«چنگار» بیماری ترسناک ایرانی‌ها/سرطان بر اثر آب، هوا و خاک

خبرگزاری تسنیم/

بیماری‌ای که همه از آن می‌ترسند، این روزها هم کمتر کسی است که فوت کند و آشنایان و نزدیکانش نگویند به‌دلیل این بیماری فوت کرده است، مثلاً بیماری سالمندی است ولی در ایران جان جوانها را می‌گیرد، تناقض در تشریح این بیماری هم کم نیست از اینکه برخی‌ها می‌گویند سونامی آن ایران را فرا گرفته است و برخی‌ها نیز می‌گویند شیوع آن نسبت به کشورهای دیگر کمتر است.

ولی نکته جالب این بیماری این است که کشوری به‌مانند ژاپن بیشترین مردمانی دارد که این بیماری را می‌گیرند چون این بیماری به‌واقع برای سالمندان است، ولی نکته قابل تأمل آن اینکه، از بیشترین مرگ‌های ثبت‌شده بر اثر این بیماری، در ایران است و اتفاقاً ژاپنی‌ها کمترین فوت بر اثر این بیماری را به خود اختصاص داده‌اند زیرا این بیماری را سریع کشف و درمان می‌کنند.

نام این بیماری سرطان است  که در برخی منابع فارسی با نام «چَنگار» آمده است و به‌گفته وزیر بهداشت نباید مردم را از این بیماری ترساند، زیرا 40 درصد این بیماری قابل پیشگیری است و درصد بالایی نیز قابل درمان است، ولی باید فرد در زمان مناسب به کشف این بیماری اقدام کند، حال برای واکاوی مباحث متعدد و علمی سرطان که بیشتر از منظر غذا و سبک زندگی به آن پرداخته شده است؛ به‌مناسبت هفته سرطان، تسنیم به گفت‌وگویی با پروفسور محمد اسماعیل اکبری معروف به پدر پزشکی جامعه‌نگر ایران درباره عوامل بروز سرطان از منظر  آب، هوا و خاک آلوده پرداخته است.

بیشتر بخوانید: پاسدار ــ پرستار، پیوندتان مبارک / اداره بیمارستان به‌سبک جاویدالاثر متوسلیان

بیشتر بخوانید: 1100 روز با افسوس‌های خانم دکتر

بیشتر بخوانید: سودای وزارتـــــخانه «حیات و ممات»

پروفسور اکبری که رئیس مرکز تحقیقات سرطان، رئیس انجمن آموزش پزشکی ایران، رئیس هیئت مدیره انجمن زندگی بدون دخانیات، رئیس انستیتو COACH و عضو کمیته کشوری کنترل سرطان و معاون پیشین سلامت وزارت بهداشت بوده است، دارای مدرک فوق‌تخصص جراحی غدد و سرطان از دانشگاه جانز هاپکینز بوده و به‌عنوان استادتمام گروه جراحی دانشگاه علوم پزشکی بهشتی در حال فعالیت است که مهمترین بخش‌های این گفت‌وگویی از جنس  پیش‌ِروی شماست.

تسنیم: لطفاً درباره عوامل محیطی در ابتلاء به سرطان توضیح دهید.

اکبری: باید اول به عوامل عمومی اشاره کنم از جمله آب، هوا و خاک مهمترین عوامل عمومی هستند که می‌توانند با ایجاد تغییرات ژنومیک ایجاد بیماری سرطان را تسریع و یا تشدید کنند.

تسنیم: درباره عوامل هوا در ابتلاء به سرطان چه‌مواردی را می‌توان اشاره کرد؟

اکبری: در سال 2013 سازمان جهانی بهداشت آلودگی هوا را به‌عنوان یک عامل خطر ایجاد سرطان معرفی کرد، مؤلفه‌های مهم و مؤثر در آلودگی هوا شامل ریزگردها که اندازه‌های مختلف دارند، کوچکتر از 2.5 میکرون قطر و بزرگتر از آن که همه خطرآفرین هستند، آنها که کوچکترند، ماندگارتر و مضرترند. در حال حاضر بعضی از کشورها دچار این گرفتاری هستند که می‌توان با بهره‌برداری از توان مردمی و با هزینه‌های معقول پیش‌گیری شوند.

به‌جز ریزگردها، عوامل ناشی از سوخت‌ها خیلی در آلودگی هوا تأثیر دارند، مثلاً گازهای Co₂، فلزات و شبه‌فلزات، گازهای مضر در آلودگی هوا نقش دارند، به‌عنوان مثال میزان گوگرد با 50ppm در هوا را قابل قبول می‌دانند، در حال حاضر این میزان بین 10000 ــ 75 ppm در گازوئیل‌های ساخته‌شده و مصرف‌شده است که هرگز قابل قبول نیست و قطعاً هم قابل اصلاح است.

لازم به ذکر است که هم گازوئیل‌ها غیراستاندارد است و هم اتومبیل‌ها، و هر دو قابل اصلاح‌اند، به‌شرط شناخت علمی از مسئله، یکی از مسئولین کشور که در جایگاه معاونت محترم رئیس جمهور تشریف دارند، فرمودند "شرکت‌های اتومبیل‌سازی زورمندتر از ما هستند و نمی‌توانیم با آنها مقابله کنیم"، اما وزیر دیگری از همین کابینه فرمودند، "مردم از همه زورمند‌تر هستند، باید برنامه مردمی داشته باشیم".

وزیر محترم دیگری فرموده‌اند، "ما نمی‌توانیم بنزین استاندارد تولید کنیم یا بروید وارد کنید و یا مصرف نکنید"، تحلیل کوچکی بر نحوه مصرف اتومبیل‌ها نشان می‌دهد که واقعاً بیهوده مصرف می‌کنیم و نیاز القایی برای مصرف در کشور ایجاد کرده‌ایم.

تسنیم: خاک چگونه می‌تواند عامل سرطان شود؟

اکبری: در مورد خاک وضعیت نامناسبی همچون هوا داریم؛ تغییرات اقلیمی خاک را کم‌توان کرده‌اند و ما هم بر این پیکره ناتوان شلاق نامهربانی می‌زنیم. فاضلاب‌های صنعتی و ذرات موجود در هوا بالاخره به خاک می‌رسند و آن را آلوده می‌کنند، ما هم با آب روش‌های غیرمناسب ذرات موجود در خاک را ضعیف و به‌جای آنها عناصر سمی از مسیر کودهای شیمیایی و سموم جایگزین می‌کنیم.

نماینده بزرگواری نشان می‌داد که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران محافظت و مراقبت از خاک چقدر با اهمیت ذکر شده است، اما ما نقص قانون کرده‌ایم و کسی هم در قبال قانون پاسخگو نیست، بازنگری و مردمی کردن پاسخ‌ها در این مورد می‌تواند معجزه کند.

یکی از وزرای محترم کشاورزی اسبق می‌فرمودند، یک گرم سم برای یک کیلومترمربع 40 دلار بود و دو لیتر سم برای همان وسعت 5 دلار، نظام مالی و هزینه‌ای ما اجازه بهره‌وری از کیفیت را نداد و ما خاک را برای همیشه آلوده کردیم، گذشته از اینکه مصرف سم درست است یا نه و جایگزین دارد یا نه، این امر نشان می‌دهد که همکاری بین‌بخشی از ضروریات توسعه ملّی و سلامت است.

تسنیم: آب هم می‌تواند سرطان‌زا شود؟

اکبری: همچون هوا و خاک گریزی از آن نیست، آب شرب، آب کشاورزی و آبهای ذخیره‌ای که روی خاک و هوا تأثیرگذارند، هم پاک به دست ما می‌رسند، منبع تولید آب واحد است و رحمت‌وار به ما می‌رسد. اما مدیریت آب است که آنها را آلوده به نیترات و نیتریت و فلزات سنگین می‌کنیم و مستقیم و یا با واسطه گیاهان و میوه‌ها به انسان و حیوان می‌رسانیم و به سلامت جامعه زیان پایدار وارد می‌کنیم.

تسنیم: عوامل فردی مؤثر بر سرطان چه‌مواردی هستند؟

اکبری: اگر از عوامل عمومی محیطی بگذریم، هر انسانی، مختصات ویژه‌ای دارد که با سایر انسان‌ها متفاوت است و به‌همین جهت باید در قالب "پزشکی شخصی" مطالعه شود. شرط اول آگاهی از این امر که حرف اول دنیای امروز است، باید زمینه‌های این گونه بررسی هم فراهم شود. در این زمینه ما جا مانده‌ایم، پازل‌های پراکنده‌ای در سراسر کشور و به‌ویژه در تهران تلاش می‌کنند پاسخگوی این نیاز امروز باشند که در بررسی‌های اوّلیه راه به جایی نخواهند برد و با اتلاف سرمایه‌های ژنومیک کشور، زیانی به‌مراتب بدتر از فاجعه‌های زیست‌محیطی و اقتصادی به کشور وارد می‌کنند.

به‌وضوح جایگاه یک ساختار ملی برای مراقبت از اطلاعات ژنی ایرانیان و حتی مردم منطقه خالی است، اما این فریاد از گلوی بزرگان کشور شنیده نمی‌شود و گاهی با دست خالی به بعضی دست‌یافته‌های کوچک، هدف اصلی را به‌نسیان می‌سپارند که مقبول نیست.

موضوع بانک ژنی ملی کشورمان موضوعی نیست که در یک آزمایشگاه و مؤسسه شکل بگیرد، این چتر باید آن‌قدر بلند باشد که همه مؤسسات و مراکز علمی را پوشش دهند، مطالعه تطبیقی موضوع دو جهان به این امر کمک می‌کند.

تسنیم: ابعاد مختلف درمان سرطان به‌چه‌صورت است؟

اکبری: معمولاً 4 روش درمانی شایع برای انواع سرطان وجود دارد، برای تومورهای سرطان جراحی بهترین و مؤثرترین روش درمانی است و در هیچ موردی استثنا وجود ندارد، روش رادیوتراپی از روش‌های کمک‌کننده به جراحی و روش مؤثری است، روش دیگر شیمی‌درمانی است که به‌خلاف شهرتی که پیدا کرده است، اثربخشی زیادی ندارد، در مطالعه‌ای که از سازمان انرژی و البته به سازمان ملل منتشر شده است، علاج تومورهای سرطان با جراحی به‌تنهایی 49 درصد، رادیوتراپی همراه با آن 40 درصد و شیمی‌درمانی فقط 11 درصد بوده است. عوارض شیمی‌درمانی زیاد است و لازم است برای هر مورد بیماری مورد بحث قرار گیرد.

اما تبلیغات شرکت‌های دارویی و سازنده داروهای شیمی‌درمانی، به‌نحوی بوده است که عده‌ای از مردم سرطان را مصادف با  شیمی‌درمانی می‌دانند، در حالی که چنین نیست و علم امروز تلاش می‌کند به‌هرنحوی که شده مصرف آن را کاهش دهد.

راه چهارم نیز درمان هورمون‌درمانی است که در سرطان‌های خاصی مورد استفاده است.

تسنیم: نقش تیم درمان سرطان چگونه تعریف می‌شود؟

اکبری: سرطان از بیماریهایی است که درمان فردی ندارد و حتماً نیازمند درمان تیمی است؛ جراح، انکولوژیست، پاتولوژیست افراد اصلی و سایر همکاران مثل همکاران تغذیه، روانشناس، ژنتیک و گروه دیگر همکارانی هستند که در درمان یک بیمار مبتلا به سرطان نقش اساسی دارند.

انتهای پیام/*