گزارش تسنیم| یک بام و دو هوای الیزه در برجام

به گزارش خبرگزاری تسنیم، امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه، طی روزهای اخیر مواضع متناقضی را در خصوص توافق هسته‌ای با ایران اتخاذ کرده است. او 48 ساعت پس از اعلام رسمی خروج ترامپ از برجام، در تماسی با رئیس جمهور کشورمان از تعهد کاخ الیزه مبنی بر حفظ برجام خبر داد و متقابلاً، از ایران خواست تا به این توافق پایبند بماند.

بیان این خواسته از سوی امانوئل ماکرون جای بسی تأمل داشت: او نخستین سیاستمدار اروپایی بود که با تغییر توافق هسته‌ای و موضوعاتی مانند گنجاندن توان موشکی ایران در برجام و دائمی کردن محدودیت‌های هسته‌ای ایران موافقت کرد. او این موافقت را در آگوست  سال 2017 میلادی اعلام کرد، با این حال، هم‌اکنون ماکرون رویکرد سینوسی و مبهمی را در قبال "برجام بدون آمریکا" اتخاذ کرده است. این رویکرد مبهم، از یک سو محصول تلاش ماکرون برای اعاده حیثیت بین المللی خود و از سوی دیگر، مرهون مذاکرات پشت‌پرده‌ای است که میان آمریکا و فرانسه بر سر برجام در جریان است.

چرخش یک‌هفته‌ای رئیس‌جمهور جوان

حدود یک هفته قبل، امانوئل ماکرون در سخنانی که اتفاقاً مورد توجه بسیاری از رسانه‌های غربی قرار گرفت، بار دیگر موضوع "تغییر برجام" و "بسط توافق هسته‌ای" را به‌صورتی مستقیم مطرح کرد. رئیس جمهور فرانسه در این خصوص اعلام کرد:

"وزرای امور خارجه ما به‌همراه فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران دیدار و تبادل نظر کردند که اجازه داد ما به برجام جدای از تصمیم آمریکا ادامه دهیم. به‌طور عینی این کار را از طریق تعهد سیاسی‌مان و تلاش برای ایجاد شرایط مناسب برای باقی ماندن شرکت‌هایمان در ایران انجام می‌دهیم، در عین حال تلاش می‌کنیم همه طرف‌ها به‌سمت برقراری مذاکراتی برای انعقاد یک توافق گسترده‌تر حرکت کنند که این امری اجتناب‌ناپذیر است".

اما او روز گذشته از پایبندی کشورش نسبت به "نسخه فعلی برجام" سخن گفت. مروری بر اظهارات رئیس جمهور فرانسه در دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه گویای همین مسئله است:

"ما از توافق هسته‌ای با ایران حمایت می‌کنیم. سه کشور اروپایی بارها اعلام کرده‌اند که به برجام پایبند هستند و این توافق به همان شکلی که سال 2015 امضا شد، باقی می‌ماند".

اگرچه اظهارات اخیر ماکرون می‌تواند نشانه‌ای دال بر کوتاه آمدن پاریس از مواضع قبلی خود در قبال برجام و تغییر آن باشد، اما به همان اندازه می‌تواند پیام‌آور یک بازی تاکتیکی خطرناک از سوی کاخ الیزه باشد. مواضع پارادوکسیکال و متناقض ماکرون و دولتمردان فرانسوی در قبال برجام، مخصوصاً از نیمه سال 2017 میلادی تا کنون نشان می‌دهد که به‌روی حمایت کاخ الیزه از توافق هسته‌ای با ایران نمی‌توان حساب ویژه‌ای باز کرد.

نباید فراموش کرد که در فاصله آگوست سال 2017 میلادی تا ماه آوریل سال 2018، مذاکرات فشرده‌ای میان دیپلمات‌ها و کارشناسان  آمریکایی و اروپایی بر سر تغییر توافق هسته‌ای صورت گرفت. در طول این مدت، ماکرون بارها در ظاهر بر لزوم "حفظ توافق هسته‌ای" تأکید می‌کرد، اما در عمل با همه شروط چهارگانه رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا مبنی بر تغییر توافق هسته‌ای موافقت کرد.

دغدغه‌ای به‌نام هدایت مناسبات دو سوی آتلانتیک

واقعیت امر این است که  اصلی‌ترین دغدغه رئیس جمهور فرانسه، مدیریت و هدایت مناسبات پاریس و واشنگتن در ذیل پیمان آتلانتیک شمالی است. در این معادله، "برجام" صرفاً نقش یک "ابزار" و "موضوع تبعی" را برای فرانسوی‌ها دارد. آنچه برای کاخ الیزه اهمیت دارد، جلوگیری از تبدیل "شکاف" موجود میان آمریکا و اروپا به یک "منازعه" است.

ماکرون در اظهارات اخیر خود تأکید کرده است که دلیلی ندارد بر سر برجام و خروج ایالات متحده آمریکا از توافق هسته‌ای، منازعه‌ای میان دو سوی آتلانتیک (آمریکا و اروپا) صورت گیرد، بنابراین، آنچه برای رئیس جمهور فرانسه اصالت و موضوعیت دارد، حفظ توافق هسته‌ای با ایران نیست، بلکه "مدیریت مناسبات دو سوی آتلانتیک" است، متعاقباً، بدیهی است که برجام در چنین معادله‌ای نقش یک "متغیر مستقل" را ندارد.

ماکرون، آنگلا مرکل و ترزا می به‌عنوان سه سیاستمدار ارشد اروپایی در صدد هستند توافق هسته‌ای با ایران را به موضوع و دستمایه‌ای جهت معاملات تاکتیکی با دولت ترامپ تبدیل کنند، از این رو هیچ‌گاه شاهد اتخاذ مواضع قاطعانه تروییکای اروپایی در دفاع از برجام نبوده و نخواهیم بود.

آیا معامله برجامی واشنگتن ــ پاریس صورت می‌گیرد؟

اخیراً "مایک پامپئو" وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا اعلام کرد که مذاکرات فشرده‌ای میان واشنگتن و شرکای آن (تروییکای اروپایی) بر سر توافق هسته‌ای با ایران و سرنوشت آن در جریان است، به‌عبارت بهتر، علی‌رغم خروج واشنگتن از برجام، مذاکرات برجامی ایالات متحده آمریکا و اروپا ادامه دارد. در این معادله، امانوئل ماکرون بار دیگر به‌مانند یک سال و نیم قبل نقش پررنگی را ایفا می‌کند. اگرچه مقامات فرانسوی ادعا می‌کنند که مذاکرات سرنوشت‌سازی را با ایران بر سر "حفظ برجام" پیشِ‌رو دارند، اما سخنی از مذاکرات موازی با مقامات آمریکایی و به‌صورت خاص، مایک پامپئو وزیر امور خارجه این کشور در خصوص برجام به‌میان نمی‌آورند. این خود، نشانه‌ای دیگر دال بر اعتمادناپذیری فرانسه در این معادله محسوب می‌شود.

همان گونه که از سوابق قبلی فرانسوی‌ها، خصوصاً در طول سالهای اخیر برمی‌آید، امکان معامله آنها با ایالات متحده آمریکا بر سر برجام و حتی حمایت غیرمستقیم آنها از ابطال توافق هسته‌ای در آینده‌ای نزدیک وجود دارد. امانوئل ماکرون در جریان برگزاری سلسله‌مذاکرات هسته‌ای کشورش با مقامات دولت ترامپ (که بسیاری از آنها به‌صورت مخفیانه صورت گفت) عملاً فریب وعده‌های ترامپ را خورد، اتفاقی که تکرار آن در آینده نیز بعید به‌نظر نمی‌رسد. 

حداقلی‌ترین انتظار از دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی کشورمان، بازخواست از مقامات فرانسوی و درخواست شفاف‌سازی از آنها بابت مذاکراتی است که همچنان میان واشنگتن و پاریس (و دو بازیگر اروپایی دیگر) جریان دارد.

انتهای پیام/.*