یادداشت اختصاصی تسنیم| موضع ترکیه پس از حملات به سوریه و تأثیر آن بر مذاکرات آستانه

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، سازمان «دفاع غیرنظامی سوریه» که با نام «کلاه‌سفیدها» نیز شناخته می‌شود و با گروه‌های مسلح مخالف دولت سوریه ارتباط نزدیک دارد و مورد حمایت غربی‌ها است، در 8 آوریل ویدئو و تصاویری از دوما در غوطه شرقی منتشر کرد و دولت بشار اسد را متهم به استفاده از سلاح‌های شیمیایی در این منطقه کرد.

بسیاری از کشورهای غربی و در صدر آن‌ها آمریکا با صدور بیانیه‌های متعدد، بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه را مسئول این حملات شیمیایی معرفی و وی را محکوم کردند.

در حالی که شورای امنیت سازمان ملل در رابطه با ادعاهای استفاده از سلاح‌های شیمیایی در دوما نشست فوق‌العاده تشکیل داده بود، دولت سوریه از سازمان منع سلاح‌های شیمیایی (OPCW) وابسته به سازمان ملل برای تحقیق درباره حمله شیمیایی دوما به سوریه دعوت کرد. روسیه هم در مورد تأمین امنیت اکیپ سازمان منع سلاح‌های شیمیایی تضمین داد.

سازمان منع سلاح‌های شیمیایی این دعوت را قبول کرد و روز 13 آوریل از طریق لبنان وارد دمشق شدند و اعلام کردند که در روز 14 آوریل وارد دوما شده و تحقیقات خود را آغاز خواهند کرد.

در شب روزی که قرار بود کارشناسان سازمان منع سلاح‌های شیمیایی در مورد استفاده یا عدم استفاده از سلاح‌های شیمیایی در دوما تحقیقات خود را آغاز کنند، آمریکا، انگلیس و فرانسه به سوریه حمله کردند و برخی از مناطق این کشور را با موشک مورد هدف قرار دادند.

با در نظر گرفتن این مسئله که آمریکا که از زمان جنگ خلیج‌فارس در 1991 در بسیاری از عملیات نظامی خود در خاورمیانه و حتی در عملیات ائتلاف علیه داعش در سوریه و عراق از پایگاه هوایی اینجرلیک در شهر آدانای ترکیه استفاده کرده است، این سؤال مطرح می‌شود که؛ آیا در حملات اخیر خود به سوریه از این پایگاه استفاده کرده است؟

خبر استفاده از پایگاه اینجرلیک در گزارش‌های شبکه‌های تلویزیونی آمریکا از حملات موشکی آمریکا، انگلیس و فرانسه به سوریه، منتشر شد. بازتاب این خبر توسط رسانه‌های ترکیه‌ای به‌نقل از شبکه‌های تلویزیونی آمریکا و دولت ترکیه مجبور کرد تا در این زمینه توضیح دهد.

«بکر بوزداغ» معاون نخست‌وزیر ترکیه در حساب توییتر خود نوشت: ترکیه پیش از حملات، از انجام حمله مطلع شده بود اما در این حملات از پایگاه اینجرلیک استفاده نشده است.

پنتاگون در عصر همان روز حملات برای اطلاع افکار عمومی بیانیه صادر کرد و با اعلام جزئیات در مورد این عملیات اعلام کرد که در این حملات به‌جای پایگاه اینجرلیک از پایگاه نظامی آمریکا در اردن استفاده کرده است.

«صالح یلماز» عضو هیئت علمی دانشگاه «یلدیریم بایزید» و رئیس انستیتوی تحقیقاتی روسیه (RUSEN) در ارزیابی عدم استفاده از پایگاه اینجرلیک در حملات آمریکا به سوریه اعلام کرد: «عدم‌استفاده از پایگاه اینجرلیک در حمله به سوریه مشخص شده است. جنگنده‌های آمریکایی از پایگاه اردن و جنگنده‌های انگلیس از پایگاه قبرس در حمله به سوریه استفاده کردند. آمریکا قبل از حمله به سوریه برای استفاده از پایگاه اینجرلیک مذاکرات فشرده‌ای با ترکیه انجام داده بود اما ترکیه با در نظر گرفتن واکنش افکار عمومی در داخل و همچنین تداوم حمایت آمریکا از شبه‌نظامیان پ.ی.د. و پ.ک.ک. در سوریه و عدم اعاده فتح‌الله گولن رهبر تشکیلات فتو، اجازه استفاده از این پایگاه را به آمریکایی‌ها نداد. از طرف دیگر صادر نشدن مجوز شورای امنیت سازمان ملل و ناتو در خصوص حمله به سوریه، از دیگر دلایل این عدم اجازه مطرح است. این اقدام ترکیه در واقع پیامی به آمریکا با این مضمون بود که وقتی حقوق ما را به‌عنوان متحد منطقه‌ای خود رعایت نمی‌کنید ترکیه هم این حقوق را در مورد شما رعایت نخواهد کرد. با توجه به ادامه اتخاذ سیاست‌های خصمانه آمریکا نسبت به ترکیه، انتظار می‌رود که ترکیه اقدامات متقابل علیه آمریکا را انجام دهد.

اینکه واکنش ترکیه نسبت به تهدیدات دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا، ترزا می نخست‌وزیر انگلیس و امانوئل ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه علیه دولت بشار اسد در رابطه با ادعاهای استفاده از سلاح شیمیایی در دوما چه خواهد بود، مورد توجه قرار داشت و به بحث رسانه‌های ترکیه تبدیل شده بود.

رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه چهار روز پس از ادعاهای استفاده از سلاح شیمیایی در دوما توسط دولت سوریه اظهار داشت: «برخی کشورها با تکیه بر قدرت نظامی خود، سوریه را تبدیل به میدان مسابقه مچ‌اندازی برای خود کرده‌اند و ما از این وضعیت آزرده هستیم». اردوغان با این اظهارات ناراحتی خود از تهدیدات آمریکا، انگلیس و فرانسه علیه سوریه را اعلام کرد و در سخنان دیگر خود با تأکید بر ایجاد توازن در سیاست خارجی ترکیه گفت: «تمایلی نداریم از اتحاد با آمریکا، روابط استراتژیک با روسیه در زمینه‌های اقتصادی و امنیتی و یا همکاری با ایران جهت حل مشکلات منطقه‌ دست برداریم».

در این چارچوب می‌توان نتیجه گرفت که ترکیه با عدم اجازه برای استفاده از پایگاه اینجرلیک برای حملات موشکی به سوریه و حمایت از حملات غربی‌ها پس از حمله به سوریه تلاش کرد تا در سیاست خارجی خود بین روسیه، ایران، آمریکا و دیگر کشورهای غربی توازن ایجاد کند.

موضع ترکیه در مورد حملات به سوریه چه‌تأثیری بر مذاکرات آستانه خواهد گذاشت؟

اینکه پس از حملات آمریکا، انگلیس و فرانسه به سوریه چرا این سؤال مطرح می‌شود به‌خاطر انتشار بیانیه‌های حمایتی ترکیه از این حملات است.

در حالی که برخی تحلیلگران معتقدند که موضع حمایتی ترکیه از این حملات تأثیر منفی بر مذاکرات آستانه خواهد داشت اما بسیاری از تحلیلگران ترک معتقدند که این موضع تأثیر منفی بر این مذاکرات نخواهد داشت.

«مته سوهتا اوغلو» روزنامه‌نگار و کارشناس مسائل سوریه در این خصوص می‌گوید: «ترکیه با اجازه ندادن به آمریکا در استفاده از پایگاه اینجرلیک برای حمله به سوریه، به‌صراحت اعلام کرد که در آینده هم اگر آمریکا منافع ترکیه را در نظر گرفته نگیرد باز هم اجازه استفاده از این پایگاه را نخواهد داد. از این به بعد رضایت آمریکا در محوریت سیاست خارجی ترکیه قرار نخواهد گرفت. ترکیه در مسائل منطقه‌ای با ایران و روسیه همکاری نزدیکی خواهد داشت و به‌خاطر آمریکا از منافع مشترک با ایران و روسیه و مبارزه با شبه‌نظامیان پ.ی.د. و پ.ک.ک. دست بر نخواهد داشت».

پس از حملات غربی‌ها به سوریه، رجب طیب اردوغان ابتدا با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه و بلافاصله با حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران تماس تلفنی برقرار کرد و در مورد تحولات سوریه به گفت‌وگو با آن‌ها پرداخت.

اردوغان در هر دو تماس تلفنی، پیام مشترکی با این مضمون داد: «لازم است که فرآیند سیاسی برای حل بحران سوریه حمایت شود. تمام مسائل منطقه‌ای و در صدر آن‌ها مسئله سوریه می‌تواند با مذاکره و همکاری مشترک حل‌وفصل شود».

واکنش ترکیه و روسیه به اظهارات ماکرون

اظهارات امانوئل ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه پس از حملات موشکی به سوریه به‌همراه آمریکا و انگلیس باعث ایجاد جنجال زیادی در محافل بین‌المللی شد.

ماکرون در مصاحبه اختصاصی با شبکه‌های تلویزیونی «بی.اف.ام.تی.وی.» با ادعای اینکه همه موشک‌هایی که در حمله به سوریه شلیک شد به هدف اصابت کرده است، اعلام کرد: «این حمله و موضع ترکیه در محکومیت استفاده از سلاح‌های شیمیایی، باعث جدایی ترکیه از روسیه شد».

اولین واکنش علیه سخنان ماکرون از آنکارا داده شد. «مولود چاووش‌اوغلو» وزیر امور خارجه ترکیه با ارزیابی سخنان رئیس‌جمهور فرانسه، اعلام کرد: «ممکن است با روسیه اختلاف نظر داشته باشیم اما روابطمان با یکدیگر آن‌قدر مستحکم است که با سخنان ماکرون خدشه‌ای به آن وارد نشود».

دومین واکنش از طرف مسکو صادر شد. «دیمیتری پسکوف» سخنگوی کرملین مقابل دوربین‌های تلویزیونی با اعلام اینکه حملات آمریکا، انگلیس و فرانسه به سوریه باعث جدایی روسیه و ترکیه نشده است، گفت: «با این حملات روسیه و ترکیه از یکدیگر جدا نشده‌اند. تفاوت دیدگاه‌های مسکو و آنکارا درباره برخی مسائل موضوع پنهانی نیست، اما این مسئله مانعی برای گفتگوها درباره این مسائل نیست و این تفاوت دیدگاه‌ها به همکاری‌های مشترک و پروژه‌های بزرگ اقتصادی دو طرف سرایت نکرده است».

«صالح اثر» مدیر اخبار خارجی شبکه تلویزیونی «تی.آر.تی. عربی» ترکیه، اظهارات ماکرون را این‌گونه ارزیابی کرد: «سیاست ترکیه در سوریه همانند اظهاراتی که ماکرون بیان کرده است، یک سیاست ساده نیست. از منطقه و جامعه‌ای بحث می‌کنیم که مردمانش صدها سال کنار یکدیگر زندگی کرده‌اند. همان‌گونه که دولت ترکیه اعلام کرده است، سیاست خارجی ترکیه بر پایه قرار گرفتن کنار یک دولت و یا مقابل آن نیست. از طرفی روابط ترکیه و روسیه معطوف به مسئله سوریه نیست، به‌ویژه در سال‌های اخیر همکاری‌های منطقه‌ای، اقتصادی و سیاسی سهم بزرگی در روابط دو کشور داشته است. در روابط ترکیه با یک کشور بایستی همه ابعاد در نظر گرفته شود».

از طرف دیگر اظهارات ماکرون باعث گسست جدی در رسانه‌های ترکیه مبنی بر حمایت از حملات آمریکا، انگلیس و فرانسه شد. رسانه‌های ترکیه که از حمله غربی‌ها به سوریه حمایت می‌کردند، پس از اظهارات ماکرون، هدف حملات به سوریه را از بین بردن اتحاد ترکیه، روسیه و ایران اعلام کردند.

 رمضان بورسا، پژوهشگر ترک

انتهای پیام/*