نشست سران کشورهای عضو صندوق بین‌المللی نجات دریاچه آرال در ترکمنستان

به گزارش خبرنگار گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، به نقل از News-Asia، نشست سران کشورهای عضو صندوق بین‌المللی نجات دریاچه آرال در ترکمن باشی به مناسبت 25 اُمین سالگرد تاسیس صندوق، در آگوست سال 2018 در ترکمنستان برگزار شد.

سران و هیئت‌هایی از تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان و رئیس جمهور قرقیزستان بنا به دعوت ویژه قربانقلی بردی محمدوف از وی، که در آستانه نشست، در یک دیدار دولتی در ترکمنستان بود، در این نشست شرکت داشتند.

نمایندگان دولت‌ها طی روندی ظریف و گسترده ملاقات کرده و یک بیانیه مشترک را در مورد نتایج نشست امضا کردند. پورتال News-Asia بر اساس نتایج این رویداد، چهار زمینه را که کشورهای منطقه در آینده نزدیک بر روی آنها کار خواهند کرد، اینگونه بیان کرده است:

مساله آب

به گفته قربانقلی بردی محمدوف، همسایگان آسیای مرکزی باید نوعی"دیپلماسی آب" اتخاذ کنند. این امر به جلوگیری از مشکل استفاده غیرمنطقی و توزیع منابع استراتژیک و همچنین منازعات مرتبط با آنها کمک خواهد کرد. تنظیم این نوع دیپلماسی یک سازوکار قانونی واحد برای مدیریت منابع آب در منطقه خواهد بود. همچنین، سند جدید کمک خواهد کرد تا با یکدیگر در حفاظت از منابع آب و حل مشکلات زیست محیطی مربوط به رودخانه‌های مرزی همکاری کنیم.

وی گفت: این پیشنهاد ترکمنستان در حال حاضر یک فوریت ویژه است. امروزه، مکانیسم‌های سیستماتیک همکاری بین‌المللی برای کاهش ریسک‌ها واقعاً مورد نیاز است. ما نیازمند قوانین تعریف شده روشنی هستیم، نوعی دستورالعمل که بر اساس توجه به منافع همه کشورها و در درجه اول، با توجه به نیازهای مردم و شیوه زندگی عادی آنها که طی قرن‌ها توسعه یافته است، مطرح شود.

رئیس جمهور ترکمنستان در جلسه شورا با اظهار اینکه رهبری کشور آماده همکاری با همه کشورهای منطقه در این راستا است، گفت: آب میراث مشترک همه انسانهاست، متعلق به همه مردم زمین است. ترکمنستان از ابتکار عمل سازمان ملل متحد در به رسمیت شناختن دسترسی به آب به عنوان یک حق اساسی بشرحمایت می‌کند. این رویکرد بر اساس حقوق جهانی استفاده از منابع آب و مسئولیت مدیریت موثر آن استوار است.

به هر حال، در حال حاضر هیچ یک از کشورهای آسیای مرکزی بر پایه هنجارهای قوانین بین‌المللی آب کار نمی‌کنند، جمهوری‌ها مجبورند خودشان قوانینی را ایجاد کنند، مثل قزاقستان و قرقیزستان که تلاش‌هایی داشته‌اند. به طور کلی تقریباً تمام کنوانسیون‌های آب در سطح جهان مربوط به استفاده از رودخانه‌های قابل کشتیرانی است و قوانین واحدی وجود ندارد.

کمک خارجی

با این حال، کشورهای منطقه حتی در شرایط ایجاد یک چارچوب قانونی میان کشوری، نمی‌توانند همه مشکلات مربوط به بحران دریای آرال و حیات منطقه آرال را برطرف کنند. از جمله، آنها نمی‌تواند از پخش شدن نمک‌های سمی قسمت‌های خشک شده دریا توسط باد در منطقه و جهان که هر سال تا 80 تن در هوا پراکنده می‌شود، جلوگیری کنند.

در این رابطه، روسای جمهور جمعاً تصمیم به ارائه درخواست کمک از جامعه جهانی، سازمان ملل متحد، تمام سازمان‌ها و بانک‌های درگیر این مساله، کرده و همچنین از تلاش‌های بنیانگذاران صندوق حفظ دریای آرال، برای بهبود وضعیت زیست محیطی در منطقه آرال حمایت می‌کنند.

آنها همچنین به ضرورت ایجاد فناوری‌های جدید در این مناطق اشاره کردند که می‌توانند آسیب زیست محیطی را کاهش داده و شرایط محیطی را نه تنها در منطقه دریای آرال، بلکه در کل منطقه نیز بهبود بخشند.

رئیس جمهور قزاقستان، نورسلطان نظربایف، در دیدار با نمایندگان رسانه‌ها، در مورد ضرورت استفاده اقتصادی از آب‌های سطحی با کمک یک سری از فن آوری‌ها، به عنوان مثال، استفاده از آبیاری قطره‌ای، صحبت کرد، که مصرف آب را 50 تا 60 درصد کاهش می‌دهد.

وی در جمع بندی نشست سران گفت: پیشنهادات بسیار مفید بر اساس رویکردهای علمی مدرن وجود دارد. به عنوان مثال، کشت گیاهان مقاوم در برابر نمک موجود در آب، که این امر به بهبود وضعیت زیست محیطی کمک کرده و در عین حال می‌تواند به عنوان منبع خوراکی برای حیوانات مزارع نیز باشد.

پنج ایده میرضیایف 

رئیس جمهور ازبکستان، شوکت میرضیایف در اوایل سال 2017 در جلسه 72 مجمع عمومی سازمان ملل متحد، ضمن اعلام پیشنهاد ایجاد یک صندوق اعتمادی چند جانبه امنیت انسانی برای منطقه دریای آرال، در مورد نیاز به استفاده از نوآوری سخن گفت.

در جلسه، او در مورد کارهایی که دولتش برای کاهش عواقب این فاجعه انجام داده بود، گزارش داد. اقدامات آنها از دوره اسلام کریموف رئیس جمهور فقید آغاز شده بود: پس از آن در سال 2013 برنامه جامعی از اقدامات برای کاهش اثرات فاجعه دریای آرال و توسعه منطقه دریای آرال طرح ریزی شد، که شامل اجرای 500 طرح تا سال 2017 بود، که تامین مالی  آن تنها بر دوش ازبکستان بود.

در نتیجه آن، در بستر خشک شده دریای آرال در حدود 350 هزار هکتار از گیاهان مقاوم در برابر نمک - مانند تاغ – به وجودآمد، اما بیش از 5 میلیون هکتار از بیابان نمک همچنان باقی ماند.

در حال حاضر برنامه جامع، توسط برنامه دولتی توسعه منطقه آرال برای سال‌های 2018-2021 جایگزین شده و اولین گام‌ها نیز برای پیشبرد آن برداشته شده است. با این حال، میرضیایف ایده‌های دیگری در این زمینه دارد که در پیشبرد آن جمهوری‌های همسایه می‌توانند شرکت کنند.

وی گفت: ازبکستان به تنهایی نمی‌تواند از عهده آنها برآید. شوکت میرضیایف پنج مورد آنها را اعلام کرد. من متقاعد شده‌ام که اقدامات شدید و غیر استاندارد برای بهبود شرایط زیست محیطی نامطلوب منطقه ما ضروری است. در این راستا، من پیشنهاد می‌کنم به مساله منطقه دریای آرال به عنوان منطقه‌ای از نوآوری‌ها و فن آوری‌های زیست محیطی نگاه شود.  

میرضیایف افزود: این ابتکار عمل با هدف ترکیب تلاش‌های مشترک ما برای ایجاد شرایط برای جذب سرمایه گذاری خارجی برای توسعه و ورود فن آوری‌های سازگار با محیط زیست، اجرای جامع از اصول اقتصاد "سبز"، فن آوری انرژی پاک و صرفه جویی در آب سازگار با محیط زیست، جلوگیری از بیابان زایی بیشتر و مهاجرت محیطی، توسعه اکوتوریسم و ​​اجرای سایر اقدامات است. برای بحث جامع در مورد ابتکار عمل ما، پیشنهاد می‌کنم که سال آینده یک کنفرانس ویژه با حمایت سازمان ملل، بانک جهانی، بانک توسعه آسیا و صندوق محیط زیست جهانی برگزار کنیم.

وی اظهار داشت: از نظر ما مدیریت صندوق می‌تواند مذاکراتی با سازمان‌های بین‌المللی ذکر شده در مورد مسائل عملی ایجاد یک منطقه نوآوری‌های زیست محیطی و فن آوری انجام دهد. از جمله ایجاد یک لیست واحد و آماده سازی مشترک پروژه‌های نوآورانه، با توجه به تجربه اجرای این گونه پروژه‌ها در مناطق ناخوشایند اکولوژیکی جهان، تخصیص وام‌های بلند مدت و کمک‌های مالی برای این منظور. علاوه بر این، ما پیشنهاد باز کردن دفتر نمایندگی برای این موسسات بین‌المللی را در صندوق بین‌المللی برای نجات دریای آرال ارائه می‌دهیم.

میرضیایف اظهارداشت: دوم اینکه، تمرکز باید بر روی تثبیت شنهای متحرک، کاهش ذرات معلق سمی برخاسته از قسمت‌های خشک شده دریای آرال باشد. برای این منظور پیشنهاد می کنیم یک مرکز منطقه‌ای برای کاشت نهال گیاهان بیابانی ایجاد کنیم. با توجه به اطلاعات دانشمندان ما، ما می‌توانیم تمام خشکی دریا را با گیاهان جنگلی در عرض 10-12 سال پوشش دهیم. علاوه بر این، ما قادر به ایجاد مراتع بسیار پرارزش جدید هستیم، که بستر توسعه دامپروری را فراهم می‌کند و برای ده‌ها هزار نفر مشاغل ایجاد می‌کنند. مرکز منطقه‌ای خود به یک پایگاه علمی و آموزشی منحصر به فرد برای آموزش متخصصان حرفه‌ای تبدیل خواهد شد. سوم، حفاظت از حیات وحش منحصر به فرد منطقه می‌باشد.

رئیس جمهور ازبکستان ادامه داد: در اینجا نیاز به یک رویکرد جامع منطقه‌ای داریم. ما پیشنهاد می‌کنیم مناطق طبیعی حفاظت شده محصوری را در منطقه دریای آرال ایجاد کنیم. برای ما مهم است که هر کاری که در توان داریم برای حفظ گونه‌های حیوانی در خطر انقراض مانند چیتا، گورخر آسیایی، سایگا و دیگر حیوانات انجام دهیم. چهارم، لازم است که به طور اساسی سطح همکاری منطقه‌ای در حفاظت از آب، مدیریت آن و استفاده درست از منابع آب‌های میان مرزی بهبود یابد. ما آماده هستیم تمام شرایط لازم را برای توسعه مکانیسم‌های قابل قبول برای همکاری در استفاده از منابع آب حوضه دریای آرال ایجاد کنیم و یک کنفرانس منطقه‌ای در مورد این مسائل در ازبکستان برگزار کنیم.

وی گفت: ما فکر می‌کنیم که نتیجه آن باید تصویب برنامه منطقه‌ای برای مدیریت استفاده صحیح منابع آب در آسیای مرکزی باشد. پنجم، امروزه، بدون گسترش مشارکت علمی موثر، حل مشکلات پیش رو غیرممکن است. در این راستا، به نظر می‌رسد که سازماندهی انجام تحقیقات میان رشته‌ای مشترک، از جمله در محل مراکز علمی و اطلاع رسانی کمیسیون هماهنگی بین‌المللی آب و کمیسیون بین‌المللی توسعه پایدار، مهم باشد.

پیشنهاداتی همراه با انتقاد

پیشنهاداتی نیز از سوی قرقیزستان، البته با انتقاد مطرح شد. رئیس جمهور سورنبای جنبیکوف، با عنوان مهمان افتخاری، در بررسی و تصویب سند نهایی این اجلاس شرکت نکرد. با این حال، در طول این اجلاس، او به طور فعال با همکارانش در این مذاکرات در فرمت‌های باریک و گسترده‌ای، با بیان تعدادی از پیشنهادات برای تغییرات در این صندوق، شرکت داشتند.

در نشست با خبرنگاران او خاطر نشان کرد که در سال 2009 سران کشورهای آسیای مرکزی تصمیم به بهبود ساختار و چارچوب قانونی صندوق گرفته‌اند، اما پس از نه سال هنوز هم در مورد اجرای آن نمی‌توان صحبت کرد.

رئیس جمهور قرقیزستان تاکید کرد: جمهوری ما موافق تقویت گفت‌وگوی سیاسی و همکاری متقابل مفید در آسیای مرکزی است که در ماه مارس امسال در آستانه از سرگرفته شد. شما می‌دانید که در سال 2016 جمهوری قرقیزستان مشارکت خود در فعالیت‌های این صندوق را  تعلیق کرد، که به دلیل نیاز به اصلاحات در آن بود. متأسفانه، ما هیچ پیشرفتی در این زمینه نمی‌بینیم. اما در عین حال، جمهوری قرقیزستان سپاسگزار از دعوتش به شرکت در اجلاس سران دولت صندوق بین‌المللی نجات دریای آرال می‌باشد. امروز، در طول اجلاس سران، من به طور دقیق موضع جمهوری قرقیزستان درباره فعالیت‌های صندوق و نهادهای آن را بیان کردم. من امید و اعتقاد دارم که ما با هم این صندوق را همه جانبه اصلاح خواهیم کرد.

وی افزود: من فکر می‌کنم که هدف مشترک ما برای نجات دریای آرال، افزایش بهره وری فعالیت صندوق و نهادهای آن، با توجه به منافع برابر و نیازهای حیاتی همه کشورهای آسیای مرکزی است.

انتهای پیام/