مهرداد فرید: دوران حکومت مطلق سالن داران است/ سینماگرانی زیرپای "سیف‌الله داد" را خالی کردند که از شنیدن نام آنها تعجب می‌کنید
مهرداد فرید، دبیر سابق شورای‌عالی تهیه‌کنندگان که فیلم «دعوتنامه» را روی پرده اکران دارد از مشکلات اکران و دلایل به‌وجود آمدن این مشکلات می‌گوید.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، مشکلات اکران موجب اعتراض بسیاری از تهیه‌کنندگان و فیلمسازان شده‌است که هر کدام موضوعی را درباره این مشکلات مطرح میکنند اما نقطه مشترک این مشکلات به ناکارآمدی تصمیم‌سازیها در زمینه اکران بازمی‌گردد و نقش ارتباطات افراد و شرکتها برای اکران. با مهرداد فرید دبیر سابق شورای عالی تهیه‌کنندگان که فیلم «دعوتنامه» را روی پرده اکران دارد گفت‌وگو کردیم. بخش اول این گفت‌وگو پیش از این منتشر شد. بخش دوم این مصاحبه را می‌خوانید:
موضوعی که هم اکنون بسیاری از اهالی سینما با آن درگیر هستند موضوع شورای صنفی نمایش است. ما در گذشته شاهد فیلم هایی بودیم که خودشان دراکران به دلایل مختلف (قرار ندادن اکران در ساعات مناسب، تعداد اکران پایین و... ) قربانی شدند. شما تا چه اندازه قائل به این هستید که شورای صنفی نمایش در این مسئله وارد شده و جلوگیری میکند؟ و صحبتی که این روزها بسیار مطرح میشود این است که شورای صنفی نمایش و اعضای آن فیلمهایی که در آن منفعت دارند را ارج مینهند و ساعات خوب اکران را به این فیلم ها اختصاص میدهند ولی فیلمهایی که از این دایره خارج باشند با بی‌مهری مواجه می‌شوند.
- مقصر این موارد شورای صنفی نمایش نیست، زیرا شورای صنفی نمایش در آئین نامه هایی که در اختیار دارد و شرح وظایفی که برای آن برشمرده شده است به یک دستگاه ثبت قرارداد تبدیل شده است، یعنی توزیع کننده و سالن دار قراردادی را که مینویسند در شورای صنفی نمایش ثبت میکنند و یک نسخه نگه میدارند و سپس نمایش میدهند، در واقع آن کسی که بخواهد در مقابل فیلمی اجحاف کند سالن دار است، به همین علت است که میگویم الان دوران حکومت مطلق سالن داران است.
سالن داری که حدود 2-3 مورد فیلم در حال نمایش دارد و بلیط یک فیلم را در هر سانس برای مثال 50 نفر خریداری میکنند و فیلم دیگر را 70 نفر، سالن دار فیلم دوم را ترجیح میدهد، زیرا درآمد بیش تری به همراه دارد، و به مرور فیلم اول را وارد سانس های مرده میکند. شورای صنفی نمایش برای کنترل این موضوع به چنین سالنی کارت زرد میدهد و یا در کانال تلگرامی خود گزارش میکند که چنین سالنی با این مشخصات چنین عملی مرتکب شده است و ضوابط را رعایت نکرده است، لیکن ضمانت اجرایی خاصی وجود ندارد. حتی شورای صنفی به دلیل فقر تعداد سالن در کشور، نمیتواند و صلاح نمیداند سالن خاطی را تعطیل کند زیرا زمانی که سالن تعطیل شود تر و خشک با هم میسوزند.
در شرایط کنونی حتی پخش‌کننده‌ها نیز مقهور سالن داران هستند
در این میان نقش پخش کننده چیست؟
-پخش‌کننده‌ها نیز مقهور سالن داران هستند مگر پخش‌کننده‌هایی که خودشان سالن دارند، آنها نیز به محض اینکه سالن دار می‌شوند به دلیل اینکه 50درصد از مبلغ بلیط برای سالن داران است و 5درصد نیز برای پخش کننده است به سمت و سوی تامین منافع سالن دار می‌روند. به همین دلایل است که معتقدم باید قوانین ضد تراست وضع کنیم و شرکت ها و اشخاص حقیقی و حقوقی را وادار کنیم که فقط در یک عرصه فعال باشند، در این صورت پخش کننده به خاطر حفظ 5درصد خودش نظارت خوبی انجام میدهد زیرا دیگر در فکر منافع 50درصدی سالندار نیست.
اهالی سینما زیر بار قانون برای سینما نرفتند
به خاطر دارم شما مدتی در جایی پیش نویسی با عنوان قانون سینما تدوین می‌کردید، این پیش نویسی به چه سرانجامی رسید و آیا این موارد در آن لحاظ شده بود؟
-من زمانی سرگروه مطالعاتی بودم که قرار بود پیش نویس قانون سینما را تنظیم کند تا به مجلس ارسال و تصویب شود. در این صورت سینما نیز مانند مطبوعات، قانون مادر داشت. این مسئله مربوط به حدود بیست سال پیش است. زمانی که مرحوم سیف الله داد معاون سینمایی وزارت ارشاد بودند، منتها کار پیش نرفت زیرا خود اهالی سینما زیر بار قانون برای سینما نرفتند. زیرا زمانی که پای قانون به میان می آید مسئولیت اجتماعی هم به همراه دارد.
تصور کنید ناگهان به فردی که تمام عمر زیر سایه ی پدر مهربانی زندگی کرده است بگوییم باید مستقل باشی، قطعا فرد دچار ترس میشود، نسبت سینماگران و دولت نیز به همین شکل است. آنها ترجیح میدهند که زیر سایه ی آقا بالا سری به نام دولت باشند و روی پای خود نباشند، زیرا زمانی که میخواهند روی پای خود باشند وحشت آن ها را فرا میگیرد و احساس میکنند که سایه ای وجود ندارد که زیر آن بایستند. در آن زمان سینماگران با همین منطق زیرآب مرحوم سیف الله داد را در این زمینه زدند و کسانی با وضع این قانون مقابله کردند که از شنیدن نام آنها تعجب خواهید کرد، مانند بهروز افخمی که به مجلس رفته بود و انتظار همکاری از ایشان میرفت اما ایشان جزو افرادی بودندکه اعتقاد داشتند که سینما به قانون نیازی ندارد.
بخشی از این مقابله نیز به علت ترس از قوه‌ی قضاییه بود زیرا از دولت پروانه ساخت میگرفتند و با وجود سانسورهایی که از طرف دولت می‌شدند باز هم از آن حمایت میگرفتند. بعدها اهالی سینما به مرور متوجه شدند که دولت اقتدار زیادی ندارد و مواردی وجود داشت که دولت پروانه ی نمایش داد اما پای آن نماند! و فیلم را از پرده ی نمایش پایین کشید.
سازمان سینمایی عالی ترین مقام سینمایی کشور است، به نظر شما خود سازمان سینمایی تا چه اندازه میتواند در مسئله اکران موفق، کمک کند؟
-عملا دولت در سینما، هم همه کاره است، و هم هیچ کاره! از بابت اینکه قوانین و ضوابط دولت و مجموعه آن به نحوی است که دولت را در همه ی عرصه ها مداخله میکند، پیش از تولید تا پایان اکران نمایش، همه کاره است. هنگامی که چنین قائده ای چیده شده است توقع ها به سمت دولت میرود تا اکران را رها نکند. یا باید به کل نظارت بر تولید را هم رها کند و به نظارت پسینی اکتفا کند و یا همه چیز را تحت اختیار خودش بگیرد. من شخصا جزو افرادی نیستم که معتقد باشم همه چیز دست دولت باشد، من ترجیح میدهم بخش فرهنگ برای اینکه در آن بالندگی و خلاقیت حضور داشته باشد باید دارای کمترین دخالت دولتی باشد .
یعنی قائل به این هستید که دولت کمترین نقش را در عرصه ی سینما ایفا کند؟
-من شخصا معتقدم که این رویه باید بر مبنای مسئولیت اجتماعی باشد. کنترل کننده آزادی، قبول مسئولیت است. به همان میزانی که به شخصی آزادی میدهیم باید مسئولیت هم بدهیم. اگر به عنوان یک فیلمساز به من آزادی همراه با مسئولیت بدهند من خودم این دو را در کنار هم تنظیم میکنم زیرا من در همین کشور زندگی میکنم و به قوانین آن آگاهم.
اگر احیانا پس از منتشر شدن فیلم من کسی شکایت کرد مبنی بر اینکه برای مثال در این فیلم به قومیت من توهین شده است و یا موضوع بیپروایی جنسی رعایت نشده است، من در دادگاه پاسخ گو خواهم بود و یا از خودم دفاع خواهم کرد و یا مجازات خواهم شد. یا از فیلم سازی تحریم می‌شوم و یا تعهد میدهم که این موارد را رعایت کنم. در مطبوعات نیز به همین شکل است. حالا که امور سینما بر مبنای مسوولیت اجتماعی اداره نمیشود پس باید دولت ورود کند و مسائل را سروسامان دهد. همانطور که عرض کردم یکی از پیشنهادات من وضع قوانین ضد تراست است.و آن سه عرصه تولید، توزیع و نمایش را که در رابطه با آن صحبت کردم مجزا کنند تا به هیولاهای غیر قابل کنترل تبدیل نشوند
یعنی حتی افرادی که معتقد بودند که سینمای هالیوود یک سینمای باز است، دولت ورود کرده و این قوانین را اجرایی کرده است لیکن ما دایه ی سینمای دولتی داریم همچنان این اتفاق رخ نداده است. آیا میشود این مسئله را به صورت جدی پیگیری کرد تا شورای عالی طرحی بنویسد یا دولت لایحه‌ای فراهم کند و....
-یک بخش هایی وجود دارند که جزو وظایف حکومتی هستند. ما در کشوری زندگی میکنیم که طبق تعریف قانون اساسی بحث اقتدار دولت است و بخش خصوصی قدرت اینکه شخصا چنین عملی را پیاده کند ندارد به هر حال دولت دارای وظایف حکومتی است که باید آن ها را انجام دهد نه اینکه خودش پخش را بر عهده بگیرد اما میتواند کانون هایی که به هیولاهای غیر قابل کنترل تبدیل شدند را بین اشخاص مختلف کوچکتر تقسیم و توزیع کند. توزیع کننده های ما حاضر به سرمایه گذاری در بخش توزیع نیستند. برای مثال من به عنوان تهیه کننده فیلمی ساخته ام به نام جن زیبا که نزدیک به سه میلیارد برای این فیلم هزینه کرده ام که میخواهم آن را به یک شرکت توزیع کننده بدهم، شرکت توزیع کننده باید حداقل 10 درصد از این مبلغ را در بخش تبلیغات سرمایه گذاری کند. لیکن شرکت های توزیع کننده حاضر نیستند چنین هزینه ای کنند .
وقتی توزیع کننده حاضر به ریسک و سرمایه گذاری نیست فیلم قربانی میشود
-آیا همین باعث میشود که برخی از تهیه‌کننده ها خودشان به توزیع کنندگی روی بیاورند؟
-وقتی توزیع کننده حاضر به ریسک و سرمایه گذاری نیست فیلم قربانی میشود زیرا معمولا فیلم ساز بعد از ساخت فیلم، دیگر پولی برای هزینه کردن در زمینه ی تبلیغات ندارد. به غیر از این موارد در بخش تبلیغات هم آزادی وجود ندارد. به نظر من باید بر روی قوانین بازنگری کرد، شما در پخش بین الملل نیاز به تبلیغات بین الملل هم دارید حتی خود سازمان سینمایی خواستار بازار جهانی است.
من به دنبال این مسئله رفتم. ما با شرکت های خارجی صحبت میکنیم تا محصول مشترک بسازیم اولین درخواست آن ها این است که یکی از بازیگران آنها در فیلم بازی کند تا فیلم را در کشور خودشان اکران کنند.
برای جن زیبا هم دچار چنین مشکلاتی شدید؟ اول که حضور این بازیگر را تکذیب کردید.
-موردی که تکذیب کردم در رابطه با ترکیب بازیگران بود، که شایعه شده بود که قرار است پرویز پرستویی بازی کند که من این مورد را تکذیب کردم زیرا بازیگر من فرهاد اصلانی بود.
برگردیم به موضوع پخش کننده‌ها
به مرور فلسفه ی وجودی پخش کننده ها زیر سوال میرود زیرا نه در بخش تبلیغات سرمایه گذاری میکنند و نه در بخش توزیع، در نتیجه لزومی ندارد تا تهیه کننده فیلمش را به پخش کننده بدهد. پس خودش مستقیما فیلمش را به سالن دار میدهد. با توجه به اینکه در دوره امروز به مدد دیجیتالی شدن بازار سینما، سینما دارای شفافیت خوبی است و همه ی موارد را میتوان به صورت آنلاین مشاهده کرد پس رفته رفته دیگر نیاز به شرکت های پخش کم میشود مگر آن که آنها در تبلیغات سرمایه گذاری مناسب کنند.
فیلم دعوت نامه تا کنون چه میزان فروش داشته است؟
-گزارش آخر را ندارم ولی رقم فروش آن تا به اکنون به زیر 100میلیون تومان است.
بازخوردهایی که در جشنواره ی فیل فجر رخ میدهد ملاک مناسبی برای پی بردن به ارزش های یک فیلم نیست
از این فروش چه میزان مربوط به اکران است و چه میزان به فیلم و تبلیغات مرتبط است تا جایی که به یاد دارم این فیلم در جشنواره ی سال گذشته بازخورد خوبی نداشت.
-بازخوردهایی که در جشنواره ی فیلم فجر رخ میدهد ملاک مناسبی برای پی بردن به ارزش های یک فیلم نیست، فیلم های بسیاری بودند که در جشنواره مورد توجه قرار نگرفتند و فیلم سازهای بزرگی به صورت غیر اخلاقی مورد تمسخر قرارگرفتند. اما عملا فیلمهای آنها فیلمهای قابل دفاعی بودند و نمی‌شد آن ها را فاقد ارزش تلقی کرد. در تاریخ سینما بسیارند فیلم هایی که مورد انتقاد منتقدین قرار میگیرند ولی در تاریخ سینما به عنوان رفرنس باقی میمانند مانند فیلم دکتر ژیواگو.
من در رابطه با فیلم دعوت نامه چنین ادعایی ندارم و زمان لازم است تا مشخص شود این فیلم فراموش خواهد شد و یا در تاریخ سینما جایگاهی خواهد داشت ولی علت اینکه منتقدان فیلم را مورد بی مهری قرار دادند شاید به خاطر شرایط روز اجتماعی و سیاسی مردم است که طبعا چون منتقدین نیز از همین مردم هستند تحت تاثیر چنین شرایطی قرار دارند ما در دورانی زندگی میکنیم که طبقه ی سنتی موجود در جامعه توسط طبقه ی متوسط اجتماعی مورد سوال و انتقاد هستند در چنین شرایطی وقتی فیلمی میسازیم در ستایش طبقه ی سنتی طبیعی است که چوب طبقه ی متوسط را بخوریم و شاید اگر این فیلم در شرایط سیاسی اجتماعی دیگری به اکران در می‌آمد بازخوردها متفاوت می‌بود. سینمارو های ما اگرچه اندک هستند اما همین مقدار اندک را همین طبقه ی متوسط تشکیل میدهند و به دنبال فیلم هایی نیستند که به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم طبقه سنتی جامعه را مخاطب قرار میدهند.
یکی از دغدغه های حوزه هنری این است که چرا تنوع سینمارو نداریم و علت نبود تنوع ژانر و شکل سینما است و بستری فراهم نیست تا اقشار مختلف را به سینما بیاورد.
- بخشی از طبقه ی سنتی مذهبی جامعه ما هنوز نسبت به سینما بدبین هستند برای مثال بسیاری از افرادی که فیلم دعوت نامه را دیدند تصور میکردند که فیلم تحت حمایت آستان قدس رضوی بوده است در حالی که آستان قدس رضوی از فیلم حمایتی نکرده بود و ما به ناچار سکانس های مربوط به حرم را کنار خیابان با بک گراند دیوارهای حرم ضبط کردیم. اصولا بخشی از قشر سنتی نسبت به جامعه ی هنرمندان خوش‌بین نیست. اگرچه این فیلم در حمایت از طبقه ی سنتی ساخته شده است اما مورد بی مهری همین طبقه قرار گرفته است.
-آیا ممکن است با توجه به طرز تفکری که دارین روزی به سمت و سوی ساخت فیلم هایی بروید که صرفا جهت کسب درآمد باشد؟
-هدف من این نیست که فیلم سازهایی که به دنبال کسب درآمد بیشتر هستند را محکوم کنم و نمیتوانم بگویم که برخی فیلم ها نسبت به برخی دیگر برتر هستند ولی من شخصا حاضر نیستم برای کسب درامد از هر وسیله ای استفاده کنم. در هیچ کدام از فیلمهایی که ساخته ام قصد نداشتم که گیشه را هدف قرار دهم معمولا سوژه ها من را به سمت خود میکشانند. در رابطه با فیلم دعوت نامه هم اگر همان ابتدا به کسب درآمد فکر میکردم هیچ وقت این فیلم را نمیساختم ولی ترجیح دادم به عنوان یک فیلمساز مسلمان یک فیلم مذهبی در کارنامه ام داشته باشم.
================================
مصاحبه از امیرحسین مکاریانی و امید سهرابی
================================
انتهای پیام/
