اصفهان|چگونه چارسو نصف‌جهان نام "نقاشی" به خود گرفت
چارسوق اصفهان زمانی گنبدی نقاشی‌شده در خود داشت که بعد از تعریض این خیایان دیگر اثری از آن در میان نیست تنها نام چهارراه نقاشی را با یادگار حفظ کرده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، خیابان‌های اصفهان و محله‌های آن هر کدام نامی با خود دارند که اگر در مورد آن تحقیق کنیم به نکات جالبی از وجه نامگذاری آن برمی‌خوریم؛ نام‌هایی که هر کدام در دل خود داستان‌ها و روایت‌هایی دارند.
یکی از آن‌ها "چهار راه نقاشی اصفهان" است که در سال 81 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. اینکه چرا نام این چهار راه نقاشی است و دلیل این نامگذاری چه بوده سوالی است که پیدا کردن جواب آن سبب شد به کارشناسان تاریخ و میراث فرهنگی مراجعه کنیم.
چهارسوقی که شد "چارسو"!
البته نام اصلی آن در قدیم چهار راه نبوده بلکه چهار سوق بوده، درواقع اصل این کلمه چهارسوق ست که از دو جزء "چهار" (عدد ترتیبی) فارسی و "سوق" عربی به مفهوم بازار ترکیب شده است و در تلفظ محلی کلمه چهار سایش یافته و حرف "ق" از کلمه سوق نیز ساقط گشته و "چارسو" گفته می‌شود.
چارسو میدانی است که چهاربازار، یعنی محل کسب و کار و خرید و فروش به آن میدان متّصل می‌شود. این میادین معمولاً سقفی گنبدی دارد. اما 4 بازار متّصل به آن، خیلی طولانی نیست و وسعت چندانی ندارد.
در اصفهان نیز از این‌گونه چارسوها در بازار به وفور یافت می‌شود، اغلب چارسوها در خیابان‌ای اصلی شهر قربانی مدرنیته خیابان‌کشی و وسعت آن شده و یا تخریب شده‌اند یا اینکه تنها نامی از آن‌ها باقی مانده است.
مردمی که در این خیابان زندگی می‌کردند اطلاعی از وجه نامگذاری این خیابان نداشتند، حتی با بوجود اینکه از پیشکسوتان و افراد قدیمی این محل نیز موضوع را جویا شدیم اما آگاهی درستی در مورد این چهار راه نداشتند.
اگر چه به گفته کارشناسان در قدیم تصاویر زیبایی بر روی کاشی‌های مرغوب این چهار راه نقاشی شده بوده که در آن عکس سلاطین و پهلوانان معروف به تصویر کشیده بوده است. می‌گویند این چهارسو چندین بار مرمّت شده است و از آنجا که رکن‌الملک نایب‌الحکومه اصفهان آن را مرمّت نموده به نام چهارسوی رکن‌الملک نیز شهرت دارد.
از علیرضا جعفری زند کارشناس میراث فرهنگی مسئله را جویا شدیم، وی به تسنیم گفت: این محل چهارسوی گنبد داری بوده به نام "چهارسو نقاشی" که در تعریض این خیابان تخریب می‌شود روی این چهار سو گنبدی بوده که نقاشی‌های زیبایی داشته است اما الان اثری از آن نیست.
وی افزود: به نظر می‌رسد تصاویر نقاشی‌هایی از شاهنامه بوده در واقع جنگ‌های شاهنامه‌ای در آنجا به تصویر کشیده شده بوده است.
کارشناس میراث فرهنگی بیان کرد: دقیقا نمی‌دانیم این چارسو مربوط به چه زمانی است زیرا اثری از آن نمانده بعضی‌های می‌گویند چارسو مربوط به دوره قاجار بوده؛ بعضی‌ها معتقدند سقف چهار سو مربوط به دوره صفویه است که پس از آن در دوره قاجار نقاشی شده است.
وی تصریح کرد: در هر صورت در سفرنامه های شاردن هیچ اشاره‌ای به نقاشی‌های اینجا نشده است پس ممکن این گونه برداشت کنیم که پس از آن دوران این نقاشی‌ها ایجاد شده است.
زورخانه‌ای که الهام بخش نقاشی‌ها شد
جعفری زند با اشاره به نوع معماری چارسوها اظهار داشت: اگر چه چارسوها طرح و تزئیناتی خاص داشته‌اند که اغلب آن‌ها آجر کاری بوده اما اینجا تنها چارسویی بوده که سقف آن نقاشی داشته ،ظاهرا در قدیم نزدیک اینجا زورخانه‌ای بوده که به آنجا منتهی شدهشاید این نقاشی‌های به دلیل وجود زورخانه‌ای بوده که هم‌اکنون اثری از آن نیست. در هر صورت باز نمی‌توانیم در این مورد اظهار نظر قطعی کنیم.
وی خاطرنشان کرد: هنوز هم در برخی از نقاط اصفهان چارسو وجود دارد در بازار اصلی اصفهان چندین چارسو داریم، روبرو امامزده اسماعیل چارسویی با گنبدی بزرگی است؛ اگر چه اغلب چارسوهای اصفهان پس از حمله افغان خراب شدند و به مرور زمان سقف آن‌ها با حلبی پوشیده شد ولی از بین آن‌ها هنوز هم تعدادی جان سالم به دربرده‌اند.
چهارسوق‌هایی که هنوز زنده‌اند
آقا کریم یک اصفهای اصیل و موی سپید است و از چهارسوق‌های اصفهان می‌گوید: با اینکه چهارسوهای زیاد در اصفهان تخریب شده اما هنوز تعدادی از آن‌ها وجود دارند مانند: چهارسو شاه نزدیک میدان نقش جهان بین بازار قنادها و مدرسه ملاعبدالله، چهارسو مخلص نزدیک چهارسو شاه، چهارسوی شیرازی‌ها در خیابان طالقانی، چهارسو کوچک نزدیک همین محله، چهارسو علیقلی آقا، چهارسو مقصود، چهارسوی دروازه‌نو ، چهارسوی نمکی است.
وی افزود: در قدیم که من کودک بودم پدربزگ‌هایم برایم تعریغ می‌کردند که اغلب این چهارسوق‌ها کاروانسراهای بزرگی داشته و هر کدام نیز چاه‌های آب فراوان اما به مرور زمان این کاروانسراها تخریب شدند و به خانه‌ها مسکونی تبدیل شده‌اند.
با اینکه همه چیز جدید شده اما هنوز چهارسوق‌ها اصالت خود را حفظ کرده‌اند، قدم زدن در چهارسوق‌ها در عصر دنیای به ظاهر مدرنیته ما را به همان دوران قدیم صفویه و قاجاری می‌برد که روزگاری برای چهار راه‌های خود سقفی می‌ساختند، آن موقع هر چیزی چارچوب خود را داشت، قائده داشت، اصول داشت، مانند الان همه چیزی بی‌قائده نبود.
گزارش از نگین فروغی
انتهای پیام/ ع