جنگ و صلح در سوریه؛ عرصه رویارویی دو ائتلاف بین‌المللی

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، روزنامه «کامرسانت»، چاپ مسکو در تحلیلی نوشته است: سال 2017 منجر به حل و فصل کامل مناقشه سوریه نشد، ولی برای نخستین بار بعد از شش سال جنگ داخلی در این کشور، امکان واقعی برای پایان یافتن مرحله نظامی حل و فصل این بحران بوجود آمد.

اصلی ترین تیجه سال 2017 برای سوریه را باید شکست گروه تروریستی داعش نامید که امکان آن را فراهم کرد تا روسیه پایان عملیات نظامی-هوایی خود در این کشور را اعلام کند. البته پایان مرحله فعال درگیریهای نظامی در سوریه باعث نشد تا مرحله حل و فصل سیاسی اوضاع سریعا آغاز شود: مخالفان سوری و نقش آفرینان خارجی که از آنها حمایت می کنند، قصد ندارند تا زمانی که "بشار اسد" در پست ریاست جمهوری سوریه قرار دارد، در بازسازی این کشور مشارکت داشته باشند.

در سال 2017 وضعیت در جبهه های نبرد در خاک سوریه بطور اساسی دچار تحول شد، به گونه ای که در اواخر سال برخی کشورها، از جمله ایران و عراق از شکست کامل داعش در سوریه و عراق خبر دادند. البته مسلما نمی توان از نابودی تمامی عناصر داعشی در این کشورها صحبت به میان آورد، ولی قطعا این گروه تروریستی دیگر قدرت نخواهد داشت تا مانند قبل سربلند کند.

"ولادیمیر پوتین" رئیس جمهوری روسیه نیز در تاریخ 11 دسامبر در پایگاه حمیمیم در خاک سوریه حضور یافته و با اشاره به شکست داعش، دستور خارج شدن گروههای نظامی روسی از سوریه را صادر کرد.

تغییر وضعیت جبهه‌ها در سوریه در نتیجه عملیات نظامی روسیه

عملیات نظامی در سوریه، یکی از گسترده ترین عملیات نیروهای مسلح روسیه در تاریخ این کشور بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بود.  از تاریخ 30 سپتامبر سال 2015  تا اواسط ماه دسامبر سال 2017 ، بیش از 48 هزار نیروی نظامی روسی در عملیات در خاک سوریه مشارکت داشتند. نیروی هوایی روسیه بیش از 34 هزار پرواز جنگی انجام داد که 420 پرواز از روی عرشه ناو هواپیمابر بزرگ «آدمیرال کوزنتسوف» صورت گرفت. کشتیها و زیردریایی‌های نظامی روسیه هم حدود 100 حمله موشکی به مواضع تروریستها داشتند و 66 حمله نیز از عرشه هواپیماهای جنگی از فواصل 500 الی 1500 هزار کیلومتری انجام شدند.

بر اساس اطلاعات وزارت دفاع روسیه، در جریان عملیات نظامی در سوریه، حدود 215 نوع تسلیحات نظامی مورد استفاده قرار گرفت، بیش از 8 هزار دستگاه خودوری رزمی، 718 کارخانه تولید سلاح و مهمات، 396 محل استخراج غیرقانونی نفت و تولید محصولات نفتی و همچنین بیش از 4 هزار وسیله نقلیه برای حمل این محصولات متعلق به تروریستها نابود شدند. بیش از 60 هزار نیروی انسانی تروریستی از جمله 819 تن از سران آنها به هلاکت رسیدند. به کمک سامانه های دفاع ضد هوایی و ضدموشکی اس-400، اس-300 و «پانتسیر» 16 فروند پهپاد و 63  موشک از بین رفتند. نیروهای دولتی سوریه نیز با حمایت نیروهای هوایی-فضایی روسیه موفق شدند تا بیش از یک هزار منطقه مسکونی کشورشان، از جمله شهرهای حلب، پالمیرا، اکربات، دیرالزور، میادین و البوکمال را از دست تروریستها آزاد کنند. در جریان عملیات نظامی در سوریه، نیروهای مسلح روسیه 4 فروند هواپیمای جنگی و 4 دستگاه بالگرد خود را از دست داد. بر اساس اطلاعات وزارت دفاع روسیه، 41 نفر از نظامیان روسی نیز در سوریه جان خود را از دست داده اند.

مناطق کاهش تنش، دستاورد مشارکت روسیه، ایران و ترکیه در سوریه

ولادیمیر پوتین در جمع بندی مهمترین نتایج کار خود در عرصه سوریه طی دو سال گذشته، ایجاد مناطق کاهش تنش در این کشور با تلاش مقامات مسکو، تهران و آنکارا را مهمترین دستاورد نامید. توافق در این زمینه در چارچوب مذاکرات آستانه حاصل شد و روند توسعه آتی اوضاع در سوریه نشان داد که ایجاد این مناطق به وارد شدن به مرحله حل و فصل سیاسی اوضاع در این کشور کمک بسیار زیادی نمود و باعث برقراری آتش بس بین ارتش و گروههای مسلح مخالف سوری شد.

حل و فصل بحران سوریه  به وظیفه اصلی سیاست روسیه در منطقه خاورمیانه تبدیل شده و اکنون با پایان مرحله فعال نظامی، مقامات مسکو در تلاشند تا گفتگوهای ملی بین تمامی نیروهای سیاسی، قومی و نژادی سوری آغاز شود  روسیه پیشنهاد برگزاری کنگره گفتگوهای ملی سوریه را ارائه داده که نوعی آشتی ملی بعد از شش سال جنگ داخلی در سوریه محسوب می شود. توافق نهایی در این زمینه نیز در اواخر ماه نوامبر در دیدار روسای جمهوری روسیه، ایران و ترکیه در سوچی صورت گرفت که مرحله تازه ای از روند حل و فصل مناقشه در سوریه خواهد بود. بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه نیز در جریان سفر خود به سوچی و دیدار با ولادیمیر پوتین، با برگزاری چنین کنگره ای موافقت نمود تا در جریان آن سناریوهای ممکن برای تعیین سرنوشت این کشور بررسی شود.

این توافقات مهم در سوچی بدون حضور آمریکا و دیگر کشورهای غربی صورت گرفته است که طی سالهای اخیر تنها خواستار برکناری بشار اسد از قدرت بوده و مسکو را به حمایت از دمشق متهم می کردند. 

آمریکا بدون نقش در حل مشکلات سوریه، خود را پیروز می‌داند

"دونالد ترامپ" رئیس جمهوری جدید آمریکا که دولتش در ماه ژانویه سال 2017 کار خود را آغاز کرد، هم پیروزی بر داعش را یکی از اهداف اصلی خود نامید. وی حتی اعلام کرد که برای رسیدن به این هدف حاضر به همکاری با روسیه است. ولی مسکو و واشنگتن طی سال 2017 اصلا تلاشهای خود در سوریه را با یکدیگر متحد نکردد و چنین همکاری تحقق نیافت. دو ائتلاف ضدتروریستی بین المللی، یکی به رهبری آمریکا و دیگری به رهبری روسیه، نتوانستند جبهه واحدی برای مبارزه با داعش در سوریه ایجاد کنند. همکاری روسیه و آمریکا در عرصه سوریه تنها محدود به هماهنگی اقدامات هوایی بود تا از بروز حوادث غیرمترقبه در آسمان این کشور جلوگیری شود.

ضمن اینکه روسیه و ایران، دو کشور ضامن آتش بس در سوریه، در اواسط سال 2017 از سوی واشنگتن جزو «محور شرارت» جهانی قرار گرفتند. یک مسئله دیگر که گویای اختلاف جدی راهکار مسکو و واشنگتن در منطقه خاورمیانه است، اظهارات اخیر دونالد ترامپ در مورد «پیروزی آمریکا در سوریه» است که دو هفته قبل از جشن کریسمس در مراسم امضای بودجه نظامی جدید آمریکا در کاخ سفید شنیده شد. ادعای ترامپ در مورد پیروزی آمریکا در سوریه، دقیقا یک روز بعد از آن مطرح شد که ولادیمیر پوتین با حضور در خاک سوریه، از پیروزی روسیه بر داعش در این کشور خبر داده بود. سخنان رئیس جمهوری آمریکا با واکنش و انتقاد سریع مقامات مسکو مواجه شد. "کنستانتین کاساچوف" رئیس کمیته امور بین الملل شورای فدراسیون (سنای) روسیه در این باره گفت است: «چگونه آمریکایی ها می توانند خود را پیروز بنامند در حالیکه تروریستهای داعشی در منطقه تحت کنترل آنها در خاک سوریه خود را در امنیت کامل احساس می کنند.»

مقامات مسکو و واشنگتن در زمینه آینده سوریه نیز با یکدیگر توافق ندارند. دونالد ترامپ در ماه آوریل سال 2017 در مصاحبه ای دیدگاه خود در مورد رئیس جمهوری سوریه را تغییر داده و گفت، اگر روسیه دخالت نکرده و از این "حیوان" حمایت نکرده بود، اکنون مشکل سوریه وجود نداشت. دیدگاه او در مورد بشار اسد تا آخر سال 2017 نیز تغییری پیدا نکرد.

مرحله سیاسی حل بحران سوریه نیز طولانی و سخت است

اکنون هم انتظار می رود که روند حل و فصل مسالمت آمیز اوضاع در سوریه بسیار طولانی و دشوار باشد، یکی از دلایل واضح آن هم این واقعیت است که در هشتمین دور از مذاکرات بین سوریها در ژنو که در اواخر سال انجام گرفت، هیچ پیشرفتی حاصل نشد. اصلی ترین موضوع این مذاکرات برقراری ثبات بعد از پایان جنگ در سوریه، از جمله برگزاری انتخابات و تدوین قانون اساسی این کشور بود. برغم آنکه گروههای مخالف سوری برای نخستین بار به توافق رسیده بودند تا در هیئت واحدی در مذاکرات ژنو شرکت کنند، ولی باز هم این مذکرات شکست خورد و بخشی از مخالفان سوری همچنان بر مواضع تند خویش در مورد لزوم برکناری بشار اسد اصرار دارند و هیئت نمایندگی دمشق نیز اصلا حاضر به بررسی چنین مسئله ای نیست. برخی از مخالفان ادامه این مذاکرات که قرار است در اواخر ماه ژانوسه سال 2018 ازسر گرفته شود را از هم اکنون تحریم کرده اند.

غربی‌ها و اعراب نمی‌خواهند در بازسازی سوریه مشارکت کنند

یکی از مسائل مهم بعد از پایان مرحله فعال درگیریهای نظامی، موضوع بازسازی سوریه است و اینکه چه کسی باید هزینه آن را بپردازد. مهمترین وظیفه روسیه در سال 2018 آن است که با تکیه بر پیروزی نظامی بدست آورده، حداکثر نفوذ خویش را در عرصه حل و فصل سیاسی بحران سورریه نیز حفظ کند. ولی مشکل اینجاست که روسیه مسلما به تنهایی و حتی به همراه متحدان خود، منابع کافی برای بازسازی این کشور ویران شده را ندارد. این در حالی است که کشورهایی که هزینه لازم برای چنین کاری را در اختیار دارند، یعنی کشورهای غربی و متحدان آنها در خاورمیانه، حاضر نیستند برای بازسازی سوریه ای که بشار اسد رئیس جمهوری آن باشد، سرمایه گذاری کنند.

انتهای پیام/