موج محرومیت بر سر دروازه ملل؛ چابهار محروم‌ترین شهر ایران+فیلم
بندر چابهار هر چند بندری راهبردی و استراتژیک برای آینده ایران محسوب می‌شود اما جایش در زمینه شاخص‌های توسعه انسانی در قعر جدول شهرهای ایران است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از چابهار، بندرچابهار به‌صرفه‌ترین و مطمئن‌ترین بندر ایران و قلب طرح استراتژیک توسعه سواحل مکران است؛ این بندر در پژوهش‌های ملی و بین‌المللی به‌عنوان بندری مطمئن و به‌صرفه در خارج از خلیج فارس برای آینده اقتصاد ایران و منطقه معرفی شده است.
موقعیت چابهار به‌عنوان بندری اقیانوسی در خارج از خلیج فارس و در مبدا ورودی آب‌های اقیانوس هند، چابهار را نه‌تنها به سوپاپ اطمینان بنادر ایران تبدیل کرده که به‌واسطه قرارگیری این بندر در مبدا کریدورهای بین‌المللی همچون کریدور شمال-جنوب منافع بیش‌از 2 میلیارد نفر از مردم جهان را در توسعه چابهار سهیم کرده است.
بنا به برآوردهای جهانی؛ چابهار مطمئن‌ترین و به‌صرفه‌ترین مسیر و کریدور برای اتصال 21 کشور حوزه اقیانوس هند با حدود جمعیتی بیش‌از یک و نیم میلیاردنفر و کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه، قفقاز تا شرق اروپا با حدود جمعیتی 800 میلیون نفر است.
در نقشه‌ها و پژوهش‌های بین‌المللی که از سوی سازمان‌های مطرح بین‌المللی همچون سازمان ملل متحد و سازمان‌های زیرمجموعه‌ی آن انجام می‌شود، کریدور شمال- جنوب به‌عنوان کوتاه‌ترین، کم‌هزینه‌ترین و سریع‌ترین مسیر ترانزیت کالا بین آسیا و اروپا معرفی شده است. حمل کالاهای ترانزیتی از طریق این کریدور نسبت به سایر مسیرهای سنتی تا 40 درصد کوتاه‌تر و تا 30 درصد ارزان‌تر از مسیر کانال سوئز است.
بخش مهمی از کریدور شمال- جنوب از خاک ایران می‌گذرد، چابهار به‌عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران نقطه ورودی به این کریدور معرفی شده است؛ موقعیت ویژه جغرافیایی و ژئوپولوتیکی چابهار برای توسعه مناسبات اقتصادی ایران با همسایگان و سهیم کردن منافع آن‌ها در چابهار به‌قدری است که این بندر به دروازه ملل نام گرفته و در موافقنامه توسعه چابهار که میان سران افغانستان، هند و ایران امضا شد قرار است به کریدوری برای ورود کالاهای ترانزتی هند به افغانستان و آسیای میانه و راهی برای اتصال این کشورهای محصور در خشکی به آب‌های آزاد و مبادلات تجاریشان تبدیل شود.
چابهار هرچند بین‌المللی، با اهمیت و ارزنده برای آینده اقتصاد ایران و منطقه اما از محرومیت‌های عمقی بسیاری رنج می‌برد که درخور چابهاری با این میزان از اهمیت ملی و فراملی نیست. بندر چابهار درحالی قرارست در یکی‌از استراتژیک‌ترین طرح‌های توسعه‌ای ایران، توسعه سواحل مکران، به یکی‌از مراکز اصلی تجارت، تولید، صادرات، واردات و ترانزیت ایران تبدیل شود که سال‌هاست به گواه آمار و ارقام ملی محروم‌ترین شهر ایران است.
بندر چابهار در شاخص‌های اساسی زندگی همچون دسترسی به شبکه آب، شاخص‌های آموزشی و بهداشتی و درمانی پایین‌ترین سرانه‌ها را در بین شهرستان‌های محروم‌ترین استان ایران، سیستان و بلوچستان، دارد و همین موجب شده چابهار سال‌ها به‌عنوان محروم‌ترین شهر ایران شناخته شود.
چابهار ضعیف‌ترین شهر ایران در دسترسی به آب
در دسترسی به آب و شبکه آب بهداشتی و آشامیدنی که یکی‌از شاخص‌های اساسی زندگی است؛ چابهار بدترین شرایط را در کشور دارد.
نماینده مردم چابهار در مجلس شورای اسلامی که خود سال‌هاست در کمیسیون آب و کشاورزی مجلس حضور دارد، می‌گوید: سرانه مطلوب دسترسی مردم به شبکه آب بهداشتی و آشامیدنی در کشور به‌صورت میانگین 90 درصد است؛ البته استان‌هایی هستند که شاخص‌های بالاتری دارند ولی این آمار میانگین میان همه استان‌هاست.
عبدالغفور ایرانژاد در گفت‌وگو با تسنیم می‌افزاید: سیستان و بلوچستان به‌عنوان محروم‌ترین استان ایران در جدول شاخص دسترسی مردم به شبکه آب قرارگرفته است؛ سرانه دسترسی مردم سیستان و بلوچستان به شبکه آب به‌صورت میانگین 70 درصد است که بازهم شهرستان‌هایی هستند که شاخص‌های به‌نسبت بهتری در سیستان و بلوچستان دارند.
وی تصریح می‌کند: در جدول شاخص دسترسی مردم به شبکه آب، چابهار پایین‌ترین را در سیستان و بلوچستان و به‌تبع در کشور دارد؛ تنها 21 درصد جمعیت حدودا 280 هزارنفری شهرستان چابهار به شبکه آب دسترسی دارند و بقیه به‌صورت سقایی و تانکری آبرسانی می‌شوند.
عضو کمیسیون آب و کشاورزی مجلس شورای اسلامی تاکید می‌کند: مردم شهر و روستاهای نوارساحلی چابهار درحالی کنار آب‌های بیکران عمان زندگی می‌کنند که سال‌هاست تشنه‌اند؛ از 438 روستای شهرستان چابهار، تنها 16 روستا به شبکه و لوله‌کشی آب دسترسی دارند.
ایرانژاد می‌گوید: روستاها و بخش عمده‌ای از شهر چابهار با 40 دستگاه ناوگان آبرسانی، به‌صورت سقایی آبرسانی می‌شوند که به‌دلیل فرسوده بودن تانکرها و هم‌چنین طلب انباشت تانکر داران بخش خصوصی از دولت، خطر قطع آبرسانی سقایی همیشه وجود دارد.
ایرانژاد بابیان اینکه اداره آب و فاضلاب روستایی بیش از 7 میلیارد تومان به تانکرها و چاه‌های آب خصوصی بدهکار است، خاطرنشان می‌کند: درصورتی‌که اعتبار لازم اختصاص نیابد بدون شک روند آبرسانی با مشکل مواجه می‌شود که البته نمونه آن پیش‌تر هم اتفاق افتاده، تیرماه سال گذشته پرداخت نشدن بدهی بیش از 15 ماه هزینه خرید آب از آب‌شیرین‌کن پسابندر سبب شد تا آب چهار روستای بریس، پسابندر، گواتر و پُشَت با جمعیت حدود 10 هزار نفر قطع شود.
حاشیه‌نشینی چابهار، بی‌سابقه در ایران؛ کم‌سابقه در جهان
عدم دسترسی به شبکه آب و خطر قطع آبرسانی سقایی به روستاهای محروم چابهار، یکی از محرومیت‌های عمده و عمقی در بندر چابهار است؛ محرومیت دیگر حاشیه‌نشینی.
سیستان و بلوچستان محروم‌ترین استان ایران است و بیشترین جمعیت حاشیه‌نشین را دارد؛ از جمعیت 2 میلیون و هشتصد هزارنفری سیستان و بلوچستان، 500 هزار نفر در سکونت‌گاه‌های غیررسمی و حاشیه شهرها زندگی می‌کنند. زابل، زاهدان، چابهار، کنارک و ایرانشهر عمده‌ترین نقاط حاشیه‌نشین سیستان و بلوچستان هستند و در میان این‌ها، زاهدان با 270 هزارنفر جمعیت حاشیه‌نشین، بیشترین جمعیت حاشیه‌نشین سیستان و بلوچستان را در خود جای داده است.
اما از میان شهرهای حاشیه‌نشین سیستان و بلوچستان، چابهار جایگاه ویژه‌ای دارد؛ از جمعیت 112 هزارنفری شهر چابهار، 56 هزارنفر یعنی نصف جمعیت در حاشیه شهرها زندگی می‌کنند؛ به گواه مدیران محلی، استانی و کشوری، چابهار بالاترین جمعیت حاشیه‌نشین کشور نسبت به جمعیت یک شهر را دارد.
حاشیه‌نشینی در چابهار با تمام کشور متفاوت است و بنا به گفته مدیران محلی و ملی سرعت رشد حاشیه‌نشینی در چابهار به‌واسطه مهاجرت‌های اقلیمی از روستاها به‌خاطر ظرفیت‌های کاذب اقتصادی که در چابهار ایجاد شده و هم‌چنین الگوی زیست حاشیه‌نشینان چابهاری در کشور بی‌سابقه و در جهان کم‌سابقه است.
شهردار چابهار می‌گوید: 50 درصد جمعیت شهرچابهار با 56 هزارنفر جمعیت در سونتگاه‌های غیررسمی حاشیه‌شهر با کمترین امکانات بهداشتی، درمانی، آب و برق زندگی می‌کنند.
یونس حقانی در گفت‌وگو با تسنیم می‌افزاید: مناطق حاشیه‌نشین چابهار به‌واسطه مهاجرت‌های اقلیمی و خشکسالی بی‌سابقه در بلوچستان، روزانه افزایش جمعیت می‌دهند و همین چابهار را در صدر جدول نرخ رشد جمعیت ایران قرار داده است.
وی تصریح می‌کند: یکی‌از مهم‌ترین و پرحجم‌ترین مناطق حاشیه‌نشین چابهار منطقه کمب است که با 23 هزارنفر جمعیت حاشیه‌نشین بزرگ‌ترین منطقه حاشیه‌نشین کشور محسوب می‌شود؛ روند رو به رشد جمعیت چابهار و قرارگرفتن این بندر در صدر جدول نرخ رشد جمعیت ایران را می‌شود از کمب فهمید؛ کمب سال 85 حدود 5 هزارنفر جمعیت داشته و امروز بیش‌از 23 هزار نفر جمعیت بی‌برق و بی‌آب دارد.
شهردار چابهار تاکید می‌کند: در مناطق حاشیه‌نشین چابهار حتی یک‌متر لوله‌گذاری هم صورت نگرفته و تمام جمعیت باید آب خود را به‌صورت تانکری گاها با هزینه 100 هزارتومان به ازای هر تانکر خریداری کنند؛ علاوه‌بر آن برق حاشیه‌نشینان نیز غیراستاندار است و در خیابان‌ها و کوچه‌ها، سیم‌های برق به‌صورت تارعنکبوت‌هایی در زمین و هوا به‌هم وصل شده‌اند و بارها موجب حوادث ناگواری برای کودکان درحال بازی در کوچه‌ها شده است.
پایین‌ترین سرانه فضای آموزشی ایران برای تنها بندر اقیانوسی کشور
محرومیت‌های چابهار تمامی ندارد، چابهار به‌واسطه رشد جمعیت بالا و نرخ حاشیه‌نشینی سرم سام‌آور و سرطان‌گونه؛ پایین‌ترین سرانه فضای آموزشی را نیز بر دوش می‌کشد.
معاون مدیرکل آموزش و پرورش سیستان و بلوچستان می‌گوید: سرانه میانگین فضای آموزشی در ایران که‌به‌عنوان معلم دوم از آن یاد می‌شود به‌ازای هر دانش آموز حدود 5.5 متر است؛ البته هستند استان‌هایی که سرانه آن‌ها بیش‌از این عدد است، مانند یزد و گیلان که سرانه به 10 متر هم می‌رسد.
حسن نوروزی در گفت‌وگو با تسنیم می‌افزاید: سیستان و بلوچستان در جدول سرانه فضای آموزشی پایین‌ترین است؛ این سرانه در این استان به‌صورت میانگین حدود 3 متر است البته بازهم شهرستان‌هایی هستند که سرانه بهتری دارند.
وی تصریح می‌کند: دربین شهرستان‌های سیستان و بلوچستان چابهار و قصرقند پایین‌ترین سرانه را دارند و سرانه فضای آموزشی در این شهرستان‌ها کمتر از 2 متر است که به‌نوعی پایین‌ترین در کشور است؛ رشد سریع جمعیت و حاشیه‌نشینی موجب شده ما هم‌اکنون فضاهای تخریبی و ناایمن برای تحصیل دانش آموزان چابهاری داشته باشیم.
معاون مدیرکل آموزش و پرورش سیستانو بلوچستان بابیان اینکه تراکم جمعیت موجب شده در مناطق حاشیه‌نشین 40 تا 50 دانش آموز در یک کلاس درس غیراستاندارد تحصیل کنند؛ خاطرنشان می‌کند: در مجموع 6 مدرسه استیجاره‌ای در چابهار درحال فعالیت است که همگی در مناطق حاشیه‌نشین است و هیچ‌کدام استاندارد لازم کلاس درس را ندارد؛ علاوه‌بر آن در مجموع 77 کلاس درس تخریبی در شهرستان چابهار عمدتا در مناطق حاشیه‌نشین وجود دارد که به‌دلیل فرسوده بودن نیاز به بازسازی و نوسازی کامل دارند.
برای چابهار تبعیض مثبت بودجه‌ای صورت گیرد
پایین بودن سرانه‌ها در چابهار علی‌رقم اهمیت ویژه و فراملی این بندر نیاز به‌توجه و حمایتی جدی دارد؛ شاید نسخه‌ای که رئیس شورای اسلامی شهرستان چابهار برای عبور محرومیت تاریخی در این بندر استراتژیک می‌پیچید راه درمان باشد.
رئیس شورای اسلامی شهرستان چابهار می‌گوید: اگر قبول داریم چابهار اهمیتی فراملی دارد و قلب توسعه سواحل مکران به‌عنوان یکی‌از استراتژیک‌ترین طرح‌های کشوراست باید تعبیض مثبت بودجه‌ریزی برای چابهار تا رسیدن شاخص‌های انسانی به مطلوب کشوری اتفاق بیافتد.
معین‌الدین سعیدی در گفت‌وگو با تسنیم می‌افزاید: در جلسات با مدیران تهران‌نشین زمانی که ما فاجعه آب در شهرستان چابهار با وجود ساحلی بودنش را مطرح می‌کنیم؛ آن‌ها می‌گویند معضل در همه جای کشور است اما نمی‌دانند در چابهار سال‌هاست فاجعه است؛ کجای کشور شاخص 21 درصدی در دسترسی به آب داریم؟ کجای کشور 400 روستای نوارساحلی فاقد شبکه آب هستند؟
رئیس شورای اسلامی شهرستان چابهار تصریح می‌کند: در حوزه‌های آموزش، آب، حاشیه‌نشینی، بهداشت و درمان چابهار باوجود اهمیت راهبردیش پایین‌ترین شاخصه‌های کشوری را تجربه می‌کند حتی در بسیاری از شاخصه‌ها مانند سرانه فضای آموزشی، چابهار در استان محروم سیستان و بلوچستان هم محروم‌تر است و پایین‌ترین را بین شهرستان‌های این استان دارد.
سعیدی ادامه می‌دهد: دوای درد چابهارنشینان با 50 هزارنفر حاشیه‌نشین؛ 200 هزارنفر جمعیت تشنه و 77 هزارنفر جمعیت بی‌برق نسخه‌های تهرانشینان و زاهدانشینان نیست؛ جنس مشکلات ما متفاوت است؛ تنها راه استقرار مراکز تصمیم‌گیری و ادارات کل حساس مانند آموزش و پرورش، آب و. است.
وی با بیان اینکه محرومیت‌ها و کمبودهای عمقی چابهار باوجود اهمیت راهبردیش در شاخص‌های توسعه انسانی با نظام بودجه‌ریزی حاضر به جایی نمی‌رسد، خاطرنشان می‌کند: وقتی مشکل آب خوزستان مطرح می‌شود و یا مثلا خشکی دریاچه ارومیه به میان می‌آید تمام مدیران ارشد برای رفع آن پیش قدم می‌شوند غافل از آنکه در چابهار ما 50 سال است مشکل و معضل آب داریم و اکثر روستاهای چابهار و در معنای کلی‌تر بلوچستان با وجود خشکسالی از شبکه آب درکنار سواحل عمان محروم هستند.
هرچه باشد محرومیت در چابهار جدی، تاریخی و عمقی است؛ با وضع کنونی و عدم برنامه‌ریزی برای محرومیت‌زادیی جامع از این بندر در آینده، چابهار نخواهد توانست به ماموریت‌های اقتصادی و فراملی خود عمل کند؛ ماموریت‌هایی که وجود آن‌ها برای آینده اقتصاد ایران حیاتی است.
گزارش از سیدامیرحسین عظیمی
انتهای پیام/ن
