تجلیل از ۳ دهه تلاش بی‌دریغ شیخ حکایت‌جوی خدوم+ فیلم و عکس

به گزارش باشگاه خبرنگاران پویا، مراسم تجلیل از  33 سال تلاش حجت‌الاسلام و المسلمین سعید فخرزاده در عرصه تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی و دفاع مقدس با عنوان «سعی سعید» عصر روز گذشته، 15 بهمن‌ماه، با حضور امیر ناصر آراسته مشاور نظامی فرماندهی کل نیروهای مسلح در امور زمینی، حجت‌الاسلام و المسلمین خاموشی رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، محسن مؤمنی شریف رئیس حوزه هنری، مجتبی رحماندوست نماینده سابق مردم تهران در مجلس شورای اسلامی، علی ططری مدیر مرکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی، علیرضا کمری، جواد منصوری، رضا امیرخانی، احمد دهقان، سردار فتح‌الله جعفری، عباس سلیمی نمین، محسن کاظمی، جواد کامور بخشایش و جمعی از اهالی فرهنگ و اندیشه از سوی خبرگزاری تسنیم در تالار کوثر مسجد امام صادق(ع) برگزار شد.

حق بزرگی که فخرزاده بر گردن تاریخ معاصر دارد

منصوری با اشاره به مقاومت رزمندگان دفاع مقدس و مبارزان انقلاب اسلامی در بیان خاطرات خود گفت: از ابتدا از تاریخ شفاهی تا این اندازه استقبال نمی‌شد، می‌گفتند "کارهایی که انجام شده بین ما و خدا بوده نیازی به گفتن نیست که ریا می‌شود". حضور فخرزاده در شکست این مقاومت‌ها بسیار مؤثر بود. اگر این جریان یک جریان ریشه‌دار و قوی نبود، تاریخ‌نگاری تا این اندازه پا نمی‌گرفت.

این تحلیلگر مسائل سیاسی ادامه داد: در 15 سال ابتدای انقلاب درباره مبارزان قبل از انقلاب هیچ کاری انجام نشده بود و کسی هم دنبال این کار نبود، بیشتر توجه به دفاع مقدس بود و به‌تدریج به پیش از انقلاب هم پرداخته شد. علاوه بر اینکه به‌تدریج گسترده شد به‌لحاظ کیفی و محتوایی هم به‌تدریج تغییر یافت. این کتاب‌ها دیگر آن جنبه داستان‌گویی و صرفاً یادآوری اولیه را نداشت. حضرت امام در سال‌های جنگ نگران این بودند که این وقایع به‌تدریج فراموش شود از این رو دستور راه‌اندازی مرکز اسناد انقلاب را صادر کردند. این روند ما در تاریخ شفاهی موجب شد تا ضدانقلاب هم از ما یاد بگیرند و شروع به ثبت خاطرات به‌زعم خودشان کنند. دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی در این زمینه اعتنایی نداشته‌اند، البته اخیراً یکی دو دانشگاه رشته انقلاب اسلامی و تاریخ شفاهی را شروع کرده‌اند.

وی ادامه داد: اما کاری که آقایان در تاریخ شفاهی انجام دادند کاری ماندگار شد. در این جریان آقای فخرزاده مدیریت کار را به‌عهده داشته است و تنها به دهه 60 و 70 اکتفا نکرده و تاکنون نیز این روند را ادامه داده است. امروز ما می‌توانیم در خارج از کشور و در دانشگاههای دیگر دنیا بحث نظریه تاریخ شفاهی را به‌عنوان یک نظریه علمی مطرح کنیم و نمونه‌های موفق خود را نشان دهیم. تاریخ شفاهی می‌تواند بسیاری از واقعیت‌های پنهان جامعه ما را روشن کند. علاوه بر حوزه هنری مراکز دیگری نیز در تاریخ شفاهی وارد شده و کارهایی انجام داده‌اند، اما فخرزاده حق بزرگی بر گردن ادبیات تاریخ‌نگاری و دستاوردهای این دوران از تاریخ معاصر ما دارد.

روحانی خدوم پراخلاص و مثمر ثمر

رجبی مدیر خانه هنرمندان نیز در این مراسم در سخنانی گفت: ویژگی‌های فخرزاده خدادادی است. وی اولین بار با مجموعه تبلیغات جبهه و جنگ وارد کار ثبت خاطرات رزمندگان دفاع مقدس شد. خاطرات رزمندگان دفاع مقدس ثبت شد و صدها چاپ خورد و بین رزمندگان توزیع شد. بعدها در جهاد سازندگی و ارتش نیز این رویه انجام شد. فخرزاده بعدها در حوزه هنری این کار را ادامه داد و به نقطه خوبی رساند.

وی ادامه داد: وی ضمن اینکه وجنات یک روحانی را دارد با تلاش و زرنگی خاص خود کارها را پیش می‌برد. همچنین با یک خلوص نیت ‌و تلاش کار می‌کند بدون اینکه دیده شود. او یک روحانی خدوم پراخلاص و مثمر ثمر است، سعی او همیشه بلیغ و سعید بوده است.

"اخلاص" و "دقت"؛ دو ویژگی کار فخرزاده در حوزه تاریخ شفاهی

امیر آراسته در این مراسم با اشاره به خدمات حجت‌الاسلام فخرزاده در زمینه تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی و دفاع مقدس گفت: من به‌عنوان سرباز پیر خود را نسبت به شهدا از همه بدهکارتر می‌دانم. همچنین به‌عنوان یک کهنه‌سرباز خود را نسبت به انقلاب از همه بدهکارتر می‌دانم، خوش به حال آقای فخرزاده که بسیاری از دیون خود را به انقلاب و دفاع مقدس ادا کرد.

وی با بیان خاطره‌ای ادامه داد: فردی صحبت می‌کرد که "ما جزو غواص‌هایی بودیم که از اروند برای فتح فاو عبور می‌کردیم؛ بدون اینکه پشتیبانی از ما صورت بگیرد". به او گفتم تاریخ جنگ از پنجره‌های مختلف دیده می‌شود. کسی که مانند شهید همت در قرارگاه کربلا نشسته از دریچه‌ای به جنگ نگاه می‌کند، کسی که در گردان بوده نیز از دریچه‌ای و یک بسیجی ساده نیز از زاویه‌ای، همه این نگاه‌ها درست است اما امکان دارد که کم ببینند، کسی که در دسته بوده امکان دارد که از آنچه در قرارگاه گذشته اطلاع نداشته باشد و...، هنر از آن کسی است که این روایت‌ها را جمع کند و تاریخ شفاهی ارائه دهد.

مشاور نظامی فرماندهی کل نیروهای مسلح در امور زمینی اضافه کرد: کسی که بدون تحریف و کم‌وکاست، بدون مبالغه و گزافه‌گویی این تاریخ را روایت می‌کند، حاج‌آقا فخرزاده و امثال او هستند. فخرزاده می‌تواند اطلاعات را پالایش کند، بی‌آنکه حقایق را حذف کند و کارهای کوچک و بزرگ را از قلم بیندازد.
امیر آراسته نقش فخرزاده در ثبت خاطرات و تاریخ انقلاب اسلامی و دفاع مقدس را تأثیرگذار ارزیابی کرد و گفت: خوشا به سعادت آقای فخرزاده که علم و معنویت را در دوران دفاع مقدس پایه‌ریزی کرد. در این علم و معنویت، وادادگی و رفاه‌زدگی راه ندارد؛ بلکه ایستادگی، مقاومت، صداقت و سخت‌کوشی در آن راه دارد.

مؤمنی‌شریف: فخرزاده 30 سال برای انقلاب دویده و ننشسته است

محسن مؤمنی شریف نیز در ادامه این مراسم با اشاره به نقش حجت‌الاسلام فخرزاده در معرفی شخصیت شهید صیاد شیرازی گفت: آقای فخرزاده در سفرهایی که شهید صیاد شیرازی در هیئت معارف جنگ داشت، او را همراهی می‌کرد. آقای فخرزاده به‌دلیل کسالت نمی‌توانست در یکی از این سفرها شهید را همراهی کند، به همین دلیل شهید صیاد شیرازی سفر را به تعویق می‌اندازد؛ این در حالی است که همه از وقت‌شناسی و دقت شهید صیاد شیرازی مطلع هستیم. شهید صیاد شیرازی، آقای فخرزاده را انسان بی‌تکلفی می‌دانست.

رئیس حوزه هنری با بیان اینکه فخرزاده مخلص و متواضع است، ادامه داد: او سی و چند سال برای انقلاب دویده و ننشسته است. برکات او در این زمینه بسیار است که از جمله این موارد، می‌توان به تربیت و معرفی نویسندگان بزرگ اشاره کرد که امروز هر کدام از این نویسندگان آثار شاخصی در این زمینه دارند. کسانی که کنار فخرزاده روییده‌اند، به درخت تناوری تبدیل شده‌اند که امروز لازم است شاخ و برگ‌ها را کنار بزنیم و باغبان را ببینیم.

 وی با بیان اینکه فخرزاده هرگز نخواست خودش دیده شود، یادآور شد: کنار این اوصاف باید از پشتکار او یاد کرد. همین موضوع سبب شده تا طبقات مختلف به او اعتماد و خاطراتشان را بیان کنند.

عباس‌ ملکی: ای‌کاش خاطرات دوجانبه جنگ عراق و ایران نیز ثبت شود

عباس ملکی از دیگر سخنرانان این مراسم بود که در سخنانی گفت: آشنایی من با آقای فخرزاده برای برنامه‌ای در دانشگاه صنعتی شریف بود. این دانشگاه در سال 1345 تأسیس شد و با این‌که عمر زیادی ندارد از نظر فعالیت‌های علمی، سیاسی و اجتماعی نقش قابل توجهی در جامعه ایران داشته است.

وی ادامه داد: با کمک برخی از فارغ‌التحصیلان این دانشگاه به‌دنبال این بودیم که مبارزات اجتماعی و سیاسی دانشجویان و اساتید را در حوزه زمانی سال‌های 45 تا 58 به‌ثبت برسانیم، با حجت‌الاسلام فخرزاده در این خصوص صحبت کردیم که وی با روی باز این پیشنهاد را پذیرفت و حدود 3 سال است که این فعالیت در حال انجام است و امیدوارم این روزها منتشر شود.

ملکی ادامه داد: یکی از کارهای خوب جنگ ثبت تاریخ شفاهی بود، امیدوارم تا دیر نشده است فرماندهان و سرداران دفاع مقدس بتوانند با کسانی که آن سوی جنگ بودند نیز مذاکره کنند و امثال آقای فخرزاده بتوانند خاطرات آن سو را نیز ثبت و ضبط کنند. این کار در خصوص جنگ ویتنام انجام شده و سرداران جنگ ویتنام و آمریکایی‌ها در چندین جلسه با یکدیگر صحبت کردند و یک واقعه از دو طرف شرح داده شد. درباره کوبا و مسئله خلیج خوک‌ها نیز این کار انجام شد، در حوزه جنگ ایران و عراق نیز اکنون که ما رابطه خوبی با عراق داریم خوب است که به‌عنوان کشوری که از ثبات خوبی برخوردار هستیم میزبان شویم تا خاطرات عراقی‌ها نیز ثبت شود. این کار می‌تواند تاریخ جنگ تحمیلی را تکمیل کند، تاریخ جنگی که در آن اکثر خانواده‌های ایرانی یک یا چند شهید داده‌اند.

احمد دهقان: فخرزاده از پیشگامان شناخت گذشته انسان‌هاست

احمد دهقان، نویسنده دفاع مقدس نیز در این مراسم گفت: حجت‌الاسلام فخرزاده از پیشگامان شناخت گذشته انسانهاست و همواره در تاریخ‌نگاریهای خود، خاطره‌گو را به‌سوی گذشته‌اش سوق داده است؛ این کار کوچکی است که فقط از دست انسانهای بزرگ ساخته است؛ حجت‌الاسلام فخرزاده آن‌قدر بزرگ است که همه ما به‌احترامش کلاه از سر برداریم.

دهقان با اشاره به یادداشتهای شهید حسن باقری، خاطرنشان کرد: شهید باقری پس از چند عملیات شکست‌خورده در یادداشت‌هایش می‌نویسد: «استراتژی جنگ باید عوض شود و این‌طور جنگیدن به‌درد نمی‌خورد»، از آن پس فرماندهان جنگ تصمیم گرفتند که در روز عملیات انجام ندهند و عملیاتها فقط در شب انجام شود؛ هزاران تحلیل پشت این تصمیم وجود داشت اما شهید باقری همه را در یک جمله خلاصه کرد.

وی ادامه داد: حجت‌الاسلام فخرزاده در مصاحبه با شهید صیاد شیرازی به‌گونه‌ای عمل کرد که خواننده مطالب به همان دوران سفر کند و شهید صیاد طوری از خاطرات آن دوران بگوید که انگار همین امروز به فرماندهی رسیده است.

شاه‌رضایی: نگاه فخرزاده به آینده است

محسن شاه‌رضایی مدیرکل دفتر الگوسازی و تکریم نخبگانِ بنیاد ملی نخبگان در این مراسم گفت: تقدیر از چهره‌هایی همچون حجت‌الاسلام فخرزاده وظیفه ماست و اگر از چنین اشخاصی تقدیر نکنیم، انسانهای قدرناشناسی هستیم؛ علاوه بر قدرشناسی از چنین افرادی باید به تدوین اتفاقات بپردازیم و حتی اشتباهات ما نیز باید به‌دقت ثبت شود و مورد تحلیل قرار بگیرد. این مراسم تقدیر می‌تواند تبیین اتفاقات را نیز به‌دنبال داشته باشد.

وی با اشاره به زحمات بی‌وقفه حجت‌الاسلام فخرزاده طی 33 سال گذشته، افزود: سعی سعید را تا کنون مردم پذیرفته‌اند و ان‌شاءالله که خدا نیز آن را بپذیرد. نگاه حجت‌الاسلام فخرزاده به آینده است. برخی از آیین‌های نکوداشت به‌معنای خط پایان فعالیت آن شخص است اما این نکوداشت برای حجت‌الاسلام فخرزاده به‌معنای خط پایان نیست؛ ان‌شاءالله ایشان به‌سیاق علما عمر طولانی خواهند داشت.

شیخ حکایت‌جوی

کمری در ادامه حجت‌الاسلام و المسلمین فخرزاده را «شیخ حکایت‌جوی» نامید و افزود: از حکایت شیخ ابوسعید درگذریم و برسیم به شمه‌ای از حکایتِ حالِ «شیخِ خاطره‌یابان و حکایت‌جویان» این زمان، جناب آقای سعید فخرزاده. این مجلس برای نکوداشت شیخ حکایت‌جوی، حکایت‌خواه، حکایت‌گر و راوی باوفای انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برپا شده است. شما حاضران فرهیخته، علی‌العجاله، توسعاً تسامحاً حکایت و خاطره و روایت را از یک سنخ و تبار بینگارید و بِشمرید، این مقولات از زمرهْ گزاره‌های روایی‌اند که ضمن همپوشانی و اشتراک، تفاوت‌ها و افتراقاتی با هم دارند ــ و جای بحث در این موضوع در این مجال فراهم نیست.

این پژوهشگر به سابقه آشنایی‌اش با فخرزاده اشاره و اضافه کرد: سی‌واند سال است که آقای فخرزاده را از دور و نزدیک می‌شناسم، از زمانی که ایشان و چندتن دیگر از عزیزان در مجموعه کوچک، اما پرانگیزه و بانشاط ثبت وقایع/ خاطرات جبهه و جنگ، مستقر در واحد انتشارات و تبلیغات سپاه پاسداران، به خاطره‌جویی و خاطره‌پُرسی از رزمندگان جبهه‌ها اهتمام می‌ورزیدند. در همان دیدارهای نخست، سِبک وزن و سریع‌القدم‌بودن، یعنی سرعت مشی آقای فخرزاده در خاطر من جا گرفت؛ این چابکی و فعال‌بودن از نشانه‌های بارز و دائمی ایشان بوده است. خاطراتی از آن روزگاران دارم، خاصّه ماه‌های پایانی جنگ در جبهه غرب که مجال پرداختن به آنها نیست. یکی‌ دو سال پس از پایان جنگ، آقای فخرزاده به مجموعه تازه‌تأسیس دفتر ادبیات انقلاب پیوست و اندک‌اندک با راه‌اندازی واحد خاطرات، به گردآوری خاطرات دوران انقلاب همت گماشت و این دفتر و مجموعه را به سعی خاموش و بدون هیاهوی خود از یک دارایی بزرگ، یعنی انباشت هزاران ساعت مصاحبه برخوردار کرد. این ایثار وقت و کوشش مستمر حاصلی فراهم آورد که می‌توان آن را از مصادیق ثروت و سرمایه تاریخی و فرهنگی انقلاب اسلامی قلمداد کرد. این کار بزرگ البته با همراهی و همدلی دیگرانی انجام شد که بعضاً هستند و نیستند در این مجلس، از این‌شمار نام آقای بهبودی و سرهنگی شایان یاد است. فزون بر این کار بزرگ دو کار دیگر آقای فخرزاده در این طریق سی‌ساله قابل ذکرست، یکی تأسیس دفاتر ادب پایداری استانها که به این سبب کتابهای متعددی در استانها به مجموعه ادبیات تاریخی انقلاب و جنگ افزوده شد و دیگر ورود به حرکت و سوق تدریجی مجموعه خاطره‌یابی و خاطره‌پرسی دفتر ادبیات انقلاب به طلیعه روش تاریخ شفاهی. این دوندگی‌ها و هَروله‌های بی‌وقفه آقای فخرزاده البته هیچ‌گاه مجال خودنمایی نیافت، حتی بعضاً و گاه معرض پاره‌ای بی‌التفاتی‌ها هم واقع شد؛ اما رسم وفای به عهدْ ملامت کشیدن است و خوش بودن، که در این طریقتْ کافری است رنجیدن.

کمری اضافه کرد: گاه از آقای فخرزاده به آه و افسوس شنیده‌ام که چون دیگران مجال نیافته از فراهم‌آورده‌های خودش کتابهایی فراهم کند؛ باید بگویم هستند ــ و کم نیستند ــ کسانی که بتوانند از آورده‌های او کتاب‌های متعدد برآورند، آنچه اهمیت دارد این است که او توانسته است بسیاری از رخدادها را از نبود و نیست روایت‌نشدن بِرهاند و به هَست شُدن و بودن برساند. اما غَبن و افسوس این است که شیخ ما تا به حال فرصت نیافته سوانح و خاطراتِ خاطره‌جویی‌ها و خاطره‌پرسی‌های خود را بیان یا کتابت کند. بی‌گمان اگر روزی این مطلوبِ فعلاً مفقود صورتِ موجود پیدا کند ما با کتابی بی‌نظیر از تجربه‌های زیسته، بلکه مقامات شیخ خاطره‌پویان مواجه می‌شویم که تعلیم‌نامه‌ای خواهد بود برای روندگان این طریق. امیدوارم تحقق این آرزو به دیر و دور احاله نشود و به‌زودیِ زود جامه عمل بپوشد. تجلیل از شیخ حکایت‌پوی ما، تکریم از روایت رویدادهای گونه‌گون انقلاب اسلامی و دوران دفاع مقدس و همه کسانی است که در مسیر پی‌جویی و گردآوری مواد و منابع تاریخی این عهد، بی‌دریغ و درنگ کوشیده‌اند. خداوند یار و مددکار هماره ایشان باد.

در پایان این مراسم نیز از زحمات و تلاش‌های بی‌دریغ سه دهه حجت‌الاسلام و المسلمین سعید فخرزاده برای پاسداری و ثبت تاریخ انقلاب اسلامی و دفاع مقدس از سوی خبرگزاری تسنیم، حوزه هنری و نهادهای مختلف تجلیل به‌عمل آمد.

بیشتر بخوانید: سفر پرماجرای یک طلبه از حوزه به تاریخ

بیشتر بخوانید: فخرزاده؛ نخبه تمام‌عیار فرهنگی

بیشتر بخوانید: نقش تو در 40سالگی انقلاب

گزارش تصویری این مراسم را می‌توانید در ادامه مشاهده کنید:

*