یادداشت تسنیم|ترکیه و موقعیت کردها در شرق فرات

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، طی روزهای اخیر رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه بارها به این موضوع اشاره کرده که لازم است هر چه زودتر، به تهدیدی به نام شرق فرات پرداخته شود و ترکیه خود را برای این هدف مهیا کرده است.

البته او در نشست سه جانبه تهران نیز به شکل سر بسته به همین موضوع اشاره کرده بود، اما چنین به نظر می‌رسد که بعد از توافق سوچی، تا حد زیادی خاطر اردوغان آسوده شده و با اعتماد به نفس مشهود و آشکاری از این موضوع صحبت می‌کند و گویی در فضای سپید بین سطور توافق سوچی، نکات دیگری نیز مستور است.

این روزها به هر کدام از رسانه‌های نزدیک به حزب عدالت و توسعه که نگاه کنید می‌توانید ببینید که تحلیلگران و نویسندگان، اندک اندک فضای رسانه‌ای و روانی را برای حمله به کردها در شرق فرات آماده می‌کنند.

آنها در این حوزه دارای تجربه تخصص حرفه‌ای و نفوذ اجتماعی شایان توجهی هستند و اردوغان با تکیه به همین منابع قدرت نرم، توانست در عملیات‌هایی همچون سپر فرات و شاخه زیتون پیروز شود. این یعنی، مهیا کردن ذهن مردم کشور برای دست زدن به اقدامی که یک مخالف جدی ندارد و حتی احزاب مخالف دولت نیز، یا در برابر آن سکوت می‌کنند و یا به بهانه متهم نشدن به غفلت در جریان دفاع از امنیت ملی، به شکل ضمنی با این جریان همراه می‌شوند.

شرق فرات

بگذارید در آغاز اندکی در مورد اهمیت رود فرات صحبت کنیم. واژه فرات، در اصل از زبان‌های یونانی و آشوری به اوستا راه یافته و در قرآن نیز، این واژه به عنوان صفت گوارایی و شیرینی برای آب، به کار رفته است.

فرات و دجله، در یک گستره جغرافیایی و تمدنی عظیم در بین‌النهرین یا میان رودان، همواره محل رشد و اعتلای تمدن‌های بزرگ بوده و امروز هم در منطقه، این دو رود به شیوهای دیگر و در چارچوبی دیگر، همچنان اهمیت استراتژیک خود را حفظ کرده‌اند.

رود  فرات در استان کردنشین آگری ترکیه با رود مراد آغاز شده و در ارزروم با رود قاراسو یکی شده و  فرات را به وجود می‌آورد و سپس از الازغ، ارزنجان، مالاتیا، دیاربکر، آدیامان، عنتاب و اورفا گذشته از آنجا وارد سوریه می‌شود و بعد از گذر از خاک عراق، با دجله و کارون همدست شده و اروند رود را پدید می‌آورند و به خلیج فارس می‌ریزد.

این رودخانه 2 هزار و 800 کیلومتری که 1300 کیلومتر آن در داخل مرزهای ترکیه قرار دارد، یکی از مهمترین منابع آبی کشاورزی برای کشور ترکیه بوده و سالانه به طور میانگین 30  میلیارد متر مکعب، آب حمل می‌کند. همین حالا هم سیاست‌های آبی ترکیه، صدای سوریه را درآورده و تبدیل به موضوعی برای تنش سیاسی شده است و قطعاً بعد از حل بحران سوریه و عادی شدن شرایط منطقه، سوریه، عراق و حتی ایران، باید به فکر مذاکره با ترکیه در مورد سیاست‌های آبی و محیط زیستی مرتبط با فرات باشند.

کردهای سوریه در شرق و غرب فرات

کردها در شمال سوریه، در سه منطقه از هم گسسته پراکنده شده‌اند و رود فرات، در مسیر عبور خود از سوریه راهی را طی می‌کند که عملاً دو منطقه  قدرتمند کردها یعنی کوبانی و جزیره (به مرکزیت قامیشلو) در شرق فرات و یک منطقه ضعیف کردها یعنی عفرین، در بخش چپ رود قرار می‌گیرند.

کردها در شرق فرات در حال حاضر در مناطقی همچون کوبانی، عین عیسی، سرکانی، گری سپی، قامیشلو، دیرک، رمیلان، عامودا و چندین نقطه دیگر، از لحاظ قدرت نظامی و سازمانی، در وضعیت نسبتاً مطلوبی قرار دارند و آمریکایی‌ها نیز از آنها حمایت تسلیحاتی به عمل می‌آورند.

اگر چه کردهای وابسته به پ.ک.ک در شمال سوریه، دست کم به صورت علنی و مستقیم، تهدیدی علیه ترکیه انجام نداده‌اند، اما سران پ.ک.ک در کوهستان قندیل و نیز سران حزب دموکراتیک خلق‌ها (HDP) در آنکارا و دیاربکر، همواره به شکلی در مورد شمال سوریه صحبت کرده‌اند که پیوستار جغرافیایی، سیاسی و فرهنگی این دو منطقه و اصرار سران پ.ک.ک بر ضرورت پیاده سازی الگوهای خودگردانی کُردی سوریه در مناطق کردنشین ترکیه، موجب نگرانی مقامات سیاسی و امنیتی ترکیه شده است.

گذر از رود فرات چنان سخت و دشوار است و گذرگاه‌های معدود نیز به شکلی مورد کنترل قرار می‌گیرند که عملاً امکان اعزام نیرو از شرق به غرب فرات وجود ندارد و ترکیه نیز با استفاده از این نقطه ضعف کردها توانست عفرین را به اشغال خود در بیاورد.

بنابراین در حال حاضر کردها در غرب فرات، در عفرین و اعزاز عملاً به دلیل اقدامات ترکیه زمین گیر شده‌اند و فقط در منبج، آن هم به کمک آمریکایی‌ها دارای قدرت نظامی محدودی هستند و می‌توان گفت که ترکیه از بابت حضور افراد مسلح وابسته به پ.ک.ک در غرب فرات نگرانی خاصی ندارد و توانسته آنها را کنترل کند، اما در شرق فرات چنین نیست و نهاد‌ها و سازمان‌های متعدد سیاسی-نظامی، اجرایی، قضایی، آموزشی، بهداشتی و خدماتی وابسته به پ.ک.ک، در چندین شهر شرق فرات، دارای امکانات ویژه‌ای هستند و برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که آنان نفت خام رمیلان را نیز به طرز  به فروش می‌رسانند.

کردهای وابسته به پ.ک.ک، تمام فعالان سیاسی کرد نزدیک به بارزانی را از این مناطق بیرون رانده‌اند و غیر از بخش کوچکی از استان حسکه و به ویژه شهر قامیشلو که نیروهای بشار اسد در آنجا حضور دارند، در تمام مناطق دیگر، قدرت را به شکل یک قبضه در اختیار گرفته‌اند.

این نیروها خود را در دو گروه نظامی بزرگ واحدهای مدافع خلق و نیروهای سوریه دموکراتیک سازماندهی کرده‌اند و از توان بالایی برای رزم نامتقارن و جبهه‌ای برخوردار هستند.

اما اگر ترکیه بخواهد به شکل هوایی به آنها حمله ور شود، در آن صورت تمام محاسبات دفاعی آنها به هم خواهد ریخت. حالا سوال اینجاست: آیا آمریکایی‌ها حاضرند در شرق فرات و در مناطقی که به آنها اشاره شد، در برابر حملات هوایی ترکیه از آنها دفاع کند؟

یادداشت: محمد علی دستمالی کارشناس مسائل ترکیه

انتهای پیام/