واقعیت‌هایی از عدم اجرای تحول بنیادین
هفت سال از تصویب سند تحول بنیادین می‌گذرد اما فقط ۱۰ درصد از آن وارد فاز اجرا شده است که آن هم بیشتر تغییر در ساختارها بوده است به اذعان کارشناسان زیرساخت‌های اجرای سند تحول هنوز فراهم نشده و اراده‌ای هم برای تغییر این وضعیت نیست.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، حدود هفت سال از تصویب سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش می‌گذرد اما در تمام این سال‌ها آنچه که از اجرای سند میان افکار عمومی جامعه و حتی معلمان شناخته می‌شود تغییر ساختار به 6.3.3 است که موجب اضافه شدن پایه ششم به دوره ابتدایی شد.در تمام این سال‌ها زیرنظامهای سند تحول بنیادین کامل نشدند و همچنان دو زیر نظام مهم و کلیدی این سند در انتظار تصویب است.
هفته معلم امسال رهبر معظم انقلاب در دیدار با فرهنگیان یکبار دیگر بر اهمیت اجرای سند تحول بنیادین تاکیدکردند و درباره چرایی اجرای فقط 10 درصد از این سند سؤال داشتند.
اگرچه تمام وزرای آموزش‌وپرورش از اهمیت سند تحول و اجرای آن به عنوان اولویت نخست آموزش‌وپرورش سخن می‌گویند اما تا به امروز هیچ فردی به این سوال پاسخ نداده است که علت عدم اجرای سند تحول چیست؟ آیا سند قابلیت اجرا نداشته و نیاز به اصلاح دارد یا اینکه قابلیت اجرا دارد اما مسئولان توان اجرای آن را ندارند؟
هم اکنون 7 سال از تصویب سندی که قرار بود نقشه راه وزارت آموزش‌وپرورش باشد و این وزارتخانه را به سمت تربیت دانش‌آموزان تراز کشور رهنمون باشد، می‌گذرد اما با وجود تمام سخنرانی‌ها و تاکیدهای مسئولان مبنی بر اجرای آن، واقعیت این است که سند تحول وارد فاز اجرا نشده و در صورت ادامه این مسیر تا سال 1404 که قرار است ایران به کشور نخست منطقه تبدیل شود باز هم اجرا نخواهد شد.
* سند تحول در مرحله اجرا هنوز در ابتدای مسیر است
در همین رابطه ابوالفضل کمالی - رئیس اسبق آموزش و پرورش منطقه 7 شهر تهران درباره دلایل عدم اجرای سند تحول بنیادین اظهار کرد: اگر به صورت برنامه‌ای فرایند رسیدن از چشم‌انداز به نتایج را بررسی کنیم 7 مرحله وجود دارد که مرحله نخست طراحی چشم انداز سند 1404 بود و به موقع انجام شد. براساس چشم‌انداز 1404 ایران باید در بین کشورهای منطقه در تمام زمینه‌های توسعه‌ای حرف نخست را بزند.
وی افزود: پس از سند چشم‌انداز، سند تحول تدوین بنیادین در سال 90 ابلاغ شد که 6 زیر نظام برای آن تعریف شد و تا به امروز 4 زیر نظام تدوین وابلاغ شده است و دو زیر نظام دیگر باقی مانده است. براساس زیرنظام‌ها باید برنامه‌ها طراحی و عملیاتی شوند همچنین سند تحول هر 5 سال بازنگری شود اما هنوز در مرحله تدوین زیر نظام‌ها هستیم و در بحث اجرای سند به جایگاه قابل قبولی نرسیدیم.
کمالی در پاسخ به این پرسش که بحث سند تحول بنیادین رها شده است و بعد از 5 سال هنوز بازنگری صورت نگرفته است؟ رهبر انقلاب در هفته معلم اشاره کردند 10 درصد سند اجرا شده است، چرا بعد از 7 سال از ابلاغ سند شرایط اینگونه پیش می‌رود؟ گفت: سند تحول 10 درصد اجرا شده است و بیشتر از آن هم نیست چون زیرساخت‌های اجرای آن فراهم نیست و اراده‌ای هم برای اجرا وجود ندارد، حتی گفتمان‌سازی هم شروع نشده است و هنوز در مرحله ابتدایی هستیم.
رئیس اسبق آموزش و پرورش منطقه 7 شهر تهران بیان کرد: در سند تحول بنیادین جایگاه معلم و معیشت او به خوبی دیده شده است اما بودجه امسال آموزش‌وپرورش 40 هزار میلیارد تومان است که 98 درصد آن در بخش پرداخت حقوق هزینه می‌شود در این شرایط انتظار اجرای سند را نداریم از سوی دیگر سیاسی بازی‌ها در آموزش و پرورش و عدم ثبات مدیریتی باعث می‌شود که برنامه‌ها به خوبی پیش نرود.
وی گفت: برای اجرای سند تحول نیاز به عزم ملی داریم که هنوز ایجاد نشده است همچنین شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان ناظر اجرای سند مسئولیت دارد.
* به برنامه ششم رسیدیم اما هنوز مشخص نیست رتبه‌بندی معلمان اجرا می‌شود یا خیر
رحمانی ادامه داد: طرح رتبه بندی معلمان باید در برنامه پنجم تمام می‌شد و الان در برنامه ششم هستیم و هنوز مشخص نیست که بتوان آن را انجام داد یا خیر. کمتر از هفت سال دیگر به چشم‌انداز 1404 باقی مانده است و هنوز برخی برنامه‌ها را انجام نداده و آنها را کنار گذاشته‌اند و می‌گویند تاریخ اجرای آن گذشته است.
رئیس اسبق آموزش و پرورش منطقه 7 شهر تهران با تاکید بر اینکه سیستم آموزش و پرورش کشور متمرکز است و از بالا به پایین دیکته می‌شود و انتظار این است سند تحول نیز از بالا اجرا شود، افزود: اگر بخواهند مدیران مدارس سند تحول را اجرا کنند باید به آنها اختیار داد وقتی مدرسه جایگاه ندارد و دست مدرسه مدیر بسته است چگونه می‌توان انتظار اجرای سند را داشت؟ همچنین با توجه به اینکه کمتر از هفت سال تا رسیدن به چشم انداز 1404 فاصله است برای اجرای سریعتر سند نیاز به بازنگری آن وجود دارد.
* مطالب خوبی در سند بیان شده اما زیرساخت‌ها برای اجرا وجود ندارد
همچنین حجت الله بنیادی پژوهشگر آموزش‌وپرورش با اشاره به اینکه سند تحول شامل 6 زیر نظام است، گفت: 131 راهکار نیز در سند تحول بنیادین مورد تاکید است و مشخص نیست مبنای برنامه‌های عملیاتی باید راهکارها باشد یا زیرنظام‌ها؟ و این ابهام برای مدیرانی که می‌خواهند برنامه‌ها را برای عملیاتی کردن سند تحول بنیادین تدوین کنند وجود دارد که اگر راهکارها ملاک باشد چه نیازی به زیر نظام‌ها است و اگر زیرنظام‌ها ملاک هستند دیگر چه نیازی به راهکارها است؟
وی افزود: گفتمان سازی برای سند تحول در مقیاس مدیران کلان کشور بسیار موثر است، آیا مدیران کلان آموزش‌وپرورش بعد از اینکه سند تصویب شد در مسیر مدرسه محوری حرکت کردند تا مدیران مدارس با اختیار خود برخی برنامه‌ها را اجرا کنند؟ متاسفانه باید بگویم اینگونه نیست و بخشنامه‌ها هنوز محدودیت برای مدارس ایجاد می‌کنند. مدیران مدارس مشاهده می‌کنند مطالب خوبی در سند تحول بیان شده است اما زیرساخت‌ها برای اجرا فراهم نمی‌شود.
این پژوهشگر آموزش و پرورش ادامه داد: در فصل آخر سند تحول راهکارهای اجرا اشاره شده است و شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان ناظر ارزیابی آن را بر عهده دارد و هم‌اکنون 5 ساله از تصویب سند گذشته است و نسبت به سال 90 بسیاری از بحث‌ها فرق کرده است و سند باید بازنگری شود اما این اتفاق نیفتاده است و با سکوت طولانی مدت شورای عالی انقلاب فرهنگی مواجه هستیم.
وی تاکید کرد:مسئله سند تحول با گفتمان‌سازی در سطح مدرسه و منطقه حل نمی‌شود و مجریان کلان آن که شورای عالی انقلاب فرهنگی در راس و بعد شورای عالی آموزش‌وپرورش هستند باید ورود کرده و سازوکارهای لازم را برای اجرای آن و مدیریت بهتر مدارس فراهم کنند.
*نگرش نادرست مسئولان مانع اجرای سند تحول
بنیادی تصریح کرد: نگرش نادرست برخی مسئولان در آموزش‌وپرورش باعث شده است اجرای سند با تاخیر همراه شود، برای اجرای سند و طراحی برنامه‌های راهبردی دانش تخصصی نیاز است اما در آموزش‌وپرورش این اعتقاد که برای نوشتن برنامه راهبردی فردی متخصص را به کار بگیرند وجود ندارد و به بیان کلیات اکتفا می‌کنند به عنوان مثال در برنامه درسی ملی و زیرنظام فضا و تجهیزات، سند تحول بنیادین کپی شده است در حالیکه زیر نظام فضا و تجهیزات باید مشخص کند توزیع مدارس و چینش آن در سطح تهران برای جداسازی دوره ابتدایی چگونه باشد اما حتی به این سوال پاسخ داده نشده که در ساخت مدارس آینده برای تفکیک دوره ابتدایی باید چه کار کرد؟
* سند تحول از نگاه مدیران مدارس منسوخ است
وی ادامه داد: برنامه درسی ملی اشاره کرده است 20 درصد محتوای کتاب‌های درسی را مناطق می‌توانند تعریف و مصوب کنند آیا این اتفاق افتاده است؟ آیا مناطق و مدارس این موضوع را مطالبه کرده‌اند؟ وقتی این اتفاقات نیفتاده، مدیران مدارس می‌گویند سند تحول منسوخ است که بعد از 6 سال هنوز این اختیار را به آنها نداده‌اند و مشخص است تلاشی را که سال اول برای اجرای سند داشتند دیگر ندارند در این شرایط هر چقدر درباره سند گفتمان سازی شود فایده ندارد و اگر قرار است حرمت سند نگه داشته شود ابتدا باید مدیران کلان حرمت آن را نگه دارند.
این پژوهشگر آموزش‌وپرورش مطرح کرد: معلمی که کمترین اختیار را دارد و اختیاراتی که در سند تحول ذکر شده به او نداده‌اند چگونه می‌تواند مفید باشد؟ به عنوان مثال در آسیب‌های اجتماعی اگر معلم بخواهد به صورت عملی اقدام کند و تولید محتوا مقدی و موثر در فضای مجازی برای دانش‌آموزان داشته باشد چقدر در بحث ارزشیابی و رتبه بندی به این اقدام مفید او توجه می‌شود؟
وی بیان کرد:مهلتی که برای تدوین 6 زیر نظام سند تحول تعیین شده حداکثر یک سال بود، علت عدم تدوین زیرنظامهای سند تحول چیست؟ اگر سند اشکالاتی دارد و عملیاتی نمی‌شود باید آن را به طراحان بگویند و اگر اینگونه نیست و مسئولان توانایی اجرا ندارند، میدان را برای دیگران خالی کنند.
بنیادی درباره تاثیر سند تحول در آموزش‌وپرورش گفت: نخستین تاثیر آن اجرای نظام 6.3.3 بود در حالیکه در سند تحول آمده است دوره‌های تحصیلی باید 3.3.3.3 باشد اما هنوز مسئولان و مدیران از نظام 6.3.3 سخن می‌گویند. در سند تحول به منزلت و شان معلم تاکید شده است اما توجه داشته باشید که با اجرای 6.3.3 چه تعداد از دبیران دوره متوسطه مجبور شدند در دوره ابتدایی تدریس کنند؟ از سوی دیگر به دانش‌آموز ابتدایی ظلم شد و معلمی که چندین سال در دروه متوسطه تدریس می‌کرد را به دوره ابتدایی فرستادند، در حقیقت سند تحول را غلط اجرا شد
وی در پاسخ به این پرسش که آیا سند تحول نیاز به بازنگری دارد؟ بیان کرد:چارچوب‌های کلان سند خوب است و فعلا کلان سند به جز حوزه شبکه‌های مجازی که گسترش فروانی داشته و در زیر نظام فناوری به خوبی به آن نپرداخته‌ایم نیاز به بازنگری ندارد.
* نظر مدیران مدارس درباره دلایل اجرا نشدن سند تحول
در ادامه این نشست، زهرا پروازی مقدم مشاور مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران در اجرای متوازن سند تحول بنیادین اظهار کرد: سند تحول بنیادین به عنوان بزرگترین سند ملی کشور در حوزه تعلیم وتربیت بزرگترین ماموریت آموزش‌وپرورش تلقی می‌شود و آموزش‌وپرورش شهر تهران در ابلاغ برنامه‌های راهبردی یکی از زیرساخت‌هایی که به آن پرداخته بحث ترویج گفتمان‌سازی سند تحول است.
وی افزود: در بحث گفتمان‌سازی براساس سه مولفه اقدام می‌کنیم و تلاش بر این است به لحاظ نگرشی در مدیران مدارس همسویی در درک از سند تحول ایجاد کنیم و شاهد مشارکت مسئولانه آنها باشیم بر این اساس 100 مدرسه به عنوان داوطلب در شهر تهران انتخاب شدند و با خودانگیختگی در مشارکت و اجرای سند تحول اقدام کردند.
مشاور مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران در اجرای متوازن سند تحول بنیادین در پاسخ به این پرسش که در گفتمان‌سازی بر روی چه مضامینی کار شد؟ گفت: در بحث مدیران از منظر درون مدرسه خواستیم به سند تحول نگاه کنیم چون بهترین جایگاه تعلیم و تربیت، مدرسه است و هر مدرسه‌ای می‌تواند متناسب با راهبردهای سند تحول، برنامه مستقلی را برای خود طراحی کند و نمی‌توان یک برنامه را برای تمام مدارس تجویز کرد.
پروازی مقدم ادامه داد: در برنامه درسی ملی در تغییر محتوای کتاب‌های درسی ورود کرده‌ایم و محتوای جدید وارد کلاس درس شده اما زیرساخت‌ها در مدارس آماده نیست یعنی محتوا را تدوین کرده‌ایم اما معلمی که قرار است برای پیش بردن محتوا همراهی کند، تربیت نشده است.
وی با تاکید بر اینکه مدیر مدرسه باید به لحاظ نگرشی بداند نقش معلم در محتواهای جدید هدایت، راهبری و تسهیل‌گری در جریان آموزش است، بیان کرد: یکی از نکات مورد تاکید سند تحول، پاسخگویی آموزش‌وپرورش در برابر تحولات محیطی و نیازهای جامعه است و با توجه به فشارهای بیرون از مدرسه به داخل مدسه، مدیر باید برداند برنامه ریزی فقط براساس ساحت علمی نباشد و باید ساحت‌های 6گانه تربیتی را مدنظر داشته باشد از جمله اینکه تربیت اقتصادی و حرفه‌ای در مدارس بسیار مهم است همچنین باید نگاه معلم و خانواده را تغییر دهیم که مطالبات آنها از مدرسه فقط آموزشی نباشد.
مشاور مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران در اجرای متوازن سند تحول بنیادین گفت: نکاتی که مدیران مدارس در گفتمان سازی سند تحول مطرح کردند بسیار مهم بود و به 50 مسئله رسیدیم که مانع اجرای سند است و 37 فرصت را برای اجرا تعریف کردیم. موانعی که مدیران مطرح کردند عبارتند از مدیریت تمرکزگرایی به جای تمرکز زدایی و اینکه نیروی انسانی چالش جدی آموزش‌وپرورش است اما این وزارتخانه در نگاه ملی جاافتاده است و نیاز آن دربخش تامین نیروی انسانی به عنوان یک نیاز ملی مطرح نیست. نیروی انسانی بی‌انگیزه و غیرمرتبط، عدم توجه به برنامه‌های متعالی سند تحول برای ارتقای جایگاه معلم، عدم چرخش‌های ذهنی برای اجرای سند در افکار مدیران و فاصله دیدگاه تربیت بین خانه و مدرسه، اجرای شتابزده سند تحول و از ساختار شروع کردن و کنکور به عنوان یکی از موانع اجرای تحول در آموزش‌وپرورش تلقی می‌شود.
انتهای پیام/