کارشکنی در پروژه ریلی "تات" آلترناتیو تاجیکستان برای بدقلقی ترانزیتی ترکمنستان

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، دولت ترکمنستان طی سال‌های اخیر رفتارهای غیرقابل انتظاری را در حوزه ترانزیت از خود نشان داده است.

نخستین نمونه و قدیمی‌ترین رفتار در این راستا در قبال جمهوری اسلامی ایران صورت گرفت. زمانی که دولت ترکمنستان به بهانه دریافت عوارض، مرز باجگیران را بسته و برای مدت زیادی کامیون‌ها و محموله‌های ترانزیتی بسیاری را پشت مرزهایش منتظر نگاه داشت.

پس از مذاکرات پیاپی و رایزنی‌های دو طرفه، این مشکل بالاخره راه حل خود را یافت.

در مورد دیگری که اخیراً قابل ذکر است، دولت ترکمنستان در اواخر جولای و اوایل آگوست مرزهای خود را با قزاقستان در منطقه مانگیستاو بست و عبور هر شهروند خارجی از این مرز را ممنوع اعلام کرد. پس از مدتی که کامیون‌ها و اتباع دو کشور با مشکلات عدیده‌ای روبرو بودند، بالاخره این مرز نیز بازگشایی شد.

برخی رسانه‌ها علت این امر را تعطیلات خانواده بردی‌محمداف در منطقه توریستی آوازه و تدابیر امنیتی مرتبط با آن عنوان کردند.
اما این پایان ماجرا نبود و اخیراً نیز گمرک ترکمنستان در اقدامی غیرمنتظره تردد کامیون‌ها به مقصد تاجیکستان از طریق خاک این کشور را محدود کرد.

کامیون‌های پرشمار تاجیک از اواخر ماه آگوست در مرزهای ترکمنستان با ایران و مرزهای ترکمنستان و ازبکستان متوقف شده‌اند. برخی از این کامیون‌ها بنا بر توصیه‌های وزارت نقلیه تاجیکستان مجبور شدند تا مسیر خود را از جمهوری آذربایجان به قزاقستان، سپس ازبکستان و در نهایت تاجیکستان تغییر دهند.

البته طبیعی است این مسیر ترانزیتی بسیار زمان‌بر بوده و گران‌تر از مسیر پیشین تمام می‌شود. این مشکل همچنان هم وجود دارد و زمان مشخصی برای حل آن پیش‌بینی نمی‌شود. طرف ترکمنی این اقدام را مرتبط با مسائل امنیتی عنوان کرده، اما مقامات تاجیک گفته‌اند، این محدودیت فقط برای کامیون‌های به مقصد تاجیکستان بوجود آمده و برای کشورهای دیگر مساله‌ای وجود ندارد.

در کشاکش این قضایا، اظهارات اخیر امام‌صادق عاشوربای‌زاده، سفیر تاجیکستان در ازبکستان پیرامون پروژه ریلی تات حواشی بسیاری را پدید آورده است. این پروژه قرار است ترکمنستان را از مناطق شمال افغانستان به تاجیکستان متصل سازد.

عاشور‌بای‌زاده در مصاحبه با روزنامه روسی «کامرسانت» گفته بود که توسعه روابط تاجیکستان و ازبکستان موجب شده تا کشورش پروژه خط ریلی تات که این کشور را از شمال افغانستان به ترکمنستان متصل می‌سازد را به تعویق اندازد و در زمانی مناسب برای آن تصمیم بگیرد.

این اظهارات دیپلمات تاجیک سریعاً واکنش ترکمنستان را برانگیخت. ترکمنستان با انتشار بیانیه‌ای این اظهارات را ناشی از عدم درک کافی از پروژه مذکور عنوان کرده و همچنین گفته این اعتراض به صورت رسمی به وزارت امور خارجه تاجیکستان نیز منتقل شده است.

بر اساس اهداف و کارکردهای این پروژه ریلی مشترک، خط آهن تات به منظور پر کردن خلاء میان افغانستان و محیط پیرامون، توسعه بهره‌وری برخی کریدورهای ترانزیتی و تقویت بنیه اقتصادی سه کشور تاجیکستان، افغانستان و ترکمنستان طرح‌ریزی شده است. از همین رو، تحلیل‌گران بر این عقیده‌اند هیچ مسیر ریلی دیگری را نمی‌توان به عنوان یک آلترناتیو برای خط ریلی تات در نظر گرفت.

به گزارش پایگاه ان‌سی‌ای، مراسم کلنگ‌زنی پروژه ریلی تات در مورخ 5 ژوئن سال 2013 با حضور روسای جمهور سه کشور تاجیکستان، افغانستان و ترکمنستان در شهر «عطامراد» صورت گرفته بود. از آن زمان تاکنون ترکمنستان بخش مربوط به خود را تا مرز افغانستان در نقطه مرزی «امام‌نظر» تکمیل کرده است.

عشق‌آباد همچنین با استفاده از منابع و سرمایه‌های داخلی خود، بخش‌هایی از این خط ریلی را در افغانستان برای اتصال به شهر «اقینه» ساخته است. این ارتباط آغاز به کار کریدور «لاپیس لازولی» را مقدور ساخته است. کریدور مذکور انتقال محموله‌های ترانزیتی میان افغانستان، آسیای مرکزی، قفقاز و اروپا را تسهیل می‌کند.

علاوه بر این، تاسیسات ذخیره و ترمینال بارگیری گاز مایع (LPG) نیز در «امام‌نظر» تدارک دیده شده است. این امر گزینه‌ای مناسب و مقرون به صرفه را به منظور تامین انرژی کابل و دوشنبه، در صورت رسیدن خط ریلی تات به مرزهای تاجیکستان، فراهم می‌آورد.

با این حال آن چه مشخص به نظر می‌رسد، پروژه ریلی تات با هدف پرکردن خلاء ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی مناطق جنوبی آسیای مرکزی و شمال افغانستان و توسعه کریدورهای ترانزیتی بین‌المللی صورت گرفته است. ارتباط این موضوع به روابط ازبکستان و تاجیکستان حلقه مفقوده اظهارات دیپلمات تاجیک در تاشکند به حساب می‌آید.

علاوه بر این مشخص نیست آلترناتیو تاجیکستان برای این پروژه ریلی از مسیر ازبکستان چه مسیری می‌باشد. ذکر این نکته نیز ضروری است که بخش زیادی از پروژه تات تکمیل شده و احداث هر مسیر دیگری از ازبکستان مشخص نیست با چه هدفی، در چه مدت زمانی و با صرف چه هزینه‌ای صورت بگیرد.

از همین رو، می‌توان اظهارات این دیپلمات تاجیک را بیش از آن که در منطق اقتصادی و ترانزیتی تحلیل کرد، سیاسی دانست. درست در زمانی که بدقلقی‌های ترانزیتی همیشگی ترکمنستان مشکلات عدیده‌ای را برای کامیون‌های تاجیک فراهم آورده است، چنین اولتیماتومی در پروژه‌ای که عشق‌آباد میلیون‌ها دلار صرف آن کرده است، می‌تواند هشداری جدی به حساب بیاید.

با این حال باید منتظر ماند و واکنش عملی ترکمنستان در قالب رفع محدودیت‌ها برای کامیون‌های تاجیک و پاسخ وزارت امور خارجه تاجیکستان به اعتراض ترکمنستان را ملاحظه کرد.

انتهای پیام/