نقش چانه‌زنی‌های پشت پرده در توزیع بودجه‌های عمرانی

خبرگزاری تسنیم- استاد تمام اقتصاد دانشگاه تهران در یادداشتی نوشت:

هر چند از یک طرف، صحبت از بودجه عمومی دولت آن‌قدر متعارف و در عین حال عمدتاً آن‌قدر سطحی شده است که گهگاه انگیزه ورود به عرصه نقد را از اهل موضوع سلب می‌کند و از طرف دیگر لایحه بودجه دولت برای سال 1397 هم از این قاعده بر کنار نیست و در این خصوص جا دارد بیانیه‌ای محتوایی نگاشته شود تا شاید اندکی ازعمق خساراتی که از ناحیه بودجه به نظام مالی کشور، طی دهه‌های گذشته وارد شده و همچنان با سرعت بیشتری در حال وارد شدن است، فارغ از تبلیغات معمول در اقتصاد سیاسی دولت، به چاره‌اندیشی گذاشته شود؛ اما به‌منظور اشاره به صرفاً یک مورد از صدها مورد، در اینجا درباره جدول شماره 20 لایحه بودجه سال 1397 چند نکته را مطرح می‌کنم که می‌تواند نمونه‌ای از اندیشه بودجه‌نویسی در دستگاههای حاکمیتی کشور باشد.

1- بر اساس قوانین موجود، برای اینکه پروژه‌ای عمرانی به مرحله اجرایی برسد، باید عنوان، هدف کمی و اعتبار آن بر اساس گزارش توجیهی فنی (مشتمل بر حجم کار و زمان‌بندی اجرا)، اقتصادی، مالی، زیست محیطی و رعایت پدافند غیرعامل به تصویب برسد و آنگاه در لایحه بودجه درج و برای تصویب به مجلس تقدیم شود.

2- در جدول شماره 20 لایحه تقدیمی دولت برای سال 1397 ، عناوین 293 طرح مطالعاتی و اجرایی درج شده است که به استناد جمله ذیل آن، مجوزهای قانونی لازم (که در بند 1 ذکر نمودم) را برای پیشنهاد شدن جهت تصویب مجلس، کسب نکرده است.

3- این طرحها که ممکن است بعضی از آنها مشتمل بر چندین پروژه باشند، از راه و سد و بیمارستان و دانشگاه و راه‌آهن و آب‌رسانی و فاضلاب و آمفی‌تئاتر و فرودگاه و ... گرفته تا بزرگراه و کنارگذر و احداث پل و ... را دربرمی‌گیرند، به‌نحوی که چون مراحل مطالعاتی آنها طی نشده است، اصولاً امکان برآورد دقیق هزینه احداث آنها غیرممکن است. شاید در یک برآورد، به بودجه 10 سال معمولاً مصوب عمرانی کشور یعنی حدود یک میلیون میلیارد تومان نیاز باشد تا این طرحها، به شرط داشتن توجیه فنی، اقتصادی، مالی و زیست محیطی، در مجموع طی بیست سال به سامان اجرایی برسند. دولت برای این طرحهای مطالعه نشده، فقط 20 میلیارد تومان در لایحه پیشنهاد کرده است.

4- هرکس کمترین آشنایی با اقتصاد سیاسی ایران داشته باشد می‌فهمد که این جدول محصول چانه‌زنیها و توافقات بین نمایندگان و تمکین دولت به آنها، به دلایل دیگری است که آنها هم از جنس چانه‌زنی برای تصویب بودجه و ... در مجلس است. به عبارت دیگر، وقتی در یک جدول 293 طرح وجود دارد تقریباً برای همه شهرستانها طرحی یا طرحهایی مطرح گردیده است و نمایندگان عمدتاً برای حفظ پروژه یا طرح شهرستان خود هم که شده، نه تنها با این طرحها که مراحل لازم‌الرعایه پیش از تقدیم به مجلس را نگذرانده‌اند موافقت می‌کنند، که تلاش می‌کنند در بقیه موارد هم از نابسامانی‌های مخرب در بودجه دفاع کنند تا لایحه بودجه حاوی طرح مورد نظر آنها تصویب شود. حالا مهم نیست که فقط 20 میلیارد تومان اعتبار برای آنها پیش‌بینی شده است که ممکن است در عمل، همه آن هم تخصیص پیدا نکند. و اگر هم تخصیص پیدا کند هر طرح (مثلاً یک فرودگاه ) بطور میانگین 68 میلیون تومان در سال 1397 اعتبار دارد.

+ بیشتر بخوانید: حسن سبحانی: سوراخ منابع نفت جای دیگری است

5- تجربه نشان می دهد که عموم سیاسیون ما، تعارض بین منافع اشخاص و منافع ملی در اقتصاد سیاسی را، در پرتو سکوت و یا حمایت نخبگان، از طریق تحمیل عقب‌ماندگی به آیندگان حل و فصل می‌کنند و چنین است که عمده آنها، ضمن اینکه از به اضمحلال رسیدن بودجه‌ای که با همین روال، طی سالهای طولانی، پیشنهاد و تصویب شده است سخن می‌گویند و به گذشتگان ایراد می‌گیرند، در عین حال لحظه‌ای از پیگیری غیرشفاف منویات فعلی سیاسی خود در بودجه غفلت نمی‌کنند و برایشان اهمیتی ندارد تا در فردای قدرت سیاسی دیگران، چانه‌زنی‌های بودجه‌ای امروز آنها و توان تخریبی آن، مورد تمسخر و ایراد حاکمان جدید واقع شود.

انتهای پیام/*