ساخت "سازه مقاوم در برابر زلزله" با یک‌سوم قیمت کانکس/ کجاست گوش شنوای مسئولان
وقوع بحران پس از زلزله کرمانشاه و تب‌وتاب بی‌برنامه مسئولان برای خرید کانکس و اهدای آن به مناطق آسیب‌دیده، طرحها و ابتکارات علمی کشور را به حاشیه راند، در حالی که متخصصان دانشگاهی کشور، سازه‌های بومی ارزان و مقاوم در برابر زلزله را ساخته‌اند.
به گزارش خبرنگار علمی باشگاه خبرنگاران پویا؛ به‌دنبال وقوع زلزله 21 آبان ماه 1396 در استان کرمانشاه، خسارت گسترده‌ای به سکونت‌گاه‌های شهری و روستایی این استان به‌‌خصوص در بخشهای سرپل‌ذهاب و قصرشیرین وارد شد.
بنابر برخی آمار و اخبار منتشرشده، تخریب حدود 12 هزار واحد مسکونی و آسیب‌دیدن 45 هزار واحد دیگر اشاره به حجم بالای تخریب در مناطق آسیب‌دیده داشت.
این میزان از بی‌خانمانی افراد باقیمانده، لزوم برنامه برای تأمین اسکان موقت را نشان می‌داد همچنین از دیگر چالشهای بازسازی، نزدیکی به فصل سرما بود و بارندگی و دشواری سکونت در چادر، سرعت بخشیدن به تأمین مسکن را ضروری می‌ساخت.
در این راستا تلاشهای دولت برای تأمین اسکان اضطراری و موقت به‌صورت ارسال چادر و کانکس انجام شد که طی گزارشهای مختلفی در باشگاه خبرنگاران تسنیم، به بررسی ابعاد این تصمیم و چرایی عدم استفاده از توان تیمهای متخصص و دانش‌بنیان کشورمان برای تأمین سازه‌های ضدزلزله با قابلیت پیاده‌سازی در کمترین زمان (کمتر از یک هفته) پرداختیم؛ با این حال همپای دولت، گروه‌های خصوصی و خیریه به تهیه انواع مختلفی از سازه‌ها برای برپاسازی اسکان موقت اقدام کردند.
نیاز به حجم بالای اسکان موقت و ضرورت سرعت تأمین آن، همکاری گروه‌های متخصص را طلب می‌کرد.
یکی از این گروه‌ها تیم دانشگاهی «کاشانه» دانشگاه شهید بهشتی بود؛ این تیم پس از گذشت شش روز از زلزله، نخستین بازدید میدانی خود از منطقه را انجام داد و به‌دنبال بررسی وضعیت و امکانات موجود در منطقه همچنین تجربه شرایط اقلیمی و فرهنگی منطقه، با در نظر گرفتن پارامترهایی چون سرعت بالای اجرا، هزینه پایین، مصالح بومی موجود در منطقه، استفاده از نیروی کار محلی و ایجاد فضایی مشابه اتاق با قابلیت گسترش سازه، برنامه‌ریزی و طراحی پروژه مختص خود را آغاز کرد.
بیشتر بخوانید: خانههای ضدزلزله توسط فارغ‌التحصیلان شریف در "ثلاث‌باباجانی" احداث می‌شود
یکی از نکات قابل توجه این است که تیم دانشگاهی کاشانه برای ارزیابی طرح و ایده خود، نمونه اولیه سازه خود را در آذر ماه سال گذشته به‌صورت آزمایشی با ابعاد 3*2 متر در محوطه دانشگاه شهید بهشتی ساخت.
نمونه دوم این سازه نیز در بهمن ماه سال گذشته با ابعاد 3*4 متر به‌صورت پایلوت در یکی از مناطق آسیب‌دیده واقع در روستای کوئیک عزیز منطقه سرپل ذهاب ساخته شد.
برای بررسی جزئیات این طرح فنی و سازه موقت طراحی‌شده به‌واسطه این تیم، گفت‌وگویی با علی اسماعیلیان یکی از اعضای تیم دانشگاهی کاشانه داشتیم.
اسماعیلیان در پاسخ به این سؤال که نوع مواجهه دنیا برای اسکان اضطراری پس از زلزله چگونه است، گفت: پس از وقوع زلزله که آسیبهای جدی به بافتهای شهری و روستایی وارد و سازه‌ها تخریب می‌شود، سریعاً سه فاز اسکان اضطراری، موقت و دائم برنامه‌ریزی می‌شود.
عضو گروه دانشگاهی کاشانه افزود: در سراسر دنیا معمولاً برای فاز اضطراری از چادر استفاده می‌شود و در فاز اسکان موقت هم که در واقع حدفاصل بین آماده شدن مسکن دائم و خروج از وضعیت اضطرار است، طرحهایی وجود دارد که عمدتاً در ایران به‌سمت کانکس با تمامی ایراداتش می‌روند.
وی با تأکید بر اینکه فاز اسکان موقت پروسه زمانی بین یک تا دو سال را پوشش می‌دهد، خاطر‌نشان کرد: در واقع پیش از توسعه سرپناه دائم برای آسیب‌دیدگان، از اسکان موقت استفاده می‌شود که تیم دانشگاهی کاشانه نیز طرح مربوط به خود را با دو نمونه اجراشده برای این فاز دارد.
این کارشناس حوزه معماری و سازه با اشاره به اینکه سرپرستی این گروه به‌عهده دکتر اکبر حاج‌ابراهیم زرگر است، درباره ویژگیهای فنی این پروژه که مورد پذیرش مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی نیز قرار گرفته است، گفت: مهمترین ویژگی طرح ما، سبک بودن سازه و هزینه پایین آن است؛ در طرح ما از لوله پلیکا (PVC) فشار قوی استفاده شده که علاوه بر سبک بودن بسیار ارزان‌تر از آهن و بِتن است.
وی خاطر‌نشان کرد: سایر متریال مورد نظر برای اجرای این طرح نیز در تمامی مناطق ایران در دسترس است؛ به‌عنوان مثال در نمونه سرپل‌ذهاب از آجرهایی به‌عنوان کرسی دور سازه استفاده کردیم که از زیر آوار زلزله در آورده بودیم.
او گفت: در این منطقه از نِی به‌عنوان پرکننده در سازه استفاده و نهایتاً دیوارها را گچ و خاک کردیم و دور آن را آهک زدیم تا عایقی در برابر رطوبت باشد؛ تنها تفاوتی که این نمونه با مدل اجراشده در تهران داشت این بود که در مدل تهران از سرشاخه‌های هرس‌شده به‌عنوان پرکننده استفاده کردیم.
این کارشناس سازه‌های نوین با تأکید بر اینکه استفاده از مصالح بومی در ساخت این سازه‌ها منجر به بروز ظرفیت حرارتی مطلوبی در پروژه‌ها می‌شود، تصریح کرد: طرحهای فلزی و مخصوصاً کانکس ظرفیت حرارتی مطلوبی ندارند و همین باعث می‌شود که فضای داخل آنها در زمستان بسیار سرد و در تابستان همچون کوره باشد و از طرف دیگر نه‌تنها شکل و شمایل بوم و اقلیم را ندارند بلکه در مدت زمان کمی دچار زنگ‌زدگی می‌شوند.
اسماعیلیان معتقد است که نیروی کار ساخت این پروژه دانشگاهی می‌توانند اهالی اقلیم (روستاییان) باشند که کافی است یک روز به آنها آموزش داد تا بتوانند ظرف یک هفته سازه موردنظرشان را احداث کنند.
این فعال دانشگاهی درباره سایر مزیتهای نهفته در این طرح نیز عنوان کرد: سازه ما مدولار است و قابلیت توسعه طولی و عرضی را با افزایش میزان قابها دارد؛ به‌عنوان مثال در پروژه سرپل‌ذهاب که سازه‌ای 12متری است پنج قاب به‌کار رفته که می‌توان تعداد آنها را در فواصل یک متر تا 80 سانتی‌متر ادامه داد و مساحت را افزایش داد.
وی افزود: همچنین می‌توان چیدمانهای مختلفی برای این سازه در نظر گرفت و در حال کار روی اضافه کردن مصارف دیگری نظیر سرویس بهداشتی و آشپزخانه به آن هستیم.
اسماعیلیان درباره اینکه عمر این سازه چه‌اندازه است، گفت: همان‌طور که گفتم طرح و ایده ما مربوط به فاز اسکان موقت است اما با توجه به اینکه اگر سازه در ملک شخصی آسیب‌دیدگان بنا شود، بعد از احداث بنای دائمشان، می‌توانند کاربریهای مختلفی از سازه ما همچون انباری یا آغل بگیرند.
وی یادآور شد: سازه ما با گچ و خاک است و هر زمان ترک یا خسارتی بر آن وارد شود، خود روستاییان می‌توانند خیلی راحت به مرمت آن بپردازند.
این فعال دانشگاهی درباره قیمت احداث این سازه به‌نسبت کانکس هم گفت: قیمت نهایی سازه 12متری ما یک‌سوم قیمت کانکسهایی است که در مناطق زلزله‌زده با قیمت حدوداً 4 میلیون و 800 هزار تومان عرضه شد؛ البته با در نظر داشتن این نکته که قیمت سازه بیشتر مربوط به جنس و کیفیت لوله‌های PVC است.
بیشتر بخوانید: نقش "آتش‌نشانی" در جلوگیری از اجرای پروژه‌های دانش‌بنیان ساختمان
اسماعیلیان درباره اینکه چرا پیش از خرید و انتقال کانکس به مناطق زلزله‌زده کرمانشاه یا حتی بعد از آن به‌فکر جایگزینی طرح شما با آن نیفتادند، گفت: فرضاً هرچه هم از ایرادات کانکس بگوییم اما گوش شنوا کجاست؟!
وی افزود: حساب کنید کانکسهایی که در منطقه استقرار یافته در مواجهه با شرایط آب‌وهوایی تابستان، باید اسپلیتی در آنها گذاشته شود تا قابل سکونت باشد که خود اسپلیت حداقل نصف قیمت کانکس است! بنابراین اهدای کانکس به چه‌دردی می‌خورد؟!
با این حال اسماعیلیان با توجه به اینکه پروژه کاشانه را دانشگاهی می‌داند، معتقد است که باید پیش‌نیازها و بودجه مشخصی برای اجرا تعریف شود تا بتواند به مقوله پیاده‌سازی و اجرا در مناطق زلزله‌زده برود که شاید این امر نیازمند توجه و حمایت دست‌اندرکارانی باشد که در زمان وقوع بحران عملاً دچار نوعی بی‌‌برنامگی شده و صرفاً به ایده‌هایی بسنده می‌کنند که به‌زعم عده‌ای «دم دستی» است و تبعات آن در آینده مشخص می‌شود.
نکته مهم دیگری که در ارتباط با طرح دانشگاهی کاشانه به‌چشم می‌خورد این است که مدل اجراشده در تهران زلزله‌ای را که پیش آمد تحمل کرد و نمونه پیاده‌سازی‌شده در سرپل‌ذهاب هم با پشت سر گذاشتن زلزله 5.6ریشتری، مقاومت خود را نشان داد.
انتهای پیام/*
