گزارش تسنیم| مروری بر آغاز و پایان اعتراضات اردن

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، از سه هفته قبل کشور اردن شاهد مجموعه اعتراضات مدنی بود که در وهله نخست به برخی تغییرات داخلی در سیستم اجرایی این کشور شد. اما به دلیل ضعف زیر ساخت های این کشور، منجر به ورود طرف های خارجی اعم از منطقه ای و بین المللی برای حل بحران موجود در این کشور شد. با توجه به بازخورد کم این وقایع در داخل کشور تلاش خواهیم کرد در این نوشته ضمن بیان حوادث اردن وضعیت موجود این کشور را در سایه اعتراضات به وجود آمده تحلیل کرده، شمایی از سناریوهای آینده اردن ارائه کنیم.

قانون مالیات بر درآمد جدید؛ کلید آغاز اعتراضات

نقطه آغاز اعتراضات مدنی اردن، دعوت به تحصن و تظاهرات در منطقه «الدوار الرابع» شهر امان، پایتخت اردن، از سوی اتحادیه ها و سندیکاهای حرفه ای و کارگری بود. این دعوت به تحصن و تظاهرات در پی تصویب یک قانون مالیات بر درآمد جدید توسط مجلس اردن و اصرار دولت وقت اردن برای اجرای آن بود. براساس این قانون جدید سقف پرداخت مالیات بر درآمد از 8 هزار دینار در سال به 6 هزار دینار در سال کاهش یافت که بر همین اساس شامل بسیاری از مشاغل کارگری و شرکت های کوچک داخل اردن نیز می شد.

این در حالی بود که از آغاز سال 2018 میلادی قیمت برخی از کالاهای اساسی از جمله نان و حامل های سوخت، افزایش قابل توجهی یافته بود.

گسترش اعتراضات

اعتراضات مدنی با حضور جمع کثیری از اهالی پایتخت که از افزایش قیمت ها و بالا رفتن هزینه های زندگی و کمی درآمد به ستوه آمده بود گسترش یافت و در از پایتخت به برخی شهرهای دیگر نیز سرایت پیدا کرد. از 30 می 2018، طی یک هفته تقریبا تمام شهر امان به صحنه تظاهرات تبدیل شد و تقریبا تمام صاحبان مشاغل به تحصن پرداختند. یک هفته پس از آغاز اعتراضات، در منطقه الدوار الرابع، ضمن اینکه درگیری های خشونت باری بین تظاهرکنندگان روزه دار و برخی مأموران امنیتی به وجود آمد، فضای اعتراضات به محیط تعامل مأموران امنیتی با تظاهرکنندگان و ابراز همدری آنها و شهروندان اردنی تبدیل شد.

دعوت کنندگان اصلی

آغاز اعتراضات مردمی ارن با دعوت اتحادیه های حرفه های تخصصی اردن به سردمداری اتحادیه پزشکان، وکیلان و معلمان اردنی شروع شد اما به مرور تمام اتحادیه های حرفه ای را در بر گرفت و 15 اتحادیه حرفه ای اردنی به جمع دعوت کنندگان پیوستند. پس از آن سندیکاهای کارگری و مشاغل آزاد اردن نیز به این جمع اضافه شدند که مجموع آنها نیز بیش از سندیکای شغلی بود و تقریبا تمام اردن وارد اعتراضات شدند.

ورود پادشاه اردن به ماجرا

تنها پنج روز از اعتراضات اردن گذشت که پادشاه اردن در مسئله ورود کرد و به مردم اردن اعلام کرد، مشکلات را حل خواهد کرد.  عبدالله دوم، در گام نخست، دولت اردن به ریاست نخست وزیر الملقی را وادار به استعفا کرد و به جای او عمر الرزاز، رئیس بانک ملی اردن را برای تشکیل دولت جدید مأمور کرد.

الرزاز در اولین اقدام خود که یک هفته پس از آغاز اعتراضات صورت گرفت، ژست دموکراتیک به خود گرفت و در صفحه توئیترش با مردم به گفتگو پرداخت. او اعلام کرد مشی گفتگو و تعامل را انتخاب کرده است و با تأیید مردم اقدام به تصمیم گیری خواهد کرد. لذا در همین راستا قانون مالیات بر درآمد جدید را که دولت قبل تلاش داشت اجرا کند لغو می کند.

فروکش کردن برخی اعتراضات

لغو قانون مالیات بر درآمد، توسط الرزاز سبب شد برخی اتحادیه های کارگری اعلام کنند به دلیل اقدام مثبت دولت جدید در لغو مالیات بر درآمد، اعتراضات را موقتا متوقف می کنند تا این اقدام فرصتی برای دولت جدید باشد و این دولت بتوانند معترضان را راضی نگاه دارد. اگرچه متوقف کردن اعتراضات با مخالفت برخی سندیکاهای حاضر در اعتراضات روبرو شد، اما سرانجام وجه عملی یافت و ابتدا حجم اعتراضات کاهش یافته، سرانجام پایان یافت.

ورود کشورهای حاشیه خلیج فارس و اتحادیه اروپا

با گذشت 10 روز از اعتراضات مدنی اردن ابتدا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرد به امان سفری دو روزه خواهد کرد و پس از آن ملک سلمان، پادشاه عربستان، طی تماسی از پادشاه اردن خواست در نشست 4 جانبه مکه با حضور عربستان، کویت و امارات متحده عربی شرکت کند.

موگرینی قبل از نشست مکه وارد اردن شد. او در پایان سفر دو روزه اش در نشست خبری با وزیر امور خارجه اردن اعلام کرد اتحادیه اروپا علاوه بر کمک 1 میلیارد یورویی اش، مبلغ 20 میلیون یورو نیز به خانواده های کم درآمد و قشر زیر خط فقر اردن کمک اضافه تر ارائه خواهد کرد.

پس از سفر موگرینی، ملک عبدالله دوم به همراه ولیعهد این کشور به عربستان رفت. عبدالله دوم با لباس احرام وارد مکه شد و مسئول دربار سعودی با لباس احرام در فرودگاه از او استقبال کرد. او مستقیما برای عمره به مکه رفت و پس از آن وارد نشست 4 جانبه شد.

بیانیه 4 ماده ای مکه و کمک 2.5 میلیارد دلاری دلاری به اردن

در نشست 4 جانبه مکه بیانیه ای 4 ماده ای صادر شد. براساس این بیانیه، رژیم سعودی، کویت و امارات متحده عربی متعهد شدند طی 5 سال مبلغ 2.5 میلیارد دلار آمریکا به اردن کمک کنند. این کمک در قالب اعتبارات بانکی به بانک اردن و بانک بین المللی و همچنین در قالب برخی سرمایه گذاری ها در اردن ارائه خواهد شد.

نارضایتی پادشاه اردن

نشست مکه با وجود آنکه کمکی 2.5 میلیارد دلاری به اردن ارائه کرد اما رضایت پادشاه اردن را جلب نکرد. دلایل امر کاملا روشن بود. کمک نشست مکه به اردن در سال مبلغ 500 هزار دلار است در حالی که اردن در حال حاضر بیش از 1 میلیارد دلار کسر بودجه دارد.

از سوی دیگر کمک های وعده داده شده هیچ کدام پول نقدی نیست که بتواند در کوتاه مدت مشکل اردن را رفع کند و در قالب اعتبارات و سرمایه گذاری ارائه شده است و تا این اعتبارات و سرمایه گذاری ها به کمک اردن بیایند زمانی دست کم 6 ماهه را از اردن خواهد گرفت. معنی این امر حل نشدن مشکلات اردن و احتمالا ادامه اعتراضات است.

دلایل مشکلات اردن

اقتصاد کشور اردن به دلیل فقر منابع داخلی و در اختیار نداشتن درآمدهای ثابت همچون درآمدهای حاصل از صادرات و تولید صنعتی، کاملا وابسته به کمک های خارجی است. این کمک های خارجی از سال 2016 از سوی کشورهای حاشیه خلیج فلرس ادامه داشته است اما اردن طی سال های 2017 و ماه های گذشته از سال 2018 تقریبا هیچ کمکی را از این کشورهای دریافت نکرده است لذا دولت این کشور مجبور شد برای تأمین هزینه های جاری و اداره کشور به افزایش قیمت کالاهای اساسی و مالیات روی آورد.

ریشه مشکلات

براساس گفته های مستمر عبدالله دوم، پادشاه اردن، در جریان اعتراضات اخیر این کشور، ریشه مشکلات این کشور در مواضع اردن در قبال پرونده های منطقه ای است.

مخالفت اولیه با معامله قرن

اردن از یک سو با آمریکایی ها و سعودی در پرونده معامله قرن همراهی نکرد. آمریکایی ها در طرح ترامپ که با عنوان معامله قرن مطرح شده است از اردن می خواهند تولیت مکان های مقدس فلسطین از جمله مسجدالاقصی را تحویل دهد. اما این امر برای اردنی ها با هویت و حیثیت آنها ارتباط دارد و پادشاه این کشور ضمن اعلام مستمر مخالفت خود در این خصوص، نمی خواهد این اتفاق بیفتد.

از سوی دیگر در معامله قرن، اردن به عنوان کشور بدیل فلسطین مطرح می شود که باید فلسطینی ها را در خود جای دهد و فلسطین تاریخی یک کشور یهودی شود. این امر هم به معنای از بین رفتن کشوری به نام اردن است. پادشاه اردن به شدت با این مسئله مخالفت کرده است.

نقطه سوم مخالفت اردن در خصوص شهر نئوم عربستان است. محمد بن سلمان به آمریکایی ها در خصوص ساخت یک شهر کاملا الکترونیک در جنوب غرب این کشور که در نقطه تماس با مرزهای اردن قرار دارد چراغ سبز نشان داده است. آمریکایی ها می خواهند اردن نیز بخشی از خاک خود را در این پروژه وارد کند که این امر با مخالف اردنی ها همراه شده است. از سوی دیگر اردن امکان پرداخت هزینه برای توسعه و ایجاد این شهر را ندارد که این مسئله بر مخالفت مقامات اردنی افزوده است.

عدم همکاری در پرونده یمن

سعودی ها هنگامی که ائتلاف ضد یمن را شکل دادند اردن را به عنوان یک پیش فرض در محاسبات خود وارد کرده بودند. اما هنگامی که حمله به یمن آغاز شد، اردن وارد معرکه جنگ نشد. اردن نه از حیث اقتصادی توان کمک به عربستان را داشت و نه اینکه میلی به کشته دادن در یمن داشت. لذا با وجود اصرارهای رژیم سعودی، هیچ گاه نیرو برای حمله به یمن اعزام نکرد. این مسئله بر خشم سعودی ها افزود و در قطع کمک های مالی سعودی به اردن نقش بسزایی داشت.

اردن در بحران سوریه

از زمان آغاز بحران سوریه اردن یکی از طرف های اصلی در این بحران بوده است. اردن یکی از همسایگاه جنوبی سوریه است. انتقال سلاح و جابه جایی نیرو از مرزهای اردن از زمان آغاز بحران در سوریه صورت گرفت. علاوه بر اینکه جناح غربی- عربی اتاق های عملیات متعددی را برای فرماندهی بحران سوریه در اردن مستقر کرد. اما این مسئله در زمانی اتفاق افتاد که یکی از منابع درآمدی ثابت اردن، مسیر ترانزیت کالا از سوریه به اردن و از طریق بزرگراه حلب، حمص، دمشق، درعا بوده است. اردنی ها که در طول بحران 7 سال گذشته این درآمد ثابت را از دست داده اند، حال که می بینند بشار اسد بر مخالفان پیروز شده و سوریه به سمت ثبات در حال حرکت است دیگر نمی خواهند به این دشمنی ادامه دهند و به دنبال به دست آوردن دوباره این درآمد ثابت هستند. چرا که می دانند اگر هم اکنون اقدام نکنند ممکن است سوری ها برای این بزرگراه را جایگزینی ایجاد کنند که برای آنها یک مصیبت خواهد بود.

جمع بندی

با نگاهی به حوادث اردن کاملا روشن است که ریشه بحران اردن، اقتصادی است و این بحران از مدت ها قبل قابل پیش بینی بود. شاید بهتر باشد این جمله را به گونه ای دیگر بیان کنیم و آن اینکه بحران اردن از مدت ها قبل بستر سازی و برنامه ریزی شده است تا اردن را مجبور کند آن چنان که آمریکایی ها می خواهند در منطقه نقش آفرینی کند. آمریکایی ها با ابزار به نام رژیم سعودی به گونهای به هم پیمان قدیمی خود اردن تاختند که گویی هیچ گاه با هم دوستی و هم پیمانی نداشته‌اند.

انتهای پیام/