پرونده ویژه؛ سرنوشت زنان و کودکان داعشی- ۲| نقش زنان و کودکان در پیشبرد ایدئولوژی داعش

به گزارش خبرگزاری تسنیم، مرکز جهانی مطالعات افراط گرایی (ICSR) در گزارش مفصل به قلم «جوانا کوک» و «جینا فیل» به بررسی سرنوشت زنان و کودکان عضو گروه تروریستی داعش و خطرات ناشی از این افراد پرداخته و آمار دقیق و مفصلی از این گروه ارائه داده است. (بخش اول گزارش را اینجا کلیک کنید)

خلاصه گزارش بخش دوم:

• زنان نقش‌های متعددی را در گروه تروریستی داعش ایفا می‌کردند که در برخی موارد فراتر از نقش عروس‌های جهادی و عامل ارائه خدمات جنسی به تروریست‌های داعش بود. اداره امور منازل و توجه به همسران داعشی و تربیت نسلی جدید از داعشی‌ها در میان فرزندان از جمله این نقش ها بود. علاوه بر اینکه آنها تاثیر قابل توجهی در حمایت از ایدئولوژی داعش داشتند. برخی از این زنان در جذب زنان دیگر و فعالیت‌های تبلیغاتی و جمع‌آوری اعانه برای داعش نقش داشتند.
• مستندات زیادی وجود دارد که از خشونت زنان داعشی ضد زنان دیگر پرده‌برداری می‌کند. زنان همچنین در خلافت موهوم داعش به عاملی برای اجرای قوانین شریعت داعشی و نظارت و جاسوسی و ترور و نفوذ به گروه‌های دیگر تبدیل شده بودند.
• کودکان زیر نظر داعش تفاسیر افراط گرایانه ای از اسلام و شریعت اسلام دریافت می‌کردند و از علوم روز تنها به مقدمات ریاضی که آن هم تنها برای جلوگیری از بی‌سوادی کودکان بود، بسنده می‌کردند. آنها به جای این درس تمامی موارد نظامی نظیر ساخت بمب و مین‌های دست ساز را فرا می‌گرفتند و وصیت‌نامه های کشته شده‌های داعش را می‌خواندند.
• گزارش‌های منتشر شده از سوی داعش نشان از آن دارد که فعالیت‌های گسترده‌ای در خصوص تقویت رویکردهای افراط گرایانه و بستر سازی تبلیغاتی و آموزش‌های نظامی برای کودکان در نظر گرفته شده بود.اینآموزش‌ها زمینه‌های لازم را مهیا می‌کرد تا این کودکان در آینده به مبارزانی مجهز به ایدئولوژی داعش یا عوامل انتحاری یا افرادی جلاد و خونریز تبدیل شوند و در این رابطه با هم به رقابت بپردازند.

​​​​​​​در تحقیقات صورت گرفته در رابطه با گروه تروریستی داعش، توجه ویژه‌ای روی فعالیت مردان این گروه شده است، چرا که آنها عناصر تاثیر گذار اصلی در ارتکاب خشونت‌های مختلف بودند. به این ترتیب به نظر می‌رسد نقش زنان و کودکان وابسته به این گروه تروریستی نادیده باقی مانده است. گزارش مذکور به بررسی هر سه گروه از عناصر داعش پرداخته و ویژگی‌های هر کدام از این گروه‌ها را بررسی کرده است.

مشروح گزارش:

این گزارش به منابع رسمی و دولتی و آماری که از اطمینان بیشتری برخوردار است، استناد کرده و مجموعه‌ای آماری در رابطه با داعش ارائه می دهد که از 283 منبع گرفته شده است. این آمار و اطلاعات مدت زمانی میان آوریل 2013 تا ژوئن 2018 را در بر می گیرد که در جریان آن دولت موهوم اسلامی توسط ابوبکر البغدادی اعلام شد.

نقش زنان در داعش

زنان نقش‌های متعددی را در گروه تروریستی داعش ایفا می‌کردند که در برخی موارد فراتر از نقش عروس‌های جهادی و عامل ارائه خدمات جنسی به تروریست‌های داعش بود. اداره امور منازل و توجه به همسران داعشی و تربیت نسلی جدید از داعشی‌ها در میان فرزندان از جمله این نقش ها بود. علاوه بر اینکه آنها تاثیر قابل توجهی در حمایت از ایدئولوژی داعش داشتند.

برخی از این زنان در جذب زنان دیگر و فعالیت‌های تبلیغاتی و جمع‌آوری اعانه برای داعش نقش داشتند. به عنوان مثال می‌توان به 20 زن عضو آکادمی مدیریت شهری در شهر کراچی پاکستان اشاره کرد که اقدام به جمع آوری پول و عضو گیری برای گروه تروریستی داعش می کردند. سه تن از این زنان حتی مشوق حمله تروریستی به یک اتوبوس در پاکستان بودند که به کشته شدن 46 نفر منتهی شد.

زنان همچنین نقش های دیگری را نیز در خلافت داعش ایفا می‌کردند. از جمله آنها می‌توان به مشارکت در امور آموزشی و فعالیت‌های تبلیغاتی و خدمات بهداشتی و امور موسوم به خیریه اشاره کرد. حضور در فعالیتهای پلیس و حتی دریافت مالیات از دیگر مسئولیت‌هایی بود که در برخی موارد به دوش زنان گذاشته می‌شد.

برخی زنان داعشی حتی فعالیت‌های امنیتی و آموزشی برای حضور در میادین مبارزه را نیز تجربه کرده بودند. این موضوع اهمیت قابل توجهی در نزد داعش داشت و اساساً این گروه تروریستی اولین گروه تروریستی از این نوع بود که نقش قابل توجهی برای زنان در رویکردهای مبارزاتی خود تعریف کرده بود. به عنوان نمونه می‌توان به تیپ الخنساء یا پلیس اخلاق زنان اشاره کرد که به فعالیت‌های امنیتی و مبارزاتی در مناطق تحت سلطه داعش می‌پرداختند.

مستندات زیادی وجود دارد که از خشونت زنان داعشی ضد زنان دیگر پرده‌برداری می‌کند. زنان همچنین در خلافت موهوم داعش به عاملی برای اجرای قوانین شریعت داعشی و نظارت و جاسوسی و ترور و نفوذ به گروه‌های دیگر تبدیل شده بودند.

با گذشت زمان و تنگنای بحران انسانی در میان هواداران داعش که در نتیجه شکست‌های متوالی این گروه تروریستی به وجود آمد، داعش رویکرد خود را در قبال زنان اندکی تغییر کرده و نقش بیشتری در فعالیت‌های مبارزاتی به آنها داد و در برخی موارد آنها را مجبور به حمل سلاح و شرکت در جنگ‌ها کرد.

رویکرد عمومی کودکان داعشی

گروه تروریستی داعش بارها به صورت علنی از موفقیت خود در جذب و آموزش کودکان و نوجوانان خبر داده و تاکید کرده است که تعداد کودکان در داعش بیش از هر گروه تکفیری و تروریستی دیگر است.

بر اساس اطلاعاتی که از این گروه منتشر شده است، تعداد کودکان نابالغ حاضر در داعش بالغ بر 4640 نفر از کودکان خارجی بوده که در عراق و سوریه حاضر شده‌اند. بیشترین کودکان از کشور فرانسه (700)، مراکش (391) قزاقستان (390) تاجیکستان (293) و آلمان (290) هستند.

در رابطه با اینکه پیوستن کودکان به گروه تروریستی داعش به صورت داوطلبانه انجام شده یا آنها مجبور به این کار شدند، نمی‌توان حکم قطعی صادر کرد.

کودکان منتسب به داعش گروه منسجمی نیستند، در رابطه با سن آنها نیز اطلاعات دقیقی وجود ندارد، البته گفته شده است که برخی کودکان در سنین ابتدایی توسط پدران یا نزدیکان خود به سمت داعش کشیده شده‌اند. حتی برخی کودکان شیرخوار نیز توسط اولیای خود به مناطق تحت سلطه داعش انتقال داده شده‌اند.

مراکز مطالعاتی مختلف در رابطه با انگیزه پیوستن کودکان و نوجوانان به این گروه‌های تروریستی نیز مطالب متعددی را بیان کرده‌اند.

برخی تحلیلگران اعتقاد دارند که کودکان یک تا 9 ساله که یا در مناطق تحت حاکمیت داعش به دنیا آمده یا توسط اولیای خود به این مناطق منتقل شده‌اند، اولین قربانیان این گروه تروریستی هستند، اما در رابطه با کودکان بزرگتر می‌توان گفت که مجموعه‌ای از انگیزه‌ها از جمله رویکردهای ایدئولوژیک و آموزشی و مشارکت احتمالی در فعالیت‌های خشونت آمیز می‌تواند انگیزه آنها برای حضور در جمع تروریست‌های داعش باشد.

همچنین گفته شده است که کودکان زیر 9 سال به صورت داوطلبانه به داعش پیوسته‌اند و مجبور به حضور در سرزمین‌های تحت حاکمیت خلافت داعش شده‌اند. البته برخی دلایل نیز وجود دارد که نشان می دهد کودکان بسیار کم سن و سال در 5 سالگی نیز از سوی داعش در معرض اقدامات خشونت‌آمیز قرار گرفته و آموزش‌هایی را در این خصوص دریافت کرده‌اند.

در برخی موارد نیز رویکرد های خشونت آمیز یا گرایش‌های ایدئولوژیک عامل انتقال کودکان به این مناطق نیست، بلکه مواردی دیگر نظیر آموزش رایگان و خدمات بهداشتی نیز می‌تواند به انگیزه‌ای برای انتقال کودکان به مراکز استقرار داعش تبدیل شود.

گزارش‌های مختلف از گوشه و کنار جهان حکایت از آن دارد که برخی خانواده‌ها به صورت کامل به گروه تروریستی داعش پیوسته‌اند و مجموعه‌ای از کودکان در سنین مختلف مجبور شده‌اند همراه با والدین خود تحت پرچم داعش قرار بگیرند. در طرف مقابل دلایلی نیز وجود دارد که برخی نوجوانان نقش اساسی و مهم در خشونت و افراط گری و حتی مهاجرت افراد خانواده خود به سوریه و عراق داشته‌اند.

استقلال طلبی و انتخاب رویکردهای افراط گرایانه مسائل مهمی برای برخی نوجوانانی است که به شکل مستقل از بالغین سفر به عراق و سوریه را انتخاب کرده اند. آنها گاه به صورت کاملا انفرادی و گاه در گروه‌های کوچک از نزدیکان خود به این کشورها سفر کرده‌اند. در کشوری نظیر بلژیک کودکان و نوجوانان مستقل یک سوم تمامی کودکانی را تشکیل می دهند که به سوریه سفر کرده‌اند. ( 15 نفر از 45 مورد) که تمامی آنها جذب گروه های تروریستی می‌شوند.

نقش کودکان در گروه تروریستی داعش

گروه تروریستی داعش با بزرگنمایی و برجسته نشان دادن نقش کودکان آنها را نگهبانان ایدئولوژی خود و پروژه احداث دولت در آینده لقب داده است. تروریست‌های داعش کودکان کم سن و سال را دارای بهترین بستر برای آموزش رویکردهای افراط گرایانه و تروریستی و ماندگاری ایدئولوژی خود می‌دانند و تلاش دارند در ابعاد روانی و اجتماعی و آموزش‌های جسمی فعالیت‌های گسترده‌ای روی آنها انجام دهند.

برای تعیین نقش کودکان حاضر در گروه تروریستی داعش توجه به جنسیت آنها اهمیت قابل توجهی دارد. سن مورد نظر برای ازدواج در بخش تبلیغاتی تیپ الخنساء در گروه تروریستی داعش بسیار پایین است و دختر بچه‌ها از 9 سالگی می‌توانند ازدواج کنند. به این ترتیب حتی در میان کودکان کم سن و سالی که توسط والدین خود به سرزمین‌های داعش سفر کردند، مواردی از ازدواج کودکان کم سن و سال با جوانان و افراد سن بالا دیده می‌شود.

گزارش‌های منتشر شده از سوی داعش نشان از آن دارد که فعالیت‌های گسترده‌ای در خصوص تقویت رویکردهای افراط گرایانه و بستر سازی تبلیغاتی و آموزش‌های نظامی برای کودکان در نظر گرفته شده بود. در مدارس تحت نظر داعش قوانین سختگیرانه‌ای برای جداسازی دختران و پسران اجرا می‌شد. کودکان زیر نظر داعش تفاسیر افراط گرایانه ای از اسلام و شریعت اسلام دریافت می‌کردند و از علوم روز تنها به مقدمات ریاضی که آن هم تنها برای جلوگیری از بی‌سوادی کودکان بود، بسنده می‌کردند. آنها به جای این درس تمامی موارد نظامی نظیر ساخت بمب و مین‌های دست ساز را فرا می‌گرفتند و وصیت‌نامه های کشته شده‌های داعش را می‌خواندند.

پسر بچه ها لازم بود که در ابعاد روانی و ایدئولوژیک و آمادگی‌های جسمانی، آموزش‌های لازم را کسب کنند. آنها در اردوگاه های نظامی تحت نظر داعش آموزش می‌دیدند. با وجود اینکه به سختی می‌توان تعداد دقیق این افراد را مشخص کرد، اما به نظر می‌رسد که تعداد آنها کمتر از 2 هزار نفر نباشد.

آموزش‌های آنها شامل آموزش‌های عملیاتی و نظامی و مهارت‌های مبارزه و یادگیری تسلیحات مختلف و مواد منفجره و روش‌های مختلف اعدام زندانیان بود. این آموزش‌های گسترده برای جداسازی کودکان از حساسیت‌های آنها نسبت به خشونت انجام می‌شد تا در زمان اتمام این دوره‌ها خشونت به ماهیت و طبیعت این افراد تبدیل شود.

این آموزش‌ها زمینه‌های لازم را مهیا می‌کرد تا این کودکان در آینده به مبارزانی مجهز به ایدئولوژی داعش یا عوامل انتحاری یا افرادی جلاد و خونریز تبدیل شوند و در این رابطه با هم به رقابت بپردازند.

در برخی موارد کودکان برای نگهبانی از نقاط تفتیش و جاسوسی و ماموریت‌های شناسایی و تولید تسلیحات به کار گرفته می‌شدند. عناصر داعش همچنین با این بهانه که کودکان بی گناه هستند و به بهشت می‌روند، از آنها به عنوان سپر انسانی برای مبارزان خود یا عوامل انتحاری استفاده می‌کردند. همچنین در برخی موارد حضور کودکان در نوارهای ویدیویی داعش برای انجام جنایت‌های مختلف مشاهده می‌شود. در برخی موارد از کودکان برای منفجر کردن اسرا یا تیراندازی به سوی آنها و حتی بریدن سر آنها استفاده می‌شد. آنها کودکان را به قربانیان اقدامات تروریستی و جنایت‌های خود تبدیل کرده بودند.

زنان و کودکان داعشی بعد از سقوط خلافت اسلامی

بعد از شکست‌های متوالی و سقوط خلافت داعش در مناطق مختلف که به دست نیروهای مقاومت و ارتش سوریه و عراق انجام شد، گزارش‌ها و آمار و اطلاعات دقیقی در رابطه با تحرکات زنان و کودکان منتسب به داعش در عراق و سوریه وجود ندارد.

گرچه تاکنون آمار متعددی از کشته شده‌های منتسب به داعش توسط کشورهای مختلف منتشر شده، اما ابهام در رابطه با زنان و کودکان داعشی در این خصوص بیشتر است. به عنوان مثال سوئد اعلام کرده است که حدود 49 نفر از شهروندانش که در عضویت داعش بودند، کشته شده اند، اما در میان آنها زنی وجود نداشته است.

در رابطه با خسارات انسانی و قربانیان غیرنظامی حملات گروه‌های مختلف نیز آمار متناقضی وجود دارد. در آوریل 2018 فرماندهی مرکزی آمریکا اعلام کرد که در حملات ائتلاف بین المللی ضد داعش به عراق و سوریه دست‌کم 883 غیرنظامی کشته شده‌اند. این در حالی است که سازمان مستقل نظارت موسوم به «Airwards» تعداد غیر نظامیان کشته شده در نتیجه موشک باران و حملات هوایی نیروهای ائتلاف آمریکایی به عراق و سوریه را حدود 6321 نفر ارزیابی کرده است.

در همان ماه پنتاگون اعلام کرد که هیچ کس نمی‌داند تعداد واقعی غیر نظامیانی که در عملیات ضد داعش در سوریه و عراق کشته شده‌اند، چه تعداد است.

با شکست داعش در شهرهای موصل و الرقه و المیادین و البوکمال، آخرین ضربات بر پیکره این گروه تروریستی وارد شد تا خلافت موهوم اسلامی داعش به پایان راه خود برسد. در نتیجه این عملیات‌ها تعداد زیادی از عناصر منتسب به داعش کشته یا بازداشت شدند یا در کشورهای دیگر آواره شدند.

گرچه در گزارش‌های منتشر شده در پایان سال 2016 آمده بود که حدود 15000 شبه نظامی داعشی همچنان در سوریه و عراق مستقر هستند، اما آمار منتشر شده در ژوئن سال 2017 نشان می‌داد که تنها 1000 نفر از رهبران ارشد و مبارزان داعش به فعالیت‌های خود در مناطق محدودی که در اختیار دارند ادامه می دهند. مشخص نیست که در میان آنها زنان و کودکان نیز وجود دارند یا نه؟ بسیاری از عناصر منتسب به داعش به کشورهای اصلی خود بازگشته اند. این رقم 7366 نفر ذکر شده است. البته اختلاف آماری زیادی در این رابطه وجود دارد، اما گفته می‌شود تعداد مبارزان خارجی که سوریه و عراق را ترک کرده‌اند، به حدود 14910 نفر می رسد.این موضوع نشان می‌دهد تعدادی از این افراد به کشور ثالث یا مناطق نامشخص رفته اند.

این آمار نسبت به کشورهای مختلف متفاوت است. به عنوان مثال انگلیس اعلام کرده است که 50 درصد از 850 شهروند داعشی این کشور به انگلیس بازگشته اند و حدود 20 درصد از آنها نیز کشته شده‌اند، اما سرنوشت بقیه این افراد نامشخص است. 300 نفر از 800 اندونزیایی عضو داعش نیز به این کشور بازگشته اند. روسیه اعلام کرده است که تنها 7 درصد (380 نفر) از عناصر داعش به این کشور بازگشته اند. اردن نیز آماری شبیه به این دارد و تنها 6 درصد از عناصر داعشی آن ( 250 نفر) بازگشته‌اند.

ادامه دارد...