کارشناس مسائل آسیای مرکزی: همکاری با عربستان موجب آسیب‌پذیری تاجیکستان در برابر گروه‌های تروریستی می‌شود
شاید دولت تاجیکستان در آینده به این حقیقت پی ببرد و متوجه بشود که در پوشش کمک‌های مالی، زمینه‌سازی بر گسترش نفوذ تروریسم در تاجیکستان صورت گرفته است.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، روابط تاجیکستان و عربستان سعودی طی سال‌های اخیر، همزمان با حاکم شدن موجی از سردی و بروز اختلافات در روابط ایران و تاجیکستان، گسترش یافته است. در کنار اختلاف نظرهای موجود میان ایران و تاجیکستان، تحلیل‌گران نیم‌نگاهی نیز به نقش تحرکات عربستان سعودی در کارشکنی و سنگ‌اندازی در مسیر بهبود و توسعه روابط ایران و تاجیکستان دارند. در این زمینه مصاحبه اخیر عبدالعزیز بن محمد البادی، سفیر سعودی در دوشنبه که اظهارات ضدایرانی و تهمت‌های بی‌اساسی را مطرح کرده بود، بهانه‌ای شد تا دوباره تحلیل روابط عربستان و تاجیکستان و نقش این تعاملات در روابط ایران-تاجیکستان مد نظر قرار بگیرد. در این رابطه تسنیم مصاحبه‌ای با آقای حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل آسیای مرکزی ترتیب داده است که نقش عربستان در این راستا، مورد تحلیل و ارزیابی قرار بگیرد.
سکولاریسم؛ وجه اشتراک عربستان و تاجیکستان
* به نظر می‌رسد پس از ناکامی در عرصه‌های عملیاتی و دیپلماتیک، «دیپلماسی توهین و تهمت» روش جدید عربستان برای مقابله با قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران باشد. اما چه اتفاقی افتاده که عربستان این بار به سراغ تاجیکستان رفته و در کشوری که چنین پیوندهای فرهنگی، زبانی و تمدنی عمیقی با ایران دارد، دست به چنین اقدامی زده است؟
یک نکته مهم در این زمینه مربوط به تحولات داخلی عربستان است. از زمانی که سلمان پادشاه سعودی شد، عمده امور را به محمد، پسرش واگذار کرد. در این راستا ما طی سال‌های اخیر شاهد یک چرخش در گفتمان‌های حاکم در عربستان هستیم. به نظر می‌رسد بن سلمان در صدد است تا از طرفداری محمد بن عبدالوهاب و پیروان وی کاسته و گامی به سوی سکولاریسم بردارد. محمد بن سلمان نیز رهبری عربستان سکولار را بر عهده دارد. در این راستا همچنین شاهد نزدیکی بی‌سابقه عربستان به اسرائیل هم بوده‌ایم که در چارچوب برنامه کلان‌تر صهیونیستی-آمریکایی برای عادی‌سازی روابط کشورهای اسلامی با اسرائیل می‌باشد. از این منظر، برای کشوری مثل تاجیکستان که حکومت سکولاری دارد، تعجب چندانی ندارد که چنین رویکردی را اتخاذ کند. اما برای مردم تاجیکستان که پیوندهای فرهنگی و تمدنی بسیاری با ایران دارند و عمده این مردم پایبند به اعتقادات و باورهای اسلامی هستند، این موضوع یک سوال اساسی برای ما ایجاد می‌کند؛ که چطور دولت تاجیکستان در مقابل دیپلماسی پولی عربستان همه این واقعیت‌ها را فراموش کرده است.
پیوندهای ایران و تاجیکستان فراتر از روابط میان دولت‌هاست
* گفته می‌شود که پشت پرده برخی اختلافات اخیر میان ایران و تاجیکستان، به‌ویژه در مسائل رسانه‌ای و فرهنگی، عربستان سعودی قرار دارد. آیا واقعا عربستان دارای چنین ظرفیتی است؟
واقعیت دیگر این است که پیوندهای ایران و تاجیکستان تحت تاثیر دولت‌ها نیست و بسیار عمیق‌تر از آن است. این که چه دولتی در تاجیکستان حاکم است و چه رویکردی در قبال ایران دارد، نمی‌تواند بر پیوندهای محکم فرهنگی، هویتی و تمدنی بین مردم ایران و تاجیکستان تاثیر بگذارد. این پیوند عمیق ریشه در تاریخ دارد و از دوره سامانیان و حتی پیش از آن، این پیوندها میان مردم این حوزه جغرافیایی وجود داشته است. ازاین‌رو، از دولت‌ها معمولا انتظار می‌رود این ملاحظات و پیوندها را در مناسبات سیاسی‌شان در نظر بگیرند. در هر صورت روابط ایران و تاجیکستان بسیار عمیق‌تر از آن است که دولت تازه به دوران رسیده و بی‌تجربه‌ای مثل عربستان سعودی بتواند این ریشه‌های مستحکم را از بین ببرد.
سفیر عربستان اطلاع دقیقی از انقلاب اسلامی ندارد
* در بخشی از مصاحبه عربستان سعودی در عین ناباوری مواردی غلط و اتهامات عجیبی نسبت به انقلاب اسلامی ایران که جزو مهم‌ترین انقلاب‌های قرن بیستم به شمار می‌رود روا داشته. عجیب‌تر از آن این است که این اظهارات در خبرگزاری دولتی خاور، به دو زبان تاجیکی و عربی مطرح شده است. تحلیل شما در خصوص این اتهامات نخ‌نماشده و تکراری سعودی‌ها در تاجیکستان چیست؟
یک نکته ابتدا باید اشاره کنم که رسانه «خاور» اگرچه یک خبرگزاری دولتی است، اما به هر حال آزاد است و با هر شخصی می‌تواند مصاحبه می‌کند. بر خلاف اصول آزادی مطبوعات است که با آن برخورد شود. اما به هر حال انتظار می‌رود رسانه‌ها به دور از سیاست‌ورزی و بر اساس عدل و انصاف، و مبتنی بر واقعیت‌ها و نه صرفا تهمت‌ها اقدام به انتشار محتوا کنند. اما این که سفیر عربستان چنین مواردی را عنوان می‌کند، نشان‌دهنده آن است که وی شناخت دقیقی نه از روابط عمیق ایران و تاجیکستان دارد، و نه حتی آگاهی درستی از انقلاب اسلامی و تاثیرات تمدنی آن. البته باید اشاره کرد، این موضوعات برای عربستان و به‌ویژه سفیرش که اطلاعاتی در این زمینه ندارد، قابل درک نیست. به نظر می‌رسد سفیر عربستان سعودی تنها در یک رویکرد ژورنالیستی و فرصت‌طلبانه می‌خواهد از برخی اختلاف‌نظرهای میان ایران و تاجیکستان در سال‌های اخیر سوءاستفاده کند.
داعیه عجیب عربستان در مبارزه با تروریسم
یک نکته جالب از اظهارات سفیر سعودی این بوده که عربستان به نوعی پیشتاز در مبارزه با تروریسم است. آن هم عربستان که به لحاظ فکری و عملیاتی مهم‌ترین پشتیبان گروه‌هایی مانند القاعده، داعش، جبهه‌النصره و ... بوده است. چه در ترویج عقاید وهابیت و تکفیر، و چه در حمایت‌های مالی، تسلیحاتی و اطلاعاتی. با این حال عجیب است که سفیر عربستان سعودی به‌رغم اطلاع مردم تاجیکستان از این موضوع، داعیه مبارزه با تروریسم و همکاری با دولت تاجیکستان در این زمینه را دارد. آن فیلمی هم که سفیر عربستان درباره اتهام بی‌پایه و اساس حمایت ایران از تروریسم در تاجیکستان به آن اشاره می‌کند، دیدیم که نتوانست تاثیر چندانی بگذارد. یک سری اتهامات صرفا بی‌اساس در آن مطرح شد تا یک بهره‌برداری تبلیغاتی صورت بگیرد که البته موفق نبود. اما به هر حال سازندگان آن فیلم پول هنگفتی را از عربستان گرفتند و برای آن‌ها خوب بود.
همکاری با عربستان در بلندمدت موجب آسیب‌پذیری تاجیکستان گروه‌های تروریستی می‌شود
* با بررسی مواضع دولت تاجیکستان در برخورد با امور مذهبی و به‌ویژه اسلامی، شاهد آن هستیم که دولت امامعلی رحمان رویکردی بسیار سختگیرانه را طی سال‌های اخیر در پیش گرفته است. اما چطور شده که رئیس‌جمهوری تاجیکستان در مقابل عربستان چنین ریسکی را پذیرفته که در ازای دریافت کمک‌های مالی، جای پای جدیدی برای عربستان در تاجیکستان باز کند؟
یک نکته مهم که در ابتدا باید به آن توجه کرد این است که تاجیکستان به نوعی با عربستان بیگانه است و هیچ پیوندی بین دو کشور ندارد. این مساله باعث شده شناخت‌ها نیز کاهش یابد و واقع‌گرایانه نباشد. از سوی دیگر، به دلیل روحیه کاسبکارانه و توجه به منافع مقطعی و مالی از جانب عربستان، شاهد آن هستیم که دولت تاجیکستان این سیاست را اتخاذ کرده و این ریسک را پذیرفته است. اما به نظر بعید است این رابطه در بلندمدت به نتیجه مطلوبی برسد. حداقل تجربه کشورهای دیگر این مساله را اثبات کرده است. اما به هر ترتیب در همین مدت کوتاه هم این احتمال می‌رود که تاجیکستان ضرباتی را از گروه‌های وهابی و تروریستی همچون داعش و القاعده بخورد. مخصوصا الان که این گروه‌ها در افغانستان هم فعال شده‌اند و ممکن است هر لحظه با یک غفلت به تاجیکستان و مخصوصا منطقه دره فرغانه هم برسند. شاید دولت تاجیکستان در آن زمان به این شناخت و حقیقت پی ببرد و متوجه بشود که در پوشش کمک‌های مالی و آموزشی و ... زمینه‌سازی بر گسترش نفوذ تروریسم در تاجیکستان صورت گرفته است. واقعا باعث تعجب بسیاری از تحلیل‌گران است که آقای امامعلی رحمان چطور این مساله را مورد غفلت قرار داده و چنین ریسکی را پذیرفته است.
امیدوارم سفیر سعودی چنین جملاتی را نگفته باشد
* چندی پیش مصاحبه‌ای به نقل از سفیر سعودی در رسانه‌های تاجیکستان و نیز رسانه‌های بین‌المللی منتشر شد با این نقل به مضمون که «مهم‌ترین موفقیت عربستان سعودی بیرون راندن ایران از تاجیکستان بوده است». که البته بعد از آن توسط سفارت عربستان تکذیب شد. اما به هر حال این اظهار نظر بازتاب رسانه‌ای زیادی داشت. به نظر شما، جدای از تایید یا تکذیب، چنین امری شدنی است؟
قبل از این هم اشاره کردم روابط ایران و تاجیکستان بسیار فراتر از روابط میان دولت‌ها و نقش کشورهایی چون عربستان سعودی است. اما امیدوارم سفیر عربستان سعودی این جمله را نگفته باشد. چرا که در صورت تایید، نشان می‌دهد که چقدر این شخص دیپلمات نیست. زیرا وقتی یک دیپلمات اشاره می‌کند که بزرگترین موفقیت کشورش در کشوری دیگر این بوده که رابطه آن کشور را با کشور ثالث خراب کرده است، نشان دهنده این است که این طرف از الفبای سیاست بی‌خبر است. حتی اگر سیاست عربستان در خفا چنین چیزی است، بیان کردن آن خلاف منافع ملی و عقل دیپلماتیک یک دیپلمات است. این واقعا به نوعی حرفی بی‌پایه و دور از دیپلماسی است، ولو چنین هدفی داشته باشد. همانطور که فرمودید خوشبختانه تکذیب هم شد این موضوع.
لزوم فعال شدن دیپلماسی عمومی در پاسخ به افکار عمومی تاجیکستان و ایران
* یک سوال اساسی که در پی این موضع‌گیری‌های عربستان سعودی به اذهان متبادر می‌شود، نحوه واکنش به آن از سوی جمهوری اسلامی است. پیشنهاد شما در این زمینه چیست؟ اساسا آیا نیازی به موضع‌گیری در مقابل اینگونه اظهارات وجود دارد؟ یا باید با بی‌توجهی از کنار آن‌ها گذشت؟
این موضوع دو وجه دارد. یک وجه آن مربوط به حوزه رسانه‌ها و دیپلماسی عمومی می‌شود. در این وجه موضوع، جمهوری اسلامی ایران به هر حال باید پاسخ‌های مناسبی را به افکار عمومی بدهد. دفتر مطبوعاتی سفارت کشورمان در تاجیکستان در این زمینه وظیفه دارد حتما این موضوع را در قالب دیپلماسی عمومی پیگیری خواهد کرد. به هر حال باید توجه داشت تداوم و استمرار این تهمت‌ها باعث ایجاد شبهه در افکار عمومی مردم تاجیک نشود. در رسانه‌های ایران هم دستگاه‌های رسمی و غیررسمی ذی‌ربط همچون رسانه‌ها می‌بایست با رجوع به کارشناسان برای اقناع افکار عمومی به این موضوع بپردازند. اما وجه دیگر این موضوع دیپلماسی اداری و رسمی است. در این موضوع باید توجه داشت که اظهارات سفیر سعودی در تاجیکستان اهمیت چندانی ندارد. نهایتا شاید بنا به تشخیص کارشناسان و مسئولین ذی‌ربط، یگ گفتگو و رایزنی در چارچوب دیپلماتیک آن هم در سطوح پایین صورت بگیرد که اگر نتیجه‌بخش نبود تداوم آن هم معنا ندارد. بیشتر از این دیگر نیازی نیست. اما همانطور که ذکر کردم، در بحث رسانه موضوع متفاوت است و می‌بایست پاسخ درخوری داده شود. به هر حال یک سری اتهامات علیه ایران مطرح شده و به اندازه آن ما نیز باید فعال باشیم و به افکار عمومی تاجیکستان توضیح بدهیم. بنا بر این از بخش مطبوعاتی سفارت جمهوری اسلامی ایران انتظار می‌رود به این مسائل پاسخ داده و خبرگزاری خاور هم موظف شود پاسخ ایران را در این زمینه منتشر کند.
توسعه روابط ایران و تاجیکستان مهم‌ترین پاسخ عملی
روابط تاریخی ایران و تاجیکستان به ویژه در دوران جنگ داخلی و برقراری صلح در این کشور بسیار مهم است. وقتی مردم تاجیکستان بدانند که جمهوری اسلامی ایران چه نقش مهمی در برقراری صلح، ثبات و امنیت در تاجیکستان داشته، مهم‌ترین و بزرگترین پاسخ به این مواضع است. مردم تاجیک باید این موضوع را بدانند که در حقیقت ثبات و امنیت تاجیکستان جزو منافع ایران است و ایران از ثبات و امنیت تاجیکستان بسیار بیشتر از ناامنی و بی‌ثباتی آن سود می‌برد. ناامنی و بی‌ثباتی به نفع کسانی است که در پی آنند تا خود را در موقعیت و شرایط بحرانی تثبیت کنند. به هر ترتیب سفر اخیر آقای ظریف به تاجیکستان، دیدار ایشان لا آقای امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان و افتتاح ساختمان جدید سفارت ایران با حضور وزیر امور خارجه تاجیکستان، خود مهم‌ترین پاسخ عملی به مواضع سعودی‌هاست.
انتهای پیام/
