سیستان و بلوچستان| رونق سنت‌ها و هنرهای اصیل "ایرانی-پاکستانی" در بازار سنتی سراوان+ تصویر
ویژگی‌های سنتی بازار سراوان با عرضه اصیل‌ترین هنرها و صنایع‌دستی ایرانی از محبوب‌ترین مکان‌های گردشگران نوروزی است که سنت‌ها و آداب اصیل مردم محلی در همسایگی با کشور پاکستان در آن موج می‌زند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از سراوان، خوراکی‌های محبوب و پرمصرف محلی نخستین جاذبه بازار سنتی سراوان است که برخی از آن‌ها در رستوران‌های پاکستانی و برخی هم در رستوران‌های ایرانی این شهر پخت و عرضه می‌شود.
"بریانی" از غذاهای مشترک و سنتی مردم هر دو سوی مرز است که شباهت زیادی به "استانبولی" معروف دارد. اما ادویه خاص و استفاده از فلفل تازه از ویژگی‌های این غذا است که محبوبیت آن را در بین مردم محلی دوچندان کرده است.
به طورکلی ذائقه مردم سراوان و پاکستان در غذاهای محلی و حتی غیرمحلی مبتنی بر استفاده از افزودنی‌های تند و تیز نظیر فلفل و سیر است به نحوی که اگر غذا فلفل کافی نداشته باشد از نظر آن‌ها بی‌مزه است. در واقع نقش فلفل در ذائقه غذایی مردم بومی به مانند اهمیت نمک است.
"دود پتی" نوشیدنی گرم و مورد علاقه مردم سراوان
غیر از غذاهای محلی "دود پتی" از نوشیدنی‌های گرم محلی منطقه نیز هواداران خاص خود را دارد که برخی مردم این شهر همه‌روزه آن را به همراه صبحانه میل می‌کنند. نان‌های روغنی، پکوره و سمبوسه نیز میان‌وعده‌های مقوی دیگری هستند که در چایخانه‌ها و برخی رستوران‌های این بازار عرضه می‌شود.
همین غذاهای محلی خاص سبب شده تا بخش قابل توجهی از بازار سراوان محل عرضه انواع ادویه‌های ایرانی و پاکستانی باشد. ادویه‌های متنوعی که حتی برای کباب و برخی غذاهای محلی در بسته‌بندی‌های کوچک و بزرگ عرضه می‌شود.
پفک‌های هندی و پاکستانی یا "سوچاکی" نیز به صورت فله‌ای در اکثر عطاری‌های این شهر عرضه می‌شود. این پفک غیر آماده است و باید در روغن سرخ شود تا آماده شود. البته برخی کارشناسان محلی خوردن این پفک را به دلیل عرضه فله‌ای و استفاده از رنگ‌های غیرمجاز نامناسب اعلام کرده‌اند.
بازارچه دستفروشان و عرضه انواع سبزی‌های کوهی
بخشی از بازار سراوان را بازارچه دستفروشان تشکیل داده و زنان و مردان روستایی از روستاهای دور و نزدیک کالاهای خوراکی بومی و سنتی خود را عرضه می‌کنند. انواع سبزی‌های کوهی، ادویه‌های محلی، صیفی‌جات، خرما، شیر، دوغ شتر، کشک و... در این بازارچه عرضه می‌شود.
"بَنِه" از میوه‌های کوهستانی با خاصیت دارویی است که در این بازار نیز عرضه می‌شود. درواقع "بَنِه" نام میوه درختی با برگ‌های سبز و مقاوم در برابر گرما است که در نواحی گرم و خشک نظیر سراوان می‌روید و دارای ویتامین‌هاى A، B، D بوده و خواص درمانی فراوانی دارد، گفته می‌شود این میوه برای اعصاب مقوی است.
بومیان منطقه از درخت این میوه نیز شیره‌ای خارج می‌کنند که آن را "گونجک" می‌نامند. کارشناسان بر این باوراند که شیره این درخت خاصیت درمانی زیادی به‌ویژه برای درمان عفونت‌ها دارد. مردم محلی از این شیره برای درمان زخم‌های عفونی و حتی تسکین دردهای مفصلی استفاده می‌کنند.
عرضه انواع خرما نیز بخش دیگر این بازارچه دستفروشان است. در سراوان نخلستان‌های زیادی وجود دارد که در آن‌ها بیش از 70 رقم خرما تولید و به کشورهای همسایه و بخش‌های مختلف ایران صادر می‌شود. اما خرمای تازه در این بازار متناسب با فصل برداشت و در تابستان‌ها عرضه می‌شود اما تقریباً در هر فصلی نمونه‌های مختلفی از خرما در اینجا به فروش می‌رسد.
سوزن‌دوزی و تولید لباس فاخر ملی ایران در سال 95 در سراوان
بخشی از بازار سراوان به عرضه پوشاک و سوزن‌دوزی‌های گران‌قیمت بلوچی اختصاص یافته است، همان لباسی که سال 95 در نمایشگاه بین‌المللی صنایع‌دستی کشور به‌عنوان لباس فاخر ملی ایران معرفی شد و در زمره گران‌قیمت‌ترین لباس‌های محلی کشور قرار دارد.
به‌طورکلی یکی از سنت‌های زنان سیستان و بلوچستان آموزش و دوخت انواع سوزن‌دوزی‌های لباس است. به‌طوری‌که این هنر از گذشته تاکنون در اکثر شهرها و روستاهای استان رونق داشته و زنان بلوچ لباس‌های خود را با آن زینت داده‌اند.
این هنر قدمت زیادی در فرهنگ و سنت باستانی ایرانیان داشته است اما تاکنون شواهد دقیقی از تاریخچه آن در دست نیست ولی سوزن‌دوزی نخستین شیوه قدیمی برای تزئین لباس‌های زنانه است که هزاران سال است در ایران استفاده می‌شود.
این لباس محلی نیز بخش مشترک دیگر مردم دو سوی مرز ایران و پاکستان است، بخشی از زنان پاکستانی نیز مشابه زنان بلوچ لباس‌های خود را با سوزن‌دوزی‌های بلوچی تزیین کرده و تقریباً از نقوش و طرح‌های مشابه استفاده می‌کنند.
همین تشابه لباس در مردان دو سوی مرز هم حاکم است و مردان این منطقه از پوششی ساده مرکب از پیراهنی بلند و گشاد با یک شلوار چین‌خورده استفاده می‌کنند. این لباس تحمل گرمای طاقت‌فرسای تابستان مناطق گرم و خشک را برای مردان آسان می‌کند و به‌نوعی همین وضعیت اقلیمی سبب استفاده از این پوشش ساده و درعین‌حال زیبا شده است.
لباس‌های محلی سراوان نیز مانند سایر لباس‌های محلی کشور ازجمله سوغات‌های بازار سنتی است که گردشگران زیادی از آن استقبال کرده و خریداری می‌کنند. قیمت لباس‌های مردانه سراوان به تناسب ارزان‌تر از لباس‌های زنانه است و به طور معمول گردشگران زیادی آن را تهیه می کنند.
سفره کم‌فروغ سفال کلپورگان در بازار سراوان
سفال 7000 ساله کلپورگان به‌عنوان شاخص‌ترین صنایع‌دستی این خطه، گمشده بازار سراوان است که هر چه سراغ آن گرفته شد، یافت نشد. کارگاه ساخت این سفال که شیوه ساخت و مواد اولیه آن از 7000 سال قبل تاکنون تغییری نکرده به تنها موزه زنده دنیا معروف است.
حتی رنگ، نقش و طراحی این سفال مانند اشیاء کشف‌شده از محوطه‌های باستانی است که به‌وسیله زنان بلوچ در روستایی به نام "کلپورگان" ساخته می‌شود. زنان محلی برای ساخت این سفال بدون استفاده از چرخ سفالگری و تنها با چند ابزار ساده و به اتکای دست خود این آثار را خلق می‌کنند.
زنان بلوچ برای رنگ‌آمیزی سفال از سنگ "تیتوک" که مشابه آن از کاوش‌های "تپه دشت" شهر سوخته کشف‌شده، استفاده می‌کنند. همین ویژگی‌ها سبب شد که ارزیابان شورای جهانی صنایع‌دستی بالاخره در سال 1396 روستای "کلپورگان" را به‌عنوان نخستین روستای ایران در فهرست آثار خود به ثبت برسانند.
روستای "کلپورگان" در 25 کیلومتری شهر سراوان و 390 کیلومتری جنوب شرق زاهدان قرارگرفته است که به گردشگران فرصت بازدید از سایر مناطق گردشگری سراوان را نیز می‌دهد.
گزارش از حسنیه ارباب افضلی
انتهای پیام/ ز
