌ها به‌گونه‌ای ساخته می‌شد که هیچ ساختمانی بر روی دیگری اشرافی نداشته باشد و مانع زندگی هیچ ساختمان دیگری نشود اما امروز ارتفاع سازی برای برخی ساختمان‌ها عارضه و مزاحمت ایجاد می‌کند بنابراین در مواجهه با این موضوع نظر کارشناسان میراث فرهنگی این است که ساختمان‌هایی که در مجاورت بناهای تاریخی ساخته می‌شود باید ازنظر ارتفاع به‌گونه‌ای باشند که ساختمان‌های تاریخی را کوچک و تحقیر نکند.
حالا به سراغ مقصر و یا مقصران اصلی ارتفاع سازی در بافت تاریخی می‌رویم مقصرانی که البته اگر منصفانه بنگریم در برخی موارد چاره‌ای جز صدور پروانه بلندمرتبه‌سازی در بافت تاریخی بروجرد را نداشته‌اند چراکه باید در نظر داشت که بافت تاریخی بروجرد در هسته مرکزی، آنجا که بازار و ابنیه بسیاری قرار دارد و اتفاقاً جنبه تجاری نیز دارد واقع‌شده که شهرداری بروجرد نیز برای جذب درآمد سرمایه‌گذاران در این بافت به‌ناچار باید پروانه ساخت‌وساز در این بافت را صادر کند اما چگونگی صدور این پروانه‌ها نیز مهم است.
طرح تفصیلی بروجرد در نوبت تصویب
محمد پرهام عضو شورای شهر بروجرد که اخیراً پیگیر موضوعات مربوط به بازسازی بافت تاریخی بروجرد شده است در این رابطه به خبرنگار تسنیم می‌گوید: به دنبال طراحی یک نقشه راه و طرحی جامع برای ممانعت از ارتفاع سازی در بافت تاریخی با استفاده از طرح تفصیلی جدید در شورای شهر هستیم.
وی البته فرصت را غنیمت شمرده و از عدم همکاری شهرداری با شورای شهر در ارائه مستندات لازم برای مطالعه طرح تفصیلی بروجرد نیز انتقاداتی می‌کند و در ادامه می‌افزاید: مبنای کار طرح تفصیلی است که پس‌ازاینکه این گزارش به‌صورت کامل بررسی شد با استفاده ازنظر متخصصان یک طرح جامع و چکش‌کاری شده تصویب می‌شود.
این عضو شورای شهر بروجرد روند تصویب این طرح را ظرف حدود یک تا دو ماه آینده پیش‌بینی کرد و تصویب آن مشتمل بر ساماندهی طرح جامع بافت تاریخی بروجرد را از برنامه‌های حتمی شورا برشمرد.
پرهام البته نقدی هم به مدیریت میراث فرهنگی بروجرد زده و تصریح می‌کند: مشکل اساسی بافت تاریخی بروجرد مدیریت بسیار منفعل میراث تاریخی است و میراث فرهنگی در این زمینه باید بسیار فعال عمل کند و در این حوزه نیاز به کارشناسان فعال است تا دائماً قفل و زنجیر بر درب بناهای تاریخی نباشد!
بافت تاریخی بروجرد در انتظار تصویب طرح تفصیلی
فریبرز محسنی دیگر عضو شورای شهر بروجرد با تکرار اظهارات پرهام به خبرنگار تسنیم می‌گوید: طرح تفصیلی مشخص می‌کند در هر معبر با عرض مشخص چه اندازه می‌توان در ارتفاع سازی مجوز داد مثلاً در کوچه‌هایی با عرض شش تا هشت متر پیلوت و بیش از سه‌طبقه مجوز داده نمی‌شود.
وی می‌افزاید: این حساسیت در بافت تاریخی مضاعف می‌شود که بر اساس آن متقاضیان ارتفاع سازی در بافت تاریخی باید ضوابط حریم ابنیه تاریخی را بر اساس قوانین ابلاغی رعایت کنند.
این عضو شورای شهر بروجرد تقابل نوسازی در بافت تاریخی را تلخ و شیرین توصیف کرده و یادآور می‌شود: شرکت بازآفرینی بافت فرسوده با همراهی سازمان عمران شهری شهرداری بروجرد در حال بررسی این موضوع هستند تا طرح جامع به تصویب رسد که در حال حاضر در مرحله انجام مطالعات کلی است و پیش‌بینی می‌شود تا انتهای امسال با تدوین و تصویب این طرح در قالب یک بسته در شورای شهر بتوانیم نقشه راه در بافت تاریخی را به‌درستی ترسیم نماییم.
حالا بافت تاریخی بروجرد که این روزها رمقی به دلیل همین ارتفاع سازی‌ها ندارد در انتظار طراحی و یا تصویب این طرح‌هاست تا پس از انجام تشریفات اداری و بروکراسی‌های رایج درمانی باشد برای تخریب بیش‌ازپیش آن.
گزارش: الهام شاهدپور
انتهای پیام/
