نیمه‌ی پُر | ایران قطب بیوتکنولوژی منطقه خاورمیانه
ایران با تکیه بر همت متخصصان و برنامه‌های توسعه‌ای توانست ۱۳ سال زودتر از افق طرح‌ریزی‌شده در جایگاه نخست زیست‌فناوری منطقه قرار گیرد و به رتبه ۱۴ جهانی برسد.
به گزارش خبرنگار علمی باشگاه خبرنگاران پویا؛ واژه "بیوتکنولوژی" یا "زیست‌فناوری" از ترکیب «علم بیولوژی» و «فن تکنولوژی» با رابطه‌های بسیار پیچیده به‌وجود آمده است.
در حقیقت زیست‌فناوری مجموعه‌ای از روشهایی برای تولید، تغییر و اصلاح فرآورده‌ها، به‌نژادی گیاهان و جانوران و تولید میکروارگانیسمهای خاص برای کاربردهای ویژه است که در آن از ارگانیسمهای زنده و مفید استفاده می‌کنند.
بیوتکنولوژی همانند زیست‌‌شناسی، ژنتیک یا مهندسی بیوشیمی یک علم پایه یا کاربردی نیست که بتوان محدوده و قلمرو آن را به‌سادگی تعریف کرد بلکه شامل حوزه‌ای مشترک از علوم مختلف به‌حساب می‌آید که بر اثر همپوشانی و تلاقی این علوم با یکدیگر به‌وجود آمده است.
بیوتکنولوژی را می‌توان به درختی شبیه دانست که ریشه‌های آن را علومی با قدمت زیاد مانند زیست‌‌شناسی مولکولی، ژنتیک، میکروبیولوژی، بیوشیمی، ایمونولوژی، مهندسی شیمی، مهندسی بیوشیمی، گیاه‌شناسی، جانورشناسی، داروسازی، کامپیوتر و... تشکیل می‌دهند.
تاریخچه پیدایش زیست‌فناوری
واژه زیست‌فناوری نخستین بار در سال 1919 از سوی کارل اِرِکی (Karl Ereky) به‌مفهوم استفاده از سیستمهای زنده و ارگانیسمها برای توسعه یا تولید محصولات یا هرگونه کاربرد تکنولوژیکی که از سیستمهای بیولوژیکی، موجودات زنده یا مشتقات آن استفاده می‌کند تا محصولات یا فرآیندهای خاصی را ایجاد یا اصلاح کند، به‌کار گرفته شد.
به‌طور کلی هر گونه کنش هوشمندانه بشر در آفرینش، بهبود و عرضه فرآورده‌های گوناگون با استفاده از جانداران، به‌ویژه از طریق دستکاری آنها در سطح مولکولی در حیطه این مهم‌ترین، پاک‌ترین و اقتصادی‌ترین فناوری سده حاضر "زیست‌فناوری" قرار می‌گیرد.
این حوزه در کشور ما در دوران انقلاب اسلامی شکل گرفت و مخصوصاً طی 15 سال اخیر توانست در تجاری‌سازی محصولات موقعیتهای خوبی در سطح منطقه و بین‌المللی کسب کند.
در واقع علی‌رغم اینکه محققان خارجی سالهای طولانی است تحقیقات خود را در این حوزه شروع کرده‌اند اما زیست‌فناوری در کشور ما بعد از انقلاب اوج گرفت و با وجود اینکه شاید از منظر تحقیقاتی عقب‌تر از دیگر کشورها بودیم ولی توانستیم در مدت زمانی کوتاه با همت دانشمندان کشورمان، پیشرفتهای خوبی در راستای تولید محصول و صادرات آنها در چندین حوزه از جمله داروها و کودهای زیستی به‌دست آوریم.
جایگاه ایران در بیوتکنولوژی
قابل توجه است در حالی که قرار بوده در پایان افق چشم‌انداز بیست‌ساله کشور، رتبه اول منطقه را در این حوزه کسب کنیم اما سال 1391 این مهم رقم می‌خورد و به‌گفته دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری، رتبه ایران در دنیا از لحاظ تولید محصول در حوزه زیست‌فناوری هفدهم است.
اخیراً هم مصطفی قانعی؛ دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری اعلام کرد: از لحاظ شاخصهایی که در حوزه زیست‌فناوری تعیین شده ایران در حال حاضر در منطقه رتبه اول و در جهان در رتبه 14 قرار دارد.
با توجه به اینکه تعداد نیروی تحصیل‌کرده حوزه زیست‌فناوری در کشور بالا است و هزاران دانشجو در کشور در حوزه‌های مرتبط با زیست‌فناوری مشغول به تحصیل هستند که نیروی انسانی مورد نیاز برای این حوزه را در آینده تأمین می‌کنند، انتظار می‌رود که بیش از پیش به‌سمت ثروت‌آفرینی برود.
مروری بر تشکیل ساختار مدیریت توسعه زیست‌فناوری
به گزارش تسنیم، کمیته ملی زیست‌فناوری به‌عنوان نهاد ملی مدیریت توسعه زیست‌فناوری در سال 1379 به‌صورت کمیته‌ای فرابخشی با عضویت دستگاه‌ها و نهادهای ذی‌ربط و در واقع نقطه آغازین ساماندهی نظام ملی مدیریت زیست‌فناوری در کشور ایجاد و راه‌اندازی شد.
نخستین سند ملی زیست‌فناوری به‌منظور توسعه جهشی و هدفمند این فناوری در کشور، توسط این کمیته آماده شد و در تاریخ 1383.2.16 به تصویب هیئت دولت رسید.
براساس این سند که نخستین برنامه ملی توسعه زیست‌فناوری است، در تاریخ 1384.2.19 با ایجاد شورای عالی زیست‌فناوری برای سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و نظارت ملی در حوزه‌های آموزش، پژوهش و تولید در زیست‌فناوری موافقت شد.
این شورا در تیرماه 1386 به‌دنبال تصمیم دولت برای انحلال تعدادی از شوراهای عالی تعطیل شد که نظر به اهمیت و اولویت راهبردی زیست‌فناوری در کشور، راهبردهای زیست‌فناوری در تاریخ 1386.9.28 به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و به‌دنبال آن ستاد توسعه زیست‌فناوری در تاریخ 1387.3.29 به‌عنوان یکی از ستادهای فناوریهای راهبردی زیر نظر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ایجاد شد.
در نهایت مصوبه "تشکیل ستاد توسعه زیست‌فناوری" نیز در جلسه 705 مورخ 1390.10.27 شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید.
وظایف اصلی این ستاد به‌شرح سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی ملی، هماهنگی و هم‌افزایی منابع و امکانات کشور و نظارت بر پیشرفت زیست‌فناوری در کشور و هدف کلی که دنبال می‌کند ارتقاء دانش و فناوریهای زیستی به‌منظور کسب ثروت و رفاه عمومی است.
اهداف و مأموریتهای ستاد توسعه زیست‌فناوری
از جمله مأموریتهای اصلی این ستاد هم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1 ــ فراهم کردن بستر رشد و گسترش هوشمند و جهشی زیست‌فناوری در کشور
2 ــ سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی راهبردی و ارزیابی پیشرفت زیست‌فناوری در کشور
3 ــ هماهنگی ملی و هم‌افزایی منابع و امکانات کشور برای تولید ثروت بیشینه از زیست‌فناوری
4 ــ نظارت بر اجرای سند (برنامه) ملی زیست‌فناوری و اطمینان از تحقق اهداف و برنامه‌های آن
5 ــ کمک به ارتقای سطح علمی و فناوری به‌منظور کسب مقام نخست منطقه و سهم شایسته جهانی
6 ــ رفع موانع و خلأهای قانونی گسترش زیست‌فناوری در کشور
7 ــ ورود و حمایت از حوزه‌های فراموش‌شده و معطل‌مانده در زنجیره علم تا ثروت در زیست‌فناوری
8 ــ ترویج عمومی و فرهنگ‌‌سازی الگوهای نوین در زیست‌فناوری.
ترکیب اعضای این ستاد به‌شرح 1. نماینده وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، 2. نماینده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، 3. نماینده وزارت جهاد کشاورزی، 4. نماینده وزارت صنعت، معدن و تجارت، 5. نماینده وزارت نفت، 6. نماینده وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، 7. نماینده سازمان حفاظت محیط‌زیست، 8. نماینده بخش خصوصی و 9. پنج نفر از متخصصان در حوزه زیست‌فناوری به‌عنوان عضو حقیقی است.
به گزارش تسنیم، با تکیه بر آماری که از میزان پیشرفتها در این حوزه ارائه شد به‌صراحت می‌توان گفت که انقلاب اسلامی رویدادی بود که چراغ باور توانستن را در کشور روشن کرد و همین باور زمینه را برای ظهور فناوریهای نو از جمله زیست‌فناوری فراهم آورد.
انتهای پیام/*
