زیست‌پذیری شهر اردبیل-۱| بررسی میزان انطباق اردبیل با معیارهای زیست‌پذیری
زیست‌پذیری مجموعه الزامات انسانی است که باعث رفاه اجتماعی سلامت و رفاه مردم می‌شود و دربرگیرنده رفاه فردی و جامعه است؛ تسنیم در این سلسله از گزارش‌های خود در نظر داد میزان انطباق فاکتورهای زیست‌پذیری را در کلانشهر اردبیل مورد تحلیل قرار دهد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اردبیل، کلانشهر اردبیل در سال‌های اخیر در حال رشد و تلاش برای توسعه یافتن است؛در حوزه‌های مختلف شهرسازی، معماری و زیباسازی شهری نهادهای مختلف فعالیتهای گوناگونی را انجام داده‌اند، اما انطباق این فعالیت‌ها با مولفه‌های زیست‌پذیری از یک سو و توجه به امر ساخت و ساز در دو دیدگاه کیفی و کمی، مهندسان و سازمان نظام مهندسی را به چالش می‌کشد که چقدر توانسته‌اند اردبیل را که پس از اکثر شهرهای ایران به عنوان کلانشهر معرفی شده را طبق مولفه ها و اصولی که از آزمون و خطای سایر شهرها و موسسات مطالعاتی ایران و جهان به دست آمده را رشد و توسعه دهند.
تسنیم در میزگردی هویت گمشده اردبیل را به چالش کشید؛ به اعتقاد کارشناسان یکی از دغدغه‌های جدی کالبد شهرها در اردبیل معضلات زیست‌محیطی بود که در کشمکش نگاه غیرفنی و تفسیر به نفع قوانین دچار مشکلات جدی و برخی اوقات بی بازگشت شده است.
چیستی زیست‌پذیری
باید گفت زیست‌پذیری مجموعه الزامات انسانی است که باعث رفاه اجتماعی سلامت و رفاه مردم می‌شود و دربرگیرنده رفاه فردی و جامعه است امکان تماشای مردم شنیدن صدای آنها امکان گردهم آمدن غیررسمی مردم در عرصه‌های عمومی فرصت اجتماعی شدن برای کودکان و جوانان در عرصه‌های عمومی تایید و ارزش شدن همه شهروندان برای یکدیگر و احترام به معرفت و آگاهی تمام ساکنان شهر.
کدام شهر برای زندگی مناسب است؟ این سوالی است که هر شخص ممکن است زمانی از خود پرسیده باشد و ناخودگاه به مقایسه محل زندگی خود با دیگر نقاط دیگر بپردازد بر مبنای همین مقایسه است که واژه شهر زیست پذیر نمود پیدا کرده است، ساخت و سازهایی در حجم وسیع و رشد سریع کلانشهرها و شهرنشینی در جهان و به ویژه کشور ما ایران وجود بافت‌های فرسوده گسترده در سطح کلان شهرها و برنامه احداث و توسعه شهرهای جدید به دلیل رشد نرخ شهرنشینی در جهان را می توان از ضرورت های عمده طرح این بحث دانست.
در دهه‌های اخیر شهرهای مطرح جهان به ویژه کلانشهرها همواره در تلاش بودند تا تصویری مثبت از زندگی شهروندان خود ارائه دهند این مهم از زمانی نمود پیدا کرد که بحث افول کیفیت زندگی در این شهرها به واسطه وجود آلودگی‌ها ،جمعیت متراکم و وقوع جرایم مورد توجه قرار گرفته است پس از این رو در ادبیات شهرسازی امروز جهان نظریه‌ای تحت عنوان شهر زیست‌پذیر توسط صاحب نظران این مطرح شده است .
نتایج بررسی موسسه مطالعاتی اکونومیست که تحت عنوان کیفیت زندگی تدوین گردیده که به بررسی 9 عامل تعیین کننده کیفیت زندگی و شاخص‌های مورد استفاده آن در سال 2016 پرداخته منجر به شناسایی 10 شهر با کیفیت جهان برای زندگی می‌باشد بنابه این نظرسنجی شهر ملبورن استرالیا در رتبه اول و شهروین در رتبه دوم قرار گرفته است نتایج جالب توجه این پژوهش نشان می دهد در سال 2016 میانگین زیست‌پذیری شهری در جهان سیر نزولی داشته ولی میزان زیست‌پذیری شهر تهران در این سال یک جهش را تجربه نموده است حال در نظر داریم جایگاه اردبیل را مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم.
تفاوت شاخص های مختلف زیست‌پذیری شهری در محلات اردبیل
حسین نظم فر(دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه محقق اردبیلی) می‌گوید: مفهوم کیفیت زندگی را می توان از جمله مفاهیم گسترده‌ای دانست که اهمیت آن به طور روز افزونی در بسیاری از عرصه‌های مطالعاتی رشته‌های مختلف علمی و دانشگاهی در حال گسترش است.
به گفته نظم فر بهبود کیفیت زندگی از آن رو دارای اهمیت است که در تأمین نیازهای شهروندان، رقابت‌پذیری مراکز شهری در جذب منابع و پیگیری استانداردهای زندگی سهیم می‌شود. امروزه کیفیت زندگی شهری به عنوان کلیدی‌ترین مفهوم در برنامه‌ریزی شهری است. کیفیت زندگی به روش‌‌های گوناگونی تعریف شده است، بعضی آن را مترادف با خوشحالی و رضایت از زندگی و برخی نیز هم معنی با بهزیستی می دانند و در برخی مطالعات کیفیت زندگی را به توانایی سازگاری، شیوه زندگی و اعتماد به نفس نیز تعریف کرده‌اند.
وی نتیجه پژوهش خود را در اردیبل، شاخص‌های مختلف در محلات را دارای تفاوت معنادار بیان می‌کند و پیشنهاد توجه بیشتر و برنامه‌ریزی برای کم کردن یا از بین بردن تفاوت بین بردن تفاوت‌های محلات را ارائه می‌کند.
اردبیل شهر انسان محور؛ شعار راهبردی شهردار اردبیل برای توسعه زیست‌پذیری شهر
همچنین شهردار اردبیل در خصوص ضرورت و اهمیت توسعه اجتماعی در شهر می‌گوید: تاریخچه تشکیل شهرداری ها در ایران به بیش از یکصد سال پیش برمیگردد و این نهاد با نام بلدیه و بر پایه وظایف خدماتی بنیان گذاشته شد. پس از گذشت چند سال مسوولان وقت به این نتیجه رسیدند که ارائه وظایف خدماتی به تنهایی کافی نیست و وظایف عمرانی نیز باید بر عهده این نهاد گذاشته شود. به مرور زمان مشخص شد که خدمات شهرداریها وابستگی مستقیمی با خدمات فرهنگی و اجتماعی دارد و بدون فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی ، فعالیت های عمرانی به نتیجه دلخواه نخواهد رسید.
حمید لطف اللهیان با بیان اینکه در عصر حاضر و با توسعه کلانشهرها ، دانشمندان و سیاستگزاران شهری به نتیجه رسیده اند که نهاد شهرداری اساسا یک نهاد اجتماعی است و خدمات عمرانی و مانند آن نیز بر پایه نیازهای اجتماعی به شهروندان ارائه می شود افزود: مثلا در بسیاری از شهرداری‌های کلانشهرهای دنیا اداره کل سلامت تشکیل شده است چرا که سلامت شهروندان نیز برای شهرداری ها مهم است. پس در دنیای امروز از تعاریف سنتی که شهرداری را یک نهاد صرفا خدماتی تعریف می کرد عبور کرده ایم و در عصر امروز شهرداری ها یک نهاد اجتماعی تعریف شده اند که سایر خدمات اعم از عمرانی ، فرهنگی ، اجتماعی و ورزشی در ذیل آن تعریف می شوند.
لطف اللهیان تصریح کرد: در برطرف کردن برخی از مشکلات و معایب اجتماعی رویکرد واقعی یک رویکرد منطقی همراه با درست اندیشیدن و درست فکر کردن است و ما در تعریف «شهر انسان محور» تلاشمان بر این است با رفع معایب اجتماعی، آسیب‌ها در این حوزه را به حداقل برسانیم تا بتوانیم با رویکرد پیشگیری از جنس برنامه ریزی، اهدافمان را به خوبی تحقق بخشیده و عینیت بدهیم.
ضرورت بازنگری در سیاست‌های زیست‌پذیری شهر اردبیل؛ فاصله فاحش با استاندارها
در بسیاری از متون مفهوم زیست پذیری و کیفیت زندگی به صورت مترادف بیان شده‌اند کیفیت زندگی که به وسیله شهروندان یک شهر تجربه می‌شود با توانایی آنها برای دسترسی به زیرساخت‌ها از جمله حمل و نقل، ارتباطات، آب و فاضلاب، غذا، هوای پاک، مسکن ارزان قیمت، اشتغال موثر، فضای سبز و پارک‌ها گره خورده است. میزان زیست پذیری یک شهر به وسیله نحوه و میزان مشارکت ساکنان آن شهر در تصمیم‌گیری برای برآوردن نیازهای خود تعیین می‌شود زیست‌پذیری به عنوان کیفیت زندگی تجربه شده توسط ساکنان یک شهر یا یک منطقه تعریف می‌شود.
در این بین موسسات دیگری هم به بررسی این موضوع پرداخته اند از جمله موسسه مطالعاتی مرسر، موسسه مرسر هر سال یکبار مطالعه ای درباره کیفیت زیست بیش از 380 شهر جهان بر اساس ارزیابی هایی از 10 طبقه بندی اصلی و 39 معیار و شاخص انجام میدهد. بر همین اساس شهر وین پایتخت اتریش برای هشتمین سال متوالی در رتبه اولین این پژوهش قرار گرفته و شهر بغداد به عنوان آخرین شهر در رتبه 231 قرار گرفت شیوه امتیاز بندی شهرها نسبت به شهر نیویورک در ایالات متحده انجام می شود بدین ترتیب به امتیاز 100 برای این شهر به عنوان مبنا در نظر گرفته شده و دیگر شهرها نسبت به این عدد امتیاز بندی و رده بندی می شود. شاخص های این موسسه به شرح زیر می‌باشد:
| محیط سیاسی | روابط با شرکت های دیگر،ثبات داخلی،جرم و اجرای قانون،سهولت ورود و خروج |
| محیط اقتصادی | قوانین تبدیل پول رایج/خدمات بانکی |
| محیط فرهنگی اجتماعی | محدودیت آزادی های فردی/رسانه و سانسور |
| ملاحظات پزشکی و سلامت | خدمات بیمارستان،خدمات پزشکی/بیماری های عفونی/قابلیت شرب آب/فاضلاب/آلودگی هوا/حیوانات و حشرات مخرب و مشکل ساز |
| مدارس و آموزش | سیستم کیفی آموزش |
| تفریح و سرگرمی | تنوع رستوران ها/اجراهای تئاتری و موسیقی/سینماها/ورزش و اوقات فراغت |
| کالاهای مصرفی | گوشت و ماهی/سبزیجات و میوه تازه/کالاهای مصرفی روزانه/مشروبات الکلی/خودروها |
| مسکن | مسکن/لوازم خانگی و مبلمان/تعمیر و نگهداری لوازم |
| خدمات عمومی و حمل و نقل | برق/دسترسی به آب/تلفن/پست/حمل و نقل عمومی/ازدحام ترافیکی/فرودگاه |
| محیط طبیعی | آب و هوا/میزان بلایای طبیعی |
در تعاریف معیارها و شاخص‌های جهانی ارائه شده از موضوع زیست پذیری هیچکدام تمرکز اصلی‌شان بر تنها مباحث محیط زیستی نیست بلکه طیف گسترده ای از مباحث اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و محیط زیستی در اجرای یک فضای زیست پذیری شهری موثر است طبیعی است که بخشی از ایجاد چنین فضایی به طور قطع وظیفه طرح های جامع تفصیلی و نظام مدیریت شهری شهرداری و شوراها می باشد
در جمع بندی مولفه های زیست پذیری شهری و فصل مشترک آنها با طرح های توسعه شهری لازم است اثرات متقابل و پیامدهای طرح ها بر محیط مصنوعی شهرها بررسی و ارزیابی کرد طبیعتا هر شهری در ابتدا با هدف توسعه بهینه و ارتقاء کارایی سیستم شهری تدوین می گردد اما در ادامه و با در نظر گرفتن پیامدهای اجرای طرح ها در نهایت شاهد شکلی از شهر در افق طرح خواهیم بود که اصول زیست پذیری فاصله بسیاری دارد.
با توجه به مباحث بیان شده میتوان نتیجه گرفت شهر اردبیل فاصله بسیاری با معیارهای جهانی زیست پذیری دارد. سیاست‌های اتخاذ شده برای شهر اردبیل در جهت رسیدن به شهری که در آن به سلامت اجتماعی و کالبدی و روانی همه ساکنانش توجه شده در بخش هایی ناکار آمد است .
تسنیم مولفه های ذکر شده را در گزارش های بعدی مورد تحلیل و بررسی قرار خواهد داد.
گزارش از امیر محمدی الماسی و بهرام آدشیرین پور
انتهای پیام/ن
