گزارش تسنیم|شکل‌گیری «پیمان ملی تاجیکستان» از سوی اپوزیسیون و تحولات در آینده سیاسی کشور
شکل‌گیری پیمان ملی تاجیکستان میان چهار گروه عمده از مخالفین سیاسی دولت تاجیکستان در ورشو، بیان‌گر دور جدید تحولات و ظهور عرصه‌های نوین سیاسی در این کشور است.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، نشست سال جاری سازمان امنیت و همکاری اروپا در ورشو با تحولات زیادی برای تاجیک‌ها همراه بود. تحولاتی که حاشیه‌ای مهم‌تر از متن بوده و به عقیده برخی زمینه‌ساز تحولاتی در آینده سیاسی تاجیکستان خواهد بود.
یکی از کلیدی‌ترین اتفاقاتی که روز گذشته در حاشیه نشست ورشو به مناسبت روز استقلال تاجیکستان به وقوع پیوست، ارائه قرائت جدیدی از اتحاد مجدد نیروهای اپوزوسیون خارج از کشور است که یادآور نخستین سال‌های دهه 1990 میلادی و پس از سقوط دولت مصالحه ملی تاجیکان توسط نیروهای جبهه خلق دارد. موضوعی که از مدت‌ها پیش در رسانه‌ها کم و بیش از آن شنیده بودیم و دولت تاجیکستان هم نسبت به آن ابراز نگرانی کرده بود.
مهم‌ترین ویژگی نشست ورشو که بستر شکل‌گیری این جریان است، گرد هم آوردن گروه‌های مختلف سیاسی تاجیک است. روز گذشته هیات نمایندگی دولت تاجیکستان، متشکل از تمامی اسامی که پیش‌تر در رسانه‌ها در مورد آنها گمانه‌زنی شده بود، به جز ایام‌الدین ستاراف وارد ورشو شد.
نکته جالب توجهی که در این میان قابل ذکر است، استقبال دو نفر از نمایندگان حزب نهضت اسلامی ساکن ورشو در کنار سفیر تاجیکستان در آلمان (که در لهستان هم ماموریت دارد) از هیات نماینده دولت بود. گروه‌های دیگر مخالفان تاجیک که در اروپا ساکنند، از جمله حزب نهضت اسلامی، جنبش رشد و اصلاحات، انجمن آزاداندیشان تاجیک و انجمن مهاجران آسیای مرکزی نیز در همین حال وارد ورشو شدند. یک هیات نمایندگی از گروه سیاسی 24 نیز از ترکیه دیروز وارد لهستان شدند.
در این میان اما در حاشیه این نشست جشن روز استقلال تاجیکستان توسط گروه‌هایی از مخالفین برگزار شد که اعلام تاسیس «پیمان ملی تاجیکستان» مهم‌ترین خبر خروجی رسانه‌ها پس از این جشن بود.
در این راستا چهار گروه از مخالفین سیاسی تاجیک از جمله حزب نهضت اسلامی تاجیکستان، جنبش رشد و اصلاحات تاجیکستان، انجمن آزاداندیشان تاجیک و انجمن مهاجرین آسیای مرکزی در اروپا پیرامون مفاد این پیمان توافق کرده و اولین ائتلاف فراگیر میان مخالفین در خارج از کشور را تشکیل دادند.
در اعلامیه تاسیس این پیمان که به امضای رهبران گروه‌های فوق از جمله محی‌الدین کبیری، الیم شیرزمان‌اف، شرف‌الدین گدایف و الهام‌جان یعقوب‌اف رسید، هدف اصلی ائتلاف مذکور مقابله با بی‌قانونی، دیکتاتوری، بی‌عدالتی، ناکارآمدی و کج‌رفتاری عنوان شده است.
در میان دیگر مواردی که در این اعلامیه به آن اشاره شده است، می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- تاکید بر ساختار دموکراتیک، حقوق‌بنیاد و دنیوی (سکولار) تاجیکستان؛
- ایجاد شرایط حقوقی و اقتصادی برابر برای تمام خانواده‌های تاجیک؛
- ایجاد جامعه‌ای هماهنگ و مسئول در عین تکثر شهروندان؛ جامعه‌ای مبتنی بر احترام متقابل، برادری میان شهروندان و احترام به ارزش‌های معنوی و انسانی؛
- تاکید بر احیاء حقوق شهروندی تاجیکان از جمله آزادی اندیشه و بیان، حیات، شغل، رفت و آمد، انتخاب کردن و انتخاب شدن، آموزش و ...؛
- برگزاری آزاد و شفاف انتخابات و انتقال مسالمت‌آمیز قدرت برای همه؛
- انجام اصلاحات ریشه‌ای برای برای کشوری با اقتصاد قوی و با سیاست دوستی و همکاری در رابطه‌های دوجانبه و چندجانبه؛
در پایان نیز محی‌الدین کبیری، رهبر حزب نهضت اسلامی با کسب اکثریت آراء به رهبری پیمان ملی انتخاب شد. کبیری با اشاره به اهمیت این پیمان، آن را صفحه‌ای نو در تاریخ نامید و آن را قدم اول مبارزه جدی، پیگیرانه و دسته‌جمعی برای رسیدن به جامعه آزاد عنوان کرد.
در این میان اما مورد دیگری که جلب توجه می‌کرد، عدم حضور برخی گروه‌های سیاسی و شاخص تاجیک، از جمله «گروه 24» در این ائتلاف بود.
گفته می‌شود نخستین زمزمه‌های شکل‌گیری این ائتلاف سال گذشته در نشست سالانه دورتموند، که اتفاقاً گروه 24 نیز در آن حضور داشت مطرح شده بود.
در آن زمان گفت‌وگوهایی میان مخالفین در خصوص رسیدن به چنین پیمانی صورت گرفت. با این حال اما نماینده گروه 24 در آن زمان اعلام کرد که به 4 گروه دیگر نپیوسته و وارد این ائتلاف نخواهد شد.
البته در متن این پیمان تاکید شده که درهای پیمان ملی تاجیکستان بر روی تمامی افراد و گروه‌ها باز است. محی‌الدین کبیری نیز در سخنرانی خود با تاکید بر این که این ائتلاف از آن ملت است و نه صرفاً چهار سازمانی که آن را امضا کرده‌اند، اظهار داشت: درهای ائتلاف برای همه باز است و تمام مردان مبارز، آنهایی که وطن آزاد، پیشرفته و ملی را می‌خواهند، می‌توانند عضو این پیمان شوند یا به هر شکلی که می‌خواهند با آن همکاری کنند.
با این حال اما همچنان مشخص نیست گروه 24 که ریاست آن به درخواست مقامات تاجیکستان حدود 6 ماه است که در ترکیه بازداشت شده و در حال حاضر در اعتصاب غذا به سر می‌برد، چه موضعی نسبت به شکل‌گیری این پیمان خواهد داشت.
تحلیل‌گران معتقدند در صورت افزوده شدن گروه 24 به این پیمان، می‌توان شاهد ظهور تحولاتی اساسی در عرصه سیاسی تاجیکستان بود. با این حال اما اختلاف نظرهای سیاسی و به‌ویژه میان این گروه و حزب نهضت اسلامی تاکنون مانع از تحقق این موضوع شده است. پیش‌تر نیز در نشست سالانه دورتموند، نمایندگان گروه 24 شرکت نکرده بودند.
نکته دیگری که در خصوص پیمان ملی مطرح می‌شود، نام‌گذاری آن به «اتحاد نیروهای اپوزوسیون-2» (اینات-2) توسط برخی رسانه‌ها و گروه‌های سیاسی است. با این حال پیمان ملی دو تمیز ماهوی با اتحاد نیروهای اپوزوسیون دهه 1990 میلادی دارد.
در وهله نخست، باید اشاره کرد که اتحاد قبلی در ورای مرزهای تاجیکستان و در کشور هم‌فرهنگ، هم‌زبان، هم‌نژاد و هم‌مذهب افغانستان قرار داشت. این قرابت جغرافیایی ظرفیت بالقوه‌ای را برای هر نوع گفت‌و‌گو و بازگشت به کشور فراهم آورده بود. اما امروز مرکزیت این اتحاد که پیمان ملی نامیده می‌شود به اروپا منتقل شده است.
از سوی دیگر هم در آن زمان حامی اصلی اتحاد اپوزوسیون و مردم تاجیک، کشورهای اسلامی بودند که انگیزه‌هایی مشخص و مبتنی بر اصول دینی، فرهنگی و انسانی داشتند، اما امروز اهداف و انگیزه‌های اروپا در قبال دولت تاجیکستان و نیروهای مخالفین خیلی واضح و مشخص نیست.
دومین تمایز اساسی این پیمان با اینات-1، نوع و ماهیت مبارزه است. در دهه 1990 میلادی و پس از جنایت‌های جبهه خلق، نیروهای اپوزوسیون به ناچار سلاح به دست گرفته و وارد فاز مسلحانه درگیری با گروه مقابل شدند. همین امر نیز یک پشتوانه در گفت‌و‌گوهای سیاسی صلح برای آنها بود.
اما امروز این مبارزه عمدتاً سیاسی، دیپلماتیک و رسانه‌ای است. پیمان ملی امروز دسترسی قابل توجهی به ابزارهای قدرت ندارد و در فضای بسته داخل تاجیکستان هم مشخص نیست این پیمان تا چه میزانی قابلیت نفوذ داشته باشد. البته قدرت رسانه و رایزنی‌های سیاسی را نمی‌توان نادیده گرفت، اما باید توجه داشت دولت تاجیکستان با برخورداری از ابزارهای چانه‌زنی بیشتر و متحدین قدرتمند، به سختی امتیازاتی ولو کوچک به مخالفین خواهد داد.
با این حال اما صرف شکل‌گیری این پیمان اقدام بزرگ و مهمی بود که می‌تواند منشاء تحولات بسیاری در عرصه سیاسی تاجیکستان باشد و به هیچ وجه نمی‌توان آن را اقدام کوچکی شمرد.
سیدیونس استروشنی از فعالین سیاسی اپوزوسیون تاجیک در این باره می‌نویسد: اپوزیسیون تاجیک با وجود فعالیتی که از نظر زمانی بسیار کوتاه بود و در خارج از کشور، در اروپا صورت گرفت، نشان داد که قادر است نیروهای پراکنده را به هم آورده، مبارزۀ خود را به صورت منسجم و برنامه‌‌ریزی‌شده ادامه دهد.
تأسیس پیمان ملی، کار چندان سهل و آسانی نبود، به خصوص با توجه به موانع متعددی که مقامات امنیتی تاجیکستان ظرف یک سال اخیر پیش راه تأسیس آن گذاشته بودند.
از رخنه در صفوف اپوزیسیون و ایجاد اختلاف و دودستگی در بین آنها گرفته تا بردن چند تن از فعالان اپوزیسیون با روش و ترفندهای گوناگون به داخل کشور و تهیۀ برنامه‌های مختلف با شرکت ایشان و نشان دادن آن به مردم. اما اپوزیسیون با صبر و حوصله و برنامه‌‌ریزی دقیق، توانست از همۀ این موانع و سدها عبور کند.
البته، این بدان معنا نیست که مقامات تاجیکستان دیگر دست خواهند برداشت. مقامات هنوز از اینکه افرادی را در اروپا برای راه‌اندازی «اپوزیسیون در مقابل اپوزیسیون»(طبق اظهارات محمدعلی رسول‌اف) بسیج کنند و از طریق آنها موانع متعددی ایجاد کنند، ناامید نشده‌اند.
هنوز دولت افرادی را در خارج از کشور دارد که روی آنها حساب ویژه‌ای باز کرده است. اینکه عده‌ای بلافاصله بعد از اعلان تأسیس پیمان، یک دفعه در شبکه‌های اجتماعی به بهانه‌های پوچ و واهی، علیه این پیمان موضع بگیرند و سر و صدا راه بیندازند، نشان می‌دهد هنوز ماشین اختلاف‌انداز و تفرقه‌افکن حکومت در کار است.
انتهای پیام/
