سنندج| فراموشی "نساجی سنتی" در کردستان؛ درددلهای "استاد علی" +تصاویر
متأسفانه حرفه نساجی سنتی "جولائی" به‌دلیل بی‌توجهی مسئولان و متولیان در استان کردستان در حال منسوخ شدن است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از سنندج، صنایع دستی به عنوان بخشی از میراث فرهنگی و نمادی از نوع فرهنگی یک جامعه همواره مورد توجه بوده است اما متأسفانه برخی از حرفه‌ها و هنرهای دستی همچون نساجی سنتی "جولائی" در حال منسوخ شدن و نابودی قرار گرفته و احیای آن نیازمند توجه و همت بیشتر مسئولان و متولیان است.
در گذشته به جای جاجیم واژه جولایی به کار می‌بردند و اکنون نیز در مناطق غرب کشور به این حرفه جولایی گفته می‌شود؛ هنر نساجی سنتی "جولائی" از قدمتی طولانی و پیشینه‌ای کهن برخوردار است و از آن برای بافت پارچه با استفاده از الیاف طبیعی و حیوانی استفاده کرده‌اند اما با گذشت زمان محصولات دیگری همچون جانماز، موج، پلاس تهیه شده است.
این محصولات بر روی دستگاه‌های بافندگی سنتی 2 وردی و 4 وردی بافته می‌شود، بدین صورت که وردها به وسیله طناب و ابزارهایی به نام قرقره و سازهای کوچک و بزرگ به بالای دستگاه و از پایین به پدال‌هایی متصل است و با بالا و پایین رفتن پدال‌ها، تارها به دو دسته تقسیم شده و (دهنه کار) ایجاد می‌شود، در این حال با عبور ماکو در وسط دهنه، پود گذاشته می‌شود سپس با عوض کردن پاها، ورد دیگر را به حرکت در آورده و بافت پارچه صورت می‌گیرد و گاهی اوقات برای ایجاد نقش‌ها و طرح‌های مختلف بر رو محصول از تعداد ماسوره‌های بیشتر و رنگارنگ استفاده می‌کنند.
نساجی سنتی به‌دلیل بی‌مهری و بی‌توجهی مسئولان کردستانی به فراموشی سپرده شده است
در استان کردستان نیز هنر و حرفه نساجی سنتی قدمتی طولانی دارد و افراد زیادی در این حرفه مشغول فعالیت بوده‌اند اما امروزه به‌دلیل بی‌مهری و بی‌توجهی مسئولان و همچنین شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه دیگر کسی رغبتی برای انجام کار جولائی ندارد و متأسفانه به دست فراموشی سپرده شده است.
پس از جست‌وجو در سطح شهر سنندج متوجه شدیم که هنوز چندین نفر از استاد کارهای قدیمی حرفه نساجی سنتی "جولائی" مشغول فعالیت هستند، به سراغ یکی از آنها رفتیم و پای درددل‌هایش نشستیم.
وارد مغازه‌ای کوچک با کاشی‌کاری قدیمی که ابزار کار و نخ‌های ریسیده شده و همچنین چراغ نفتی در آن گوشه آن قرار داشت، شدیم، این مغازه کوچک و تنگ کارگاه کار استاد پیشکسوت جولائی در یکی از محلات قدیمی شهر سنندج بود.
آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگوی خبرنگار تسنیم با استاد کار جولائی در سنندج و سرپرست معاونت صنایع دستی استان کردستان است.
150 نفر سنندجی به‌دلیل بی‌توجهی مسئولان از حرفه "نساجی سنتی" دست کشیدند
«علی صادقی» استاد کار نساجی سنتی از گذراندن سال‌های زندگیش با این هنر صحبت‌هایش را شروع کرد و اظهار داشت: به تازگی وارد 61 سالی شده‌ام و 28 سال از عمرم را با انجام کار جولائی سپری کرده و کاملاً با خم و چم کار آشنا هستم.
وی گفت: من قبل از اینکه به حرفه نساجی مشغول شوم بنایی می‌کردم که به‌دلیل یک سری مسائل به کار نساجی روی آوردم و کار را از برادر بزرگترم که سال‌ها به این کار مشغول بود یاد گرفتم و تاکنون از این راه امرار معاش کرده‌ام.
استاد کار هنر نساجی سنتی با بیان اینکه قدمت این حرفه در کردستان خیلی طولانی است، تصریح کرد: بیشتر از 150 نفر را می‌شناختم که در سنندج به کار جولائی مشغول بودند اما به مرور زمان و به‌دلیل بی‌مهری‌ها از سوی مسئولان و جامعه از این کار دست کشیدند و در حال حاضر فقط من و برادرم به این کار مشغول هستیم.
خستگی را می‌شد به وضوح از چهره پیر استاد صادقی دید، با اندوهی که در کلام داشت از سختی‌های کار از قدیم تا به امروز یاد کرد و گفت: در قدیم قسمتی از دستگاه درون چاله‌ای قرار می‌گرفت و پاهای ما درون چاله بود و نخ‌ها را از سقف آویزان می‌کردیم که نسبت به این دستگاه‌ها دردسرشان خیلی بیشتر بود.
شب‌ها که به خانه برمی‌گردم تمام تنم از درد می‌نالد
برای تهیه کارها باید از فشار پا و زور بازوی زیادی استفاده کرد به همین دلیل شب‌ها که به خانه برمی‌گردم تمام تنم از درد می‌نالد اما چه می‌شود کرد، باید تا زمانی که زنده‌ام برای امرار معاش خانواده‌ام این کار را ادامه بدهم.
محصولات «استاد علی» در حرفه نساجی سنتی
استاد علی با اشاره به نوع و نحوه تهیه محصولاتش، افزود: پشم ریسیده و رنگریزی شده را از بازار تهیه می‌کنیم و بعد نخ‌ها را با دستگاه، چله‌کشی کرده و درون دستگاه نساجی قرار می‌دهیم و محصولاتی همچون جانماز، موج، پلاس و گاهی اوقات هم لباس کردی مَرَز (لباسی گران قیمت مخصوص مردان کردستان) را تهیه می‌کنم.
وی در پاسخ به این سئوال که از چه جاهایی سفارش کار دارید، اظهار کرد: بیشتر استانها برای حضور در نمایشگاه از ما دعوت می‌کنند اما تهران تنها استانی است که به ما سفارش کار داده و 15 سال تمام فقط برای آنها کار انجام می‌دهم.
مسئولان میراث فرهنگی کردستان "هیچ‌گونه" حمایتی از ما نمی‌کنند و اصلاً پاسخ‌گو نیستند
استاد کار کردستانی هنر نساجی سنتی از عدم حمایت و بی‌مهری مسئولان کردستانی گلایه کرد و گفت: متأسفانه مسئولان، مخصوصاً مسئولان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان هیچ‌گونه حمایتی نمی‌کنند و اصلاً پاسخ‌گوی ما نیستند.
وی به پروسه طولانی و طاقت‌فرسای دریافت تسهیلات اشاره و عنوان کرد: به برادرم بعد از چند ماه معطلی و بیا و برو فقط 3 میلیون تومان وام دادند به همین دلیل من هم از اقدام برای گرفتن وام منصرف شده و برای دریافت تسهیلات اقدامی نکردم چون ارزش آن همه دردسر کشیدن را نداشت.
پیشنهاد آموزش هنر نساجی سنتی با حقوق ماهانه فقط 100 هزار تومان!
استادکار سنندجی با اندوه به سخنانش ادامه داد و خاطر نشان کرد: مسئولان صنایع‌دستی کردستان چهار سال پیش از من جهت آموزش با دریافت حقوق ماهانه فقط 100 هزار تومان دعوت کردند اما پولی که پیشنهاد دادند تنها هزینه رفت و آمد من بود، به همین دلیل پیشنهاد آنها را قبول نکردم.
وی اضافه کرد: افرادی جهت آموزش مراجعه می‌کنند اما به‌دلیل نبود فضای مناسب کارگاهی از پذیرش آنها معذور می‌شوم اما در صورت حمایت می‌توانم به افراد علاقه‌مند، این حرفه و ساخت این محصولات را آموزش بدهم.
انتظارات استاد نساجی سنتی از مسئولان کردستانی
استاد صادقی در پاسخ به سئوال که چه انتظاری از مسئولان دارید، افزود: مسئولان با بازاریابی و معرفی محصولات حرفه نساجی سنتی و کمک به صادر کردن آنها می‌توانند از ما حمایت کنند و قطعاً با اینگونه حمایت‌ها برای افراد زیادی نیز شغل ایجاد می‌شود چراکه از این محصولات علاوه بر استفاده‌هایی که در قدیم از آنها می‌شد امروزه برای ساخت کیف زنانه، رویه صندلی خودرو و روکش مبل از آنها استفاده می‌شود.
وی اظهار کرد: به جای وارد کردن اجناس خارجی از تولیدات داخلی حمایت شود چون به واقع کیفیت محصولات ما نسبت به نمونه‌های چینی آن خیلی بالاتر است.
پس از آن به سراغ متولیان این حرفه فراموش شده در کردستان رفتیم تا بلکه بتوانیم با انعکاس مشکلات، خواسته‌ها و درددلهای استاد کار سنندجی هنر نساجی سنتی، مسئولان فکری به حال این وضعیت بکنند.
برخی از رشته‌های صنایع دستی کردستان در حال منسوخ شدن هستند
معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم اظهار داشت: استان کردستان در هنر نساجی سنتی دارای سابقه طولانی است و افراد زیادی با استفاده از دستگاه‌های چند وردی و پشم‌های حیوانی در رنگ‌های مختلف اقدام به تهیه بافت‌های پارچه‌ای و مقداری ضخیم‌تر از پارچه می‌کردند.
سعید نظری به وجود نوع محصول‌های مشابه در بازار اشاره کرد و افزود: از محصولات دست‌باف با وجود قیمت بالای آنها و ورود نمونه‌های خارجی استقبال نمی‌شود و روز به روز تولید این محصولات افت پیدا می‌کند.
وی گفت: در حال حاضر جولائی‌های ما فقط موج، جانماز و جاجیم با قیمت بالا تهیه می‌کنند، به همین دلیل متقاضی محصولات مشابه که با یک چهارم قیمت آنها در بازار عرضه می‌شود، بیشتر است.
معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان گفت: متأسفانه بنا به اجبار زمان و وجود رقبای کاری، برخی از رشته‌های صنایع دستی استان در حال منسوخ شدن هستند.
وی احیای این رشته‌ها را مهم خواند و گفت: با ایجاد تنوع در طرح‌ها، فرم‌ها، کیفیت و ارائه ایده‌های جدید متناسب با بازار روز، نیاز متقاضی و مصرف‌کننده می‌توانیم این محصولات را احیا کنیم و اگر چنانچه این کار صورت نگیرد منجر به شکست این رشته‌ها می‌شود.
معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان با بیان اینکه تنوع باید در تمام رشته‌ها وجود داشته باشد، خاطر نشان کرد: نساجی‌های سنتی ما می‌توانند از موج علاوه بر کاربرد قدیمی آن با استفاده از نخ‌های نازک‌تر آن را جهت تهیه روپوش‌ها و کیف‌های زنانه به بازار عرضه کنند.
300 نفر کردستانی به هنر نساجی سنتی مشغول هستند؛ "جولائی" قدیم را لازم نداریم!
وی اضافه کرد: حدود 300 نفر در استان کردستان به نساجی سنتی مشغول هستند که شهر آرمرده بانه بیشترین آنها را در زمینه شال‌بافی به خود اختصاص داده است.
نظری تصریح کرد: نساجی‌های سنتی در کامیاران با استفاده از ایده‌ها و طرح‌های نو و به‌روز توانسته‌اند این هنر را احیا کنند.
وی با بیان اینکه ما به جولائی قدیم را لازم نداریم!، اذعان کرد: متأسفانه متقاضی برای یادگیری این رشته وجود ندارد و ما جولائی را با همان اصول و مبنای قدیمی اما با ایده و طرح نو و همگام با بازار تقاضا لازم داریم که قطعاً به احیای آن کمک شایانی می‌شود.
برگزاری دوره‌های آموزشی رایگان برای جلوگیری از منسوخ شدن رشته‌های صنایع دستی کردستان
معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان با اشاره به اقدامات انجام شده جهت جلوگیری از منسوخ شدن این رشته‌ها در استان گفت: دوره‌های آموزشی ویژه افراد مبتدی و شاغلین به صورت رایگان، با دعوت از استادکاران پیشکسوت در حوزه‌های مختلف برای ایجاد ایده‌های نو و به‌روز بازار برگزار کرده‌ایم.
وی عنوان کرد: جهت حمایت از صنعتگران نمایشگاه‌هایی برپا می‌کنیم و اگر چنانچه این نمایشگاه‌ها از طرف اداره ما باشد غرفه‌ها به‌صورت رایگان و اگر از طریق بخش خصوصی برگزار شود غرفه‌ها با پرداخت مبلغی در اختیار آنها قرار می‌گیرد.
نظری با اشاره به تسهیلاتی که در اختیار صنعتگران قرار می‌گیرد، افزود: در صورت وجود اعتبار، افراد متقاضی که دارای شناسه صنایع دستی باشند، برای دریافت تسهیلات به بانک‌های عامل معرفی می‌کنیم.
فضاهای کارگاهی در اختیار صنعتگران کردستانی قرار می‌دهیم
وی با اشاره به فضاهای کارگاهی که در اختیار صنتعگران قرار می‌دهند، اظهار کرد: به‌منظور معرفی هنرهای دستی، تمرکز کارگاه‌ها، بازاریابی، دریافت ایده‌های نو، دسترسی آسان به محصولات برای گردشگران و متقاضیان کارگاه‌هایی را به مدت یک یا دو سال در اختیار صنعتگران قرار می‌دهیم.
القصه؛ آنچه که متولیان میراث فرهنگی درباره هنر نساجی سنتی در کردستان مطرح کردند با درددل‌ها و دغدغه‌های «استاد علی» پیشکسوت این حرفه، کاملاً متناقض بود طوریکه انگار هیچ مشکلی سرراه صنعتگران کردستانی وجود ندارد، البته امیدواریم که این اظهارات واقعیت داشته باشد...!
انتهای پیام/ش