بازار سنتی رشت؛ هم‌آوایی رنگ‌ها و نواهای محلی + فیلم

به گزارش خبرگزاری تسنیم از رشت، بازار رشت یا به‌زبان گیلکی "رشت‌بازار"، بازاری است قدیمی واقع در بافت مرکزی شهر رشت که از دیرباز مرکز فعالیت‌های بازرگانی  و دادوستد استان گیلان به‌حساب می‌آید.

روزانه هزاران نفر از ساکنان شهرها و روستاهای استان گیلان و استان‌های مجاور برای خرید و فروش انواع محصولات در این بازار حضور می‌یابند و یکی از قطب‌های اقتصادی استان محسوب می‌شود.

بازار رشت برای گردشگران نیز همواره جذاب و دیدنی بوده است چرا که با وجود سر بر آوردن هایپرمارکت‌ها، این بازار بافت سنتی و محلی خویش را حفظ کرده و همیشه مملو از جمعیت است.

بازار رشت بزرگ‌ترین بازار روباز کشور است و به‌خلاف دیگر بازارهای شهرهای کشور، سقف‌های گنبدی و نورگیرهای بلند بر قوس مرکزی گنبد ندارد.

کاروانسراهای بازار رشت دارای سکو‌ها و طاقی‌های بلند هستند که بخش مرکزی آن روباز است و این امر جهت استفاده از آفتاب در اندک روزهای آفتابی شهر باران است.

بازار سنتی رشت شامل میدان بزرگ، میدان کوچک، چهارسوق‌ها و کاروانسراها است و معماری کاروانسراها و طاقی‌های موجود در بازار رشت یکی از جاذبه‌های توریستی این بازار است که از سوی مسئولان در حفظ این آثار تاریخی تلاش زیادی نشده و اغلب در حال فرسودگی و تخریب هستند.

در بافت 24هکتاری بازار رشت، 14 کاروانسرا وجود دارد که توسط راسته‌های مختلف به هم مرتبط هستند؛ این کاروانسراها همچون  طاقی‌های بزرگ و کوچک، سعادت و کاروانسراهای محتشم، چینی‌چیان و ملک در دوره قاجاریه و اوایل دوره پهلوی به‌عنوان کانون‌های بازرگانی ساخته شدند.

طاقی بزرگ این کاروانسرا در سال 1321 هجری قمری در ضلع جنوبی کاروانسرای طاقی کوچک و راسته دوم زرگرها و ضلع غربی سرای قیصریه فخر، در ضلع جنوبی راسته میدان کوچک و ضلع شرقی راسته پلاستیک فروش‌ها ساخته شده است.

طاقی کوچک و 13 کاروانسرای دیگر نیز در بافت 24هکتاری بازار رشت، توسط راسته‌های مختلف به هم مرتبط هستند و در دوره قاجاریه و اوایل پهلوی ساخته شده است.

در گذشته در کاروانسرا‌های بازار رشت شترهایی که طاقه‌های ابریشم و سایر محصولات را بر گرده‌شان می‌گذاشتند، راهی بندر پیربازار رشت می‌شدند تا به آن سوی آب‌های دریای خزر صادرات صورت گیرد.

 بازار شهر رشت، حوادث زیادی به خود دیده است؛ یک بار لشکریان کریم‌خان زند بازار را به‌آتش کشیدند و یک بار سربازان آقا محمدخان قاجار غارتش کردند و بلایای طبیعی و سهل‌انگاری‌های بشری هم چندین بار بازار رشت را به‌آتش کشیده است.

با دوربین تسنیم که وارد بازار رشت می‌شویم بساط بازاریان و مغازه‌های متفاوت از انواع محصولات محلی مختص گیلان که سوغات شهرهای مختلف است توجه ما را به خود جلب می‌کند.

میوه‌ها و سبزی‌ها با رنگ‌های چشم‌نواز، انواع رب‌های مختص گیلان‌زمین؛ زیتون و انواع ترشیجات، شیرینی رشته خوشکار و کلوچه، برنج و چای و محصولات لبنی روستایی، گردشگران را وادار می‌کند تا به تمام دالان‌های بازار رشت سر بزنند و از طعم‌های متفاوت این شهر "خلاق غذا" بچشند.

در گوشه و کنار بازار رشت می‌توان جلوه‌های فراوانی از زیبایی‌های فرهنگ فولکلور این استان سرسبز را یافت که به‌نوبه خود بسیار زیبا و جذاب است و می‌تواند یکی از قطب‌های گردشگری استان گیلان محسوب شود.

ترکیب زیبایی از آواها و نواهای محلی دلنشین و رنگ‌ها و طعم‌های متنوع در بازار رشت حس زندگی و شور حیات را برای مسافران و عابران متبلور می‌سازد.

برای دانستن تاریخچه بازار رشت با یکی از پژوهشگران و گیلان‌شناسان برجسته کشور به گفت‌وگو نشستیم.

محمدتقی پوراحمد با اشاره به اینکه ابتدا رشت به‌صورت قصبه‌ای بزرگ میان یک فضای جنگلی بوده و از آبادی‌های کهن ایران به‌شمار می‌رفت گفت: این قصبه میان دو رودخانه گوهررود و زرجوب قرار داشت.

مدیر انتشارات "گیلکان" افزود: از زمانی که قصبه رشت به‌وجود آمد بازار رشت به‌شکل ابتدایی شکل گرفت چرا که رشت در مسیر راه بین لاهیجان و فومن بود و این بازار بین این دو امیرنشین گیلان شرقی و غربی قرار داشت.

وی با بیان اینکه رشت در زمان شاه طهماسب صفوی مرکز ولایت شد و گیلان وابسته به حکومت مرکزی شد گفت: رشت در مسیر فرعی جاده ابریشم قرار داشت و بازار ابریشم و صنایع پارچه‌بافی و جوراب‌بافی در کنارش شکل گرفت.

مدیر ماهنامه گیلان‌شناسی "گیله‌وا" بیان کرد: بازرگانان نقاط مختلف کشور و تاجران ارمنی، یونانی، روس و گرجی برای دادوستد محصولات خود به شهر رشت می‌آمدند و اینجا مرکز تبادل تجارت ابریشم و برنج و دیگر محصولات کشاورزی بود.

پوراحمد با تأکید بر اینکه وضعیت توپوگرافی، سیاسی و بین‌راهی بودن شهر رشت در رونق بازار آن تأثیرگذار بود گفت: در زمان پتر کبیر شهر رشت ده سال در اشغال روس‌ها بود و مردم در این زمان با روش‌های نوین تجارت بیش از پیش آشنا شدند.

این گیلان‌شناس برجسته با ابراز اینکه روس‌ها فضای جنگلی شهر رشت را تا منجیل عاری از درخت کردند و رشت از چهار طرف توسعه یافت اضافه کرد: محلات رشت هر کدام یک روستا بود که با افزایش جمعیت رشد کرده و این روستاها به‌هم نزدیک شدند.

وی گفت: در زمان قاجاریه شهر رشت در مسیر شکوفایی قرار گرفت و در دوره مشروطیت به دروازه تمدن شهرت یافت چرا که کنسولگری‌های روس، انگلیس، فرانسه و عثمانی در شهر رشت دایر شد و دیپلمات‌های سیاسی و تجار به این شهر آمدوشد داشتند.

پوراحمد با بیان اینکه در دوره پهلوی نخستین بلدیه، بیمارستان، تماشاخانه و کتابخانه در این شهر تأسیس شد گفت: در این میان بازار رشت هم در حال توسعه بود و بازاری زنده و پویا و شکوفا در مقایسه با شهرهای دیگر گیلان و حتی ایران محسوب می‌شد.

وی با اشاره به اینکه میدان بزرگ (پیله‌میدان) یک چهارسوق دارد که به‌خلاف بازارهای سرپوشیده دیگر شهرها این بازار روباز است افزود: این بازار یک جهت شرقی، غربی و یک طرف شمالی، جنوبی دارد که بر اثر افزایش جمعیت توسعه یافته و بازارهای اختصاصی تره‌بار، محصولات خشک و حبوبات شکل گرفت.

مدیر ماهنامه گیلان‌شناسی گیله‌وا تصریح کرد: در اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی کاروانسراهای زیادی به بازار رشت افزوده شدند که به نام تاجران و بازاریان احداث کننده نامگذاری شدند همچون کاروانسرای چینی‌چیان، فخر و ملک.

پوراحمد با اظهار اینکه مسجد کاسه‌فروشان در بازار رشت از مساجد قدیمی این شهر محسوب می‌شود ادامه داد: شهر رشت یک "باغ‌شهر" بود که وقایع زیادی بر آن تأثیر گذاشت و "پیله‌بازار" یا "رشت‌بازار" طی این سال‌ها مرکز تجارت و قلب تپنده اقتصاد استان گیلان محسوب می‌شد.

طبق‌هایی از سیر محلی، کدو تنبل، گلابی محلی (خوج) و ازگیل با تبلیغات فروشنده‌ها که با ریتم‌ها و اشعار مختلف در حال جذب مشتری هستند از تصاویر دیدنی بازار رشت است.

بازاری با جذابیت‌های زیاد از صنایع دستی و تولیدات روستایی و پتانسیل‌هایی که قابلیت بالفعل شدن و افزایش گردش اقتصادی استان را با حذف دلالان و واسطه‌گری فراهم آورده است.

راسته زرگران و آیینه‌شمعدان‌فروشی‌ها برای اکثر خانواده‌های گیلانی جزء خاطره‌انگیزترین قسمت‌های بازار رشت است چرا که از خریدهای عروسی خود و فرزندانشان تصاویر زیبایی در پس‌زمینه‌های ذهنی خود به‌یاد دارند.

بوی ماهی راسته ماهی‌فروشان بازار رشت در مسیری طولانی در سطح بازار رشت با مشامت بازی می‌کند و یاد دریا و ساحل خزر را در ذهن به‌تصویر می‌کشد.

بازار رشت در همه ایام پایان سال به‌ویژه اواخر اسفند و آغاز سال تحصیلی و روزهای پرمسافر تابستانی به‌شدت شلوغ است و کاسبی رونق بیشتری پیدا می‌کند؛ باربران و کاسبان با لبخند از مشتریان استقبال می‌کنند تا خاطره خوشی از گیلان در ذهن مسافران باقی بماند.

از پیر و جوان در پی کسب روزی حلال در تلاش هستند و در این تکاپو و جنب‌وجوش و شلوغی بازار به‌یاد آیه‌ای از قرآن کریم می‌افتی که "بگو پروردگار من روزی را برای هر یک از بندگانش که بخواهد وسعت داده و یا تنگ می‌گرداند و هرچه را انفاق کنید جای آن را پر می‌کند و او بهترین روزی دهندگان است".

گزارش از سارا ناصری

انتهای پیام/*