یادداشت | راهکارهای چین برای حفظ تعاملات نفتی با ایران

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، تصمیم دولت آمریکا برای خروج از برجام سرآغاز بازگشت فشارهای سیاسی و اقتصادی یکجانبه این کشور علیه ایران بود. در همین راستا ترامپ با اعلام تلاش برای به صفر رساندن صادرات نفتی ایران تاکید کرد هر شرکتی که بخواهد تحریم های ایالات متحده را دور بزند مشمول جریمه و مجازات قرار خواهد گرفت.

نگرانی بابت جریمه های سنگین آمریکا باعث شد تا برخی از شرکت های خارجی فعال در حوزه های مختلف صنعتی از جمله نفت و گاز ایران، کشور را ترک کنند و یا دورنمایی از ادامه حضور نداشته باشند. اما چین به عنوان بزرگترین خریدار نفت ایران ضمن اعلام حمایت از برجام، مایل است تا معاملات تجاری و نفتی خود با کشورمان را حفظ کند.

بر همین اساس رویترز گزارش داد که دولت چین درخواست ایالات متحده برای توقف واردات نفت از ایران را رد کرد. دو مقام آگاه آمریکایی گفتند که واشنگتن نتوانست در مذاکرات با چین، آنها را برای قطع واردات نفت از ایران ترغیب کند.

ایران در حال حاضر بیش از یک چهارم از تولیدات نفت خود را به این کشور می‌فرستند و ارزش مبادلات تجاری دو کشور در حوزه نفت در سال 2017 میلادی 37 میلیارد دلار بوده است.

لکن فارغ از دلایل سیاسی چین برای حفظ روابط با ایران و مقابله با یکجانبه گرایی آمریکا، موقعیت ژئواستراتژیک کشورمان باعث شده است تا ایران در راهبرد اقتصادی کلان پکن از اهمیت ویژه ای برخوردار باشد. مقامات چینی در نظر دارند با از سرگیری معاملات تجاری از طریق جاده ابریشم، ضمن کاهش هزینه ها نفوذ خود را به قلب آسیای مرکزی، خاورمیانه و شمال آفریقا توسعه دهند. در همین رابطه حضور ایران در زنجیره کشورهایی که جاده ابریشم آنها را به یکدیگر متصل می سازد، بسیار حیاتی است. عبور کالا از ایران برای چین فرصت دسترسی سریعتر و امن تری برای فعالیت در بازارهای غرب آسیا و شمال افریقا ایجاد می کند و لذا دیگر نیازی به عبور و مرور طولانی تر و خطرناکتر از تنگه مالاکا نیست.

همچنین چین در جریان انتقال نفت و گاز منطقه خلیج فارس، برای جلوگیری از ورود به مسیر طولانی تر اقیانوس هند نیازمند کنترل ایران بر تنگه هرمز است. در واقع با توجه به ثبات سیاسی در ایران و عدم مشکلاتی مانند فعالیت تروریست ها در کشورمان، تهران شریک منطقه ای ایده آلی برای بلند پروازی های اقتصادی و سیاسی چین محسوب می شود. اگرچه چینی ها به دنبال توسعه کریدور اقتصادی با پاکستان و اتصال بندر گوادر به تاشکند و آسیای مرکزی هستند اما همواره چهره های تجاری این کشور قربانی قتل های هدفمند و ناامنی در پاکستان بوده اند. از این رو حفظ تعاملات اقتصادی با ایران در کوتاه مدت و بلندمدت به نفع بخش خصوصی و دولتی چین خواهد بود. 

بنابراین با توجه به این انگیزه های قوی، علی رغم تهدیدات آمریکا، چین در نظر دارد با ایجاد کمترین هزینه برای خود مناسبات دوجانبه تهران-پکن تداوم یابد. برای این منظور چین برای نشان دادن  تعهد خود یک وام 1.5 میلیارد دلاری برای برقی شدن راه آهن تهران-مشهد اختصاص داد. ضمن آنکه در حوزه های دیگر مانند تحقیق و توسعه فازهای جدید میادین نفتی آزادگان و یادآوران، ساخت زیرساخت های حمل و نقل عمومی و بازیافت کاغذ نیز سرمایه گذاری های مستقیمی صورت داده است.

همچنین چین با اعطای خط اعتباری به ارزش 10 میلیارد دلار به پنج بانک ایرانی با هدف سرمایه گذاری در پروژه‌های زیربنایی موافقت کرد. راه اندازی خط آهن ایران‌-چین که شهر بایانور را به تهران وصل می‌کند نیز از دیگر پروژه‌های مشترک دو کشور است.

اقدامات چین برای مقابله با تحریم‌های آمریکا علیه ایران

حال در وضعیتی که آمریکا درصدد قطع روابط اقتصادی سایر کشورها با ایران است و معاملات دلار را برای تهران محدود کرده است، چین می تواند از چند راه این تحریم ها را بی اثر کند تا هر دو طرف از منافع آن منتفع شوند.

در گام نخست باید عنوان شود محدودیت ایران در استفاده از دلار برای خرید و فروش های بین المللی، فرصتی برای چین است تا بتواند داد و ستدها بر اساس یوان را توسعه دهد. ایجاد امکان پیش فروش نفت ایران در بورس تازه راه اندازی شده شانگهای که مبتنی بر ارز یوان است، ضمن دور زدن تحریم آمریکا استفاده از یوان را تعاملات جهانی بیشتر می کند.

این بورس به خریداران چینی نفت امکان معامله با ارز داخلی را می دهد و چون در منطقه آزاد تجاری شانگهای این فعالیت ها صورت می گیرد، سرمایه گذاران خارج نیز می توانند به آن ورود پیدا کنند. بورس شانگهای به عنوان اولین شاخص معاملات نفتی آسیایی، تنها یک روز پس از اعلام تصمیم ترامپ مبنی بر خروج از برجام، قابلیت خود را در حوزه تجاری نشان داد. حجم نفت معامله شده در این بورس پس از اتفاق مذکور، به رکورد 250 هزار بشکه رسید که بیش از دو برابر روز قبل و سه برابر یک ماه گذشته اش بود.

این جهش موجب شد تا حجم قراردادهای آتی انجام شده در بورس شانگهای در عرض یک ماه از گشایش آن،  12 درصد کل معاملات نفتی جهان را به خود اختصاص دهد. لذا در وضعیتی که شرکت های خارجی بیمه و همچنین برخی خریداران نفت ایران به دلیل هراس از جریمه های آمریکا به دنبال کاهش سطح معاملات خود هستند، عرضه نفت خام ایران در بورس شانگهای و معامله آن به «یوان» یکی از راه‌حل‌های حفظ زیر بنای اقتصاد کشور است. نکته مهم در ورود به این بورس، عدم دخالت بانک های آمریکایی و استفاده از واحد پولی دلار است که می توانند باعث تزلزل درآمدهای نفتی ایران شوند.

اما مشکلی که در این میان وجود دارد این است که به‌‌رغم صدور مجوز واردات نفت خام از سوی شرکت‌های خصوصی در چین و امکان خرید و فروش آن در بورس شانگهای، سیاست‌های دولتی ایران اجازه فروش نفت خام به شرکت‌های خصوصی را نمی‌دهد. بر این اساس است لازم است با بازنگری در قوانین، امکان معامله نفت خام ایران با شرکت‌های خصوصی فراهم شود. هرچند که این شرکت های خصوصی محدود به شرکت هایی خواهند شد که تنها در حوزه داخلی چین فعال هستند و مراوده مالی با آمریکا و نهادهای تجاری آن ندارند.

از این رو چین برای تداوم بخشی به خریدهای نفتی خود از ایران و حفاظت از سرمایه گذاری سنگین اش در حوزه زیر بنایی و تجاری کشورمان، می تواند با تاسیس شرکت های دولتی و ارائه بسته های تشویقی به بخش خصوصی، حضور آنها در معاملات نفتی بورس شانگهای تقویت کند.

علاوه براین مقامات چینی برای بی اثر کردن تحریم های جدید آمریکا و عمل بر طبق مفاد برجام، می تواند از شرکت های دولتی که در سیستم های مالی آمریکا قرار ندارند استفاده کند. همان طور که اشاره شد شرکتهای چینی در ایران دست به سرمایه‌گذاری‌های عظیمی زده‌اند. بطور مثال آنها  از ماه ژوئن 2017 میلادی درگیر پروژه‌ای به ارزش 33 میلیارد دلار در زمینه فعالیتهای زیربنایی ایران شده‌اند، پروژه‌ای که بخشی از برنامۀ اقتصادی بلند پروازانۀ «جاده ابریشم» است که از سوی پکن در سراسر آسیا به اجرا گذاشته شده است. حفظ این سرمایه گذاری تنها از طریق ورود شرکت هایی است که هیچ مراوده با آمریکا ندارند، امری که به زعم کارشناسان سود سرشاری را هم نصیب این شرکت ها خواهد کرد. زیرا با خروج شرکت های غربی از ایران، امکان ورود آنها به سایر بخش ها که در دست رقبایشان بود نیز فراهم شده است.

نکته نهایی آنکه طبق نظر مایکل کوهن، تحلیلگر موسسه مالی بین‌المللی بارکلیز، «ایران طی سالهای 2013 و 2014 میلادی حسابهایی را بر اساس ارز برخی از کشورهای خریدار نفت باز کرده است. ارزهایی که ایران از آن برای واردات کالاها استفاده می‌کند... و تا زمانی که چین، هند یا کره جنوبی بانک مرکزی ایران را مجازات نکنند، بعید است که داد و ستد ایران با این کشورها متوقف شود.» به همین دلیل راه کار سوم به عدم ورود چین به بازی های سیاسی آمریکا برمی گردد. یعنی مقاومت در برابر مجازات نهادهای اصلی مالی ایران که بانک مرکزی در راس آنها قرار دارد. در این صورت چین همچنان خریدار اول نفت کشور باقی می ماند.

انتهای پیام/