شورای سلطنت؛ آخرین تلاش‌ شاه برای جلوگیری از سقوطش چگونه شکست خورد + فیلم

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری تسنیم، سه روز قبل از سفر بدون بازگشت شاه از ایران در 26 دی ماه 1357، محمدرضا پهلوی اقدام به تشکیل شورای سلطنت کرد. هدف وی از تشکیل این شورا برای جلوگیری از سقوط سلطنت بود تا این افراد به مذاکره با سران انقلاب بپردازند.

• بیشتر بخوانید

1. همه‌چیز درباره روزی که "شاه با فرح فرار کرد"
2. چرا کویت مانع حضور امام(ره) در این کشور شد؟

تشکیل شورای سلطنت در حالی بود که امام خمینی نیز یک روز قبل از آن فرمان تشکیل شورای انقلاب را دادند و در نامه‌ای به ملت ایران نوشتند "در جهت تحقق اهداف اسلامی ملت، شورایی به‌نام «شورای انقلاب اسلامی» مرکب از افراد باصلاحیت و مسلمان و متعهد و مورد وثوق موقتاً تعیین شده و شروع به کار خواهند کرد. اعضای این شورا در اولین فرصت مناسب معرفی خواهند شد".

اعضای شورای سلطنت عبارت‌ بودند از شاپور بختیار نخست‌وزیر، محمد سجادی رییس مجلس سنا، جواد سعید رییس مجلس شورای ملی، سیدجلال تهرانی نائب‌التولیه حرم رضوی(ع)، محمدعلی وارسته وزیر دارایی اسبق، عبدالله انتظام رییس هیأت مدیره و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، علیقلی اردلان وزیر دربار شاهنشاهی، علی‌آبادی دادستان سابق و ارتشبد عباس قره‌باغی رییس ستاد ارتش.

اولین جلسه این شورا روز 24 دی در حضور شخص شاه برگزار شد. شاه در ابتدای جلسه شورای سلطنت را به‌عنوان حافظ نظام در غیاب خودش دانست و از رؤسای مجلسین شورا و سنا خواست تا کار رأی اعتماد به کابینه بختیار به‌سرعت انجام پذیرد. این شورا آخرین امید محمدرضا پهلوی به ادامه سلسله‌اش و تماس اعضای شورا با امام خمینی بود تا در صورت امکان با دادن امتیازاتی با وی به توافق برسند.

از چپ: جلال‌الدین تهرانی رئیس شورای سلطنت کنار اردشیر زاهدی داماد شاه

در این جلسه ریاست شورای سلطنت به‌اتفاق آراء به سید جلال‌الدین تهرانی واگذار شد و محمدعلی وارسته نیز نائب‌رئیس شورا شد. شاید علت انتخاب جلال‌الدین تهرانی به سمت ریاست شورای سلطنت نیز به‌همین خاطر بود که او علاوه بر تحصیل دروس حوزوی، با برخی روحانیون رابطه خوبی داشت و سالها نائب‌التولیه حرم مطهر رضوی بود.

جلال‌الدین تهرانی فرزند سیدعلی شیخ‌الاسلام مرندی بود و پدرش لقب «شیخ الاسلام» را از مظفرالدین شاه گرفته بود. او در چند کابینه مختلف پهلوی دوم مسئولیت‌هایی همچون وزارت پست و تلگراف، وزیر مشاور و چند دوره نیز سناتور مجلس سنا بود و قرار شد برای دیدار با امام خمینی به پاریس برود.

26 دی‌ماه، امام خمینی(ره) به‌مناسبت فرا رسیدن اربعین در بیانیه‌ای شورای سلطنت را غیرقانونی و دخالت اعضای آن­ در امور مملکت را جرم دانستند؛ "به کسانی که در شورای سلطنت غیرقانونی به‌عنوان عضویت داخل شده‌اند، اخطار می‌کنم که این عمل غیرقانونی و دخالت آنان در مقدّرات کشور جرم است و بی‌درنگ از این شورا کناره‌گیری کنند و درصورت تخلف، مسئول پیش‌آمدها هستند". در همین روز بود که شاه از ایران فرار کرد.

امام خمینی در تاریخ 29 دی 57، در گفـت‌وگو با خبرنگار تلویزیون فرانسه درباره سفر رئیس شورای سلطنت به نوفل لوشاتو و ملاقات با ایشان فرمودند: "من تماسی با شورای سلطنت نمی‌توانم داشته باشم. ایشان (تهرانی) از من تقاضای ملاقات کرد و گفتم به ایشان تذکر بدهند که تا شما استعفا ندهید از شورای غیرقانونی سلطنت و تا اینکه اعلام نکنید که این استعفا برای این است که (شورای سلطنت) قانونی نیست، من با شما ملاقات نخواهم کرد".

فیلم قرائت استعفای رئیس شورای سلطنت در حضور امام در نوفل‌لوشاتو

 تلاش‌های تهرانی برای ملاقات با امام بی‌نتیجه ماند تا اینکه وی در اوج ناباوری استعفای خود را تقدیم امام کرد. وی در روز اول بهمن 57 در استعفای خود نوشت "یک‌شنبه 1 بهمن ماه 1357 هجری شمسی مطابق با 22 شهر صفرالمظفر 1399 هجری قمری. قبول ریاست شورای سلطنت از طرف اینجانب فقط برای حفظ مصالح مملکت و امکان تأمین آرامش اجتماعی آن بود ولی شورای سلطنت به‌سبب مسافرت اینجانب به پاریس که برای نیل به هدف اصلی بود تشکیل نگردید. در این فاصله اوضاع داخلی ایران سریعاً تغییر یافت به‌طوری که برای احترام به افکار عمومی با توجه به فتوای حضرت آیت‌الله العظمی خمینی ــ دامت برکاته ــ مبنی بر غیرقانونی بودن آن شورا آن را غیرقانونی دانسته کناره‌گیری کردیم.

از خداوند و اجداد طاهرین و ارواح مقدسه اولیای اسلامی مسئلت دارم که مملکت و دولت مسلمان ایران را در ظل عنایت حضرت امام عصر عجّل الله فرجه از هر گزندی مصون داشته و استقلال وطن عزیز ما را محفوظ فرمایند. محمدالحسینی سید جلال تهرانی"

متن استعفای سید جلال‌الدین تهرانی در مطبوعات ایران

فردای تقدیم استعفا به امام خمینی، جلال‌الدین تهرانی به حضور ایشان رسید و متن استعفای وی در حضور رسانه‌ها توسط آیت‌الله اشراقی قرائت شد. دومین ملاقات رئیس شورای سلطنت با امام خمینی در روز چهارم بهمن انجام شد و وی با آگاهی و اطمینان از سقوط حتمی رژیم پهلوی دیگر به تهران بازنگشت و به جنوب فرانسه رفت و به کارهای علمی مورد علاقه خود یعنی مطالعه در علم نجوم پرداخت.

7 بهمن 57 نیز امام خمینی در گفت‌وگو با یک خبرنگار فرانسوی، در پاسخ به این پرسش که "آیا سید جلال‌الدین طهرانی نمی‌تواند نقش واسطه مفیدی را میان شما و ارتش و بختیار ایفا کند؟" فرمودند: دولت بختیار، دولت غیرقانونی [است] و وساطت با او هیچ معنی ندارد و ارتش هم مقامی نیست که بتوان با او وارد مذاکره شد و تفاهم نمود.

به این ترتیب در پی استعفای رییس شورای سلطنت و غیرقانونی اعلام کردن آن، این شورا بی‌آنکه قدمی برای حفظ سلسله پهلوی بردارد عملاً تعطیل شد و بعد استعفای رئیس آن، یک جلسه آن به‌اصرار ارتشبد قره‌باغی تشکیل شد.  هدف اصلی از تشکیل آن، انتخاب ریاست جدید شورا برای امضای فرامین ارتش بود چون شاه اختیارات لازم را به قره‌باغی نداده بود.

با استعفای تهرانی و بالاگرفتن اختلافات بین اعضای شورا سلطنت، آخرین امید محمدرضا پهلوی برای باقی ماندن در قدرت به یأس تبدیل شد. رئیس مستعفی شورای سلطنت نیز در سال 66 در منزل مسکونی‌اش در فرانسه فوت کرد. پیکر سید جلال‌الدین تهرانی در سال 70 به ایران منتقل شد و کنار مقبره خانوادگی‌اش در حرم مطهر رضوی به خاک سپرده شد.

انتهای پیام/*