اقتصادی‌ترین پروژه ریلی کشور روی ریل بی‌پولی؛ آیا هندی‌ها می‌توانند راه‌آهن چابهار ــ زاهدان را تأمین مالی کنند؟+ تصاویر
راه‌آهن چابهار- زاهدان به عنوان اقتصادی‌ترین خط ریلی و ترانزیتی ایران، ۷ سال است روی ریل بی‌پولی جلو می‌رود و امید به سرمایه‌گذاری احتمالی هندی‌ها فعلاً تنها راه حل وزارت راه برای به اتمام رسیدن به موقع آن است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از چابهار، چابهار به‌صرفه‌ترین و مطمئن‌ترین بندر ایران در منتهی الیه جنوب شرق و در دهانه ورودی به آب‌های اقیانوس هند واقع است؛ ویژگی ژئوپولیتیک و جغرافیایی چابهار موجب می‌شود این بندر به‌گواه صاحب‌نظران بین‌المللی نقش غیرقابل‌انکاری را در آینده اقتصاد منطقه ایفا کند.
به گواه سازمان ملل متحد بهترین، به‌صرفه‌ترین و مطمئن‌ترین مسیر و کریدور برای اتصال کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه و افغانستان به آب‌های آزاد چابهار است و بهترین و به‌صرفه‌ترین مسیر نیز برای اتصال 21 کشور حوزه اقیانوس هند به کشورهای آسیای میانه تا شرق اروپا نیز تنها بندر اقیانوسی ایران است.
تمام این ترین‌ها، مباحث بالقوه‌ای هستند که تنها با ایجاد زیرساخت میسر و اقتصادی می‌شوند، مهمترین زیرساخت برای موقعیت چابهار، اتصال این بندر به ریل است. هند هم‌اکنون جهشی بلند برای گرفتن بازارهای افغانستان و آسیای میانه برداشته و از آنجایی که چابهار بهترین مسیر برای اتصال هندوستان و کشورهای حوزه اقیانوس هند به آسیای میانه، افغانستان، قفقاز تا شرق اروپاست و عمده بارهایی هم که قرار است از حوزه اقیانوس هند به آسیای میانه و افغانستان بروند با تناژ بالا و طی مسافت طولانی ریل‌پسندند، اتصال ریلی چابهار برای راه‌اندازی و جذب بار و کالا در این بندر حرف اول را می‌‌زند و به‌گواه کارشناسان به‌خاطر موقعیت جغرافیایی چابهار به اقتصادی‌ترین محور ریلی ایران نیز تبدیل می‌شود.
در داخل، ترانزیت کالاهای اساسی استان‌های مرکزی و شرقی و در خارج ترانزیت سنگ معدن و منابع طبیعی افغانستان و آسیای میانه به هندوستان و تأمین کالاهای اساسی افغانستان و آسیای میانه توسط هندوستان درحال حاضر مهمترین بارهایی هستند که قرار است از چابهار ترانزیت شوند و همان‌طور که گفته شد چابهار به‌شرط اتصال ریل بهترین، به‌صرفه‌ترین و مطمئن‌ترین مسیر برای انتقال و ترانزیت آنهاست.
محور ریلی چابهار- زاهدان- مشهد- سرخس به طول 1370 کیلومتر به عنوان طولانی‌ترین و اقتصادی‌ترین محور ریلی ایران در دو قطعه در حال ساخت است، قطعه اول به‌طول 610 کیلومتر قرار است چابهار را به زاهدان و به شبکه ریلی کشور تا مرز میلک(مرز مشترک ایران و افغانستان) متصل کند و قطعه دوم نیز زاهدان را به بیرجند و سپس سرخس به طول 760 کیلومتر متصل می‌کند و امکان اتصال ریلی چابهار با مرز ترکمنستان و آسیای میانه نیز فراهم می‌شود.
با توجه به سرمایه‌گذاری هند به‌روی چابهار و امکان اتصال سریع‌تر دو کشور هند و افغانستان به هم با دور زدن پاکستان و صدالبته اتصال ریلی سریع‌تر به‌صرفه‌ترین بندر ایران به خط ریلی کشور، قطعه اول راه چابهار از اهمیت بالاتری برخوردار است.
محور ریلی چابهار- زاهدان به طول 610 کیلومتر از سال 89 آغاز شد اما به‌دلیل کمبود اعتبارات با وقفه‌ای سه ساله رو به رو شد و دوباره در سال 92 این‌بار توسط قرارگاه سازندگی حضرت خاتم الانبیا(ص) شدت گرفت. قطعه دوم آن هم از زاهدان تا سرخس به‌تازگی در اواخر سال گذشته آغاز شده است.
پیشرفت 30 درصدی اقتصادی‌ترین پروژه ریلی ایران بعد از 7 سال
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار سیستان و بلوچستان با اشاره به پیشرفت 32درصدی این پروژه می‌گوید: راه‌آهن چابهار- نیکشهر- ایرانشهر- خاش- زاهدان در 8 قطعه در حال اجراست؛ 4 قطعه از آن در مسیر چابهار ــ ایرانشهر به‌طول 310 کیلومتر از بقیه پروژه پیشرفت بیشتری داشته و هم‌اکنون این 4 قطعه درمجموع 60 درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
باقر کرد در گفت‌وگو با تسنیم می‌افزاید: در مجموع 30 ایستگاه در این 8 قطعه از راه‌آهن تا زاهدان ساخته می‌شود و پیشرفت زیرسازی پروژه نیز درمجموع 44 درصد است، همان‌طور که گفتم 4 قطعه چابهار تا ایرانشهر پیشرفت بیشتری در زیرسازی دارد و 150 کیلومتر از آن تا پایان سال آماده ریل‌گذاری می‌شود.
وی تصریح می‌کند: هم‌اکنون بیش از 2 هزار و سیصد نفر و بیش از 600 دستگاه ماشین‌آلات سبک و سنگین در این پروژه مشغول کار هستند، تاکنون 300 میلیون دلار از منابع داخلی شرکت ساخت زیربناهای ریلی و جاده برای این پروژه هزینه شده است و حدود 800 تا 900 میلیون دلار دیگر نیز برای تکمیل آن اعتبار لازم است.
پیشرفت 30درصدی راه‌آهن چابهار ــ زاهدان آن‌هم بعد از 7 سال از شروع ساخت و با علم به اینکه این پروژه اقتصادی‌ترین پروژه ریلی ایران است و در مبادلات تجاری جهانی نقش غیرقابل‌انکاری دارد، نمونه‌ای از نبود عزم و تدبیر لازم برای اقتصادی کردن تنها بندر اقیانوسی ایران است؛ به‌ویژه آنکه به‌گواه کارشناسان درصورتی‌که چابهار در جذب بار و کالا به رقیب اصلی‌اش بندر گوادر پاکستان نرسد، گوادر با سرمایه‌گذاری عظیم چینی‌ها و جذب کالا و بار و باهدف اتصال به آسیای میانه و افغانستان چابهار را از دور رقابت خارج می‌کند.
با روند توزیع اعتبار فعلی راه‌آهن چابهار ــ زاهدان تا 10 سال آینده هم به بهره‌برداری نمی‌رسد
نماینده مردم چابهار در مجلس شورای اسلامی می‌گوید: با اعتباراتی که به پروژه راه‌آهن چابهار به زاهدان به‌عنوان طولانی‌ترین و اقتصادی‌ترین خط ریلی کشور اختصاص می‌یابد، این پروژه تا ده سال آینده هم به بهره‌برداری نمی‌رسد.
عبدالغفور ایران‌نژاد در گفت‌وگو با تسنیم می‌افزاید: پروژه راه‌آهن چابهار ــ زاهدان ــ مشهد به‌دلیل اهمیت بالا و با توجه به اینکه کوتاه‌ترین و به‌صرفه‌ترین راه ریلی در کریدور شمال ــ جنوب و مهمترین مسیر ترانزیت ریلی در شرق کشور است در لایحه بودجه کشوری دارای ردیف است.
نماینده مردم چابهار در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه اعتبار تکمیلی برای اتصال چابهار به خط ریلی کشور 4هزار میلیارد تومان برآورد شده تصریح می‌کند: در لایحه بودجه سال 97 تنها 100 میلیارد تومان برای این طرح عظیم در نظر گرفته‌شده که تنها 2.5 درصد اعتبار تکمیلی برای به‌اتمام رسیدن پروژه است. با روند توزیع اعتبار فعلی این پروژه عملاً از دور خارج است و به این زودی‌ها به‌بهره‌برداری نمی‌رسد.
فاینانس احتمالی هند برای عبور از بی‌پولی
سرمایه‌گذاری احتمالی هند به‌روی پروژه راه‌آهن چابهار فعلاً تنها امید برای به‌اتمام رسیدن به‌موقع این پروژه است؛ همان‌طور که پیشتر گفته شد بارهای ترانزیتی که هند می‌خواهد به بازارهایش در افغانستان و آسیای میانه صادر کند و یا این کشورها می‌خواهند به هند صادر کنند ریلی هستند؛ بنابراین هند علاوه‌بر سرمایه‌گذاری به‌روی بندر چابهار و تجهیز آن برای تجهیزات تخلیه و بارگیری به‌روی ریل چابهار هم قرار است سرمایه‌گذاری کند.
مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل می‌گوید: فاینانس هندوستان برای راه‌آهن چابهار ــ زاهدان که از خرداد 95 و در جریان سفر نخست‌وزیر هند به ایران با یک توافق‌نامه ابتدایی وارد فرآیند اجرایی شد سرانجام با سفر بهمن‌ماه رئیس‌جمهور به هند نهایی و اجرایی شده است.
خیرالله خادمی در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌ها می‌افزاید: هند درمجموع حدود 900 میلیون دلار به‌صورت فاینانس به‌روی پروژه راه‌آهن چابهار ــ زاهدان ظرف 3.5 سال (سالانه هزار میلیارد تومان) سرمایه‌گذاری می‌کند. در جریان اجرای این پروژه فرآیند زیرسازی و اجرای روسازی با طرف ایرانی خواهد بود که حدود 70 درصد از پروژه است و 30 درصد باقی‌مانده نیز از سوی هندی‌ها انجام می‌شود. همچنین کنترل کیفیت و نظارت بر پروژه نیز به‌عهده طرف هندی خواهد بود.
وی درباره وضعیت فعلی پیشرفت پروژه راه‌آهن چابهار ــ زاهدان نیز می‌گوید: این کار تاکنون با پیگیری دست‌اندرکاران ایرانی دنبال شده و پروژه 47 درصد پیشرفت در زیرسازی و 32 درصد پیشرفت کلی داشته است و در صورت رسیدن منابع مالی لازم می‌توان امیدوار بود که کار ظرف همان 3.5 سال مدنظر به‌طور کامل اجرایی شود.
خادمی از مذاکره با هندی‌ها برای تأمین مالی این پروژه خبر می‌دهد و می‌گوید: در مذاکرات اخیر وزیر امور خارجه کشورمان با طرف هندی این مسئله مطرح شده است، بر این اساس قرار است در قالب یک خط اعتباری بزرگ (فاینانس) که هم این پروژه در آن است هم اینکه برای تأمین لکوموتیو و ریل برای این پروژه پیش‌بینی شده است فاینانس آن حل شود، در صورت بازگشایی این خط اعتباری از سوی هندی‌ها مشکلات مالی و فنی پروژه برطرف می‌شود.
بااین‌حال اما با توجه به خروج آمریکا از برجام و اکراه بانک‌ها برای کار با ایران زیاد نمی‌توان به تأمین مالی این مقدار سرمایه‌گذاری عظیم از سوی هندی‌ها دل بست به‌ویژه آنکه هند هنوز سرمایه‌گذاری 85 میلیون دلاری خود را در بندر شهید بهشتی چابهار و تجهیز دو اسکله به جرثقیل‌های تخلیه و بارگیری نمایان نکرده و بارها از سوی وزارتخانه‌ها و مسئولان هندی اعلام شده که شرکت‌ها و بانک‌های هند از کار با ایران و تأمین مالی پروژه‌ها به‌خاطر مجازات‌های آمریکا علی‌رغم میل دولت هند برای سرمایه‌گذاری در چابهار طفره می‌روند.
هرچه که باشد به‌نظر می‌رسد اختصاص ردیف اعتباری ویژه داخلی به پروژه راه‌آهن چابهار ــ زاهدان با توجه به اهمیت آن چاره کار باشد؛ محمد نعیم امینی فرد رئیس مجمع نمایندگان سیستان و بلوچستان می‌گوید: با توجه به محدودیت‌های مالی در این پروژه مهم ملی و روند کند اجرای آن انتظار می‌رود حداقل یک میلیارد دلار از صندوق ذخیره ارزی برای تسریع در عملیات اجرایی آن تزریق شود.
گزارش از سیدامیرحسین عظیمی
انتهای پیام/م
