سایه تخریب و نابودی بر سر آثار تاریخی کردستان+تصاویر
دیار گروس با قدمتی نزدیک به هفت‌هزارساله بیش از ۵۰۰ اثر تاریخی و باستانی را در دل خود جای داده اما این ظرفیت‌ها به‌دلیل بی‌توجهی مسئولان میراث فرهنگی کردستان، حتی برای ساکنان خود منطقه نیز ناشناخته است!
به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیجار، آثار باستانی در هر کجای ایران و در هر نقطه از جهان که باشد، طرفداران و گردشگران خاص را به خود جذب می‌کند و هرساله افراد زیادی برای بازدید از اماکن تاریخی به شهرها و مناطق دوردست سفر می‌کنند؛ گردشگری فارغ از اینکه به‌عنوان یک تفریح محسوب می‌شود، صنعتی پردرآمد است که در صورت ایجاد زیرساخت‌های لازم همراه با تبلیغات و اطلاع‌رسانی گسترده، می‌تواند زمینه‌ساز اشتغال و جذب توریسم در یک نقطه خاص باشد.
دیار گروس با قدمتی نزدیک به هفت‌هزار سال بیش از 500 اثر تاریخی و باستانی را در دل خود جای داده و تاکنون بیش از 191 مورد آن به ثبت ملی رسیده است، اما منطقه گروس با وجود دارا بودن جاذبه‌های گردشگری بسیار و اماکن تاریخی گسترده و متنوع در سرتاسر آن، حتی برای ساکنان خود منطقه نیز ناشناخته بوده که این امر بیانگر بی‌توجهی مسئولان ذی‌ربط به حوزه عظیم گردشگری است.
بی‌توجهی مسئولان میراث فرهنگی و گردشگری کردستان به آثار باستانی موجود، ضمن وارد کردن لطمات جبران‌ناپذیر به تاریخ و پیشینه یک منطقه، سبب نادیده انگاشتن ارزش تاریخ و پیشینه آن توسط نسل‌های جدید و تخریب و نابودی روزافزون میراث گذشتگان یک منطقه می‌شود.
فارغ از همه مسائل پیرامون بحث گردشگری در کردستان به‌ویژه شهرستان بیجار در اطراف سد تالوار 18 تپه باستانی توسط کاوشگران شناسایی شده که قدمت منطقه گروس را به هزاره ششم و پنجم قبل از میلاد نیز می‌رساند.
شماری از آثار باستانی و اماکن تاریخی دیار گروس برای آشنایی هرچه بیشتر مخاطبان با این منطقه تاریخی معرفی شده است که در ادامه از نظر مخاطبان گرامی می‌گذرد.
آثار دوران سلجوقی در گروس؛ امامزاده عقیل(ع)
معماری در عصر سلجوقی پیشرفت بسیاری کرده و بناهای مذهبی و غیرمذهبی زیادی در این دوره احداث شده است و از آثار مذهبی این دوره، بنای مقبره بود که یک نمونه از آنها در بیجار گروس به‌نام مقبره امامزاده عقیل(ع) در حسن‌آباد یاسوکند به‌یادگار مانده است.
بنای امامزاده عقیل(ع) یکی از قدیمی‌ترین آثار معماری بیجار در دوره اسلامی است و احتمالاً به دوره سلجوقی تعلق دارد، بنای این امامزاده در یک محوطه قدیمی وسیع قرار گرفته و آثار سفالینه‌های آن از دوره سلجوقی و ایلخانی به‌جای مانده است، پلان این بنا مربع‌شکل و ابعاد فضای داخلی آن 6 × 6.5 متر است و در هر یک از اضلاع بنا، طاق‌نما و در گوشه‌ها فیلپاهایی به‌شکل دایره تعبیه شده است.
از مشخصات بارز معماری این بنا، آجرکاری پرکار با طرح‌ها و نوشته‌های مختلف است. داخل ساختمان تزیینات گچ‌بری جالب و کتیبه‌هایی به‌خط کوفی است. کتیبه‌ها حاوی آیات قرآنی و احتمالاً متعلق به زمان ساخت بنا است. با وجود اینکه گنبد بنا تخریب شده است، اما نوع معماری و تزیینات به‌کاررفته در آن، تاریخ احداث آن را به دوره سلجوقیان نسبت داده و تداوم استفاده از آن را در زمان ایلخانیان نشان می‌دهد.
ساختمان امامزاده قابل مقایسه با امامزاده باکندی و بقعه پیر در تاکستان است که شباهت بسیاری با آن دو دارد. این بنا را می‌توان در شمار مهم‌ترین بناهای دوره سلجوقی در ایران به‌حساب آورد.
همچنین برج‌سازی به‌روی آرامگاه‌ها نیز در این دوران رواج داشته است مانند برج آجری "اشقون بابا" که در نتیجه بی‌توجهی مردم و مسئولان در سال 1385 شمسی ویران شد.
آثار دوران مغول در گروس؛ پل گل قشلاق به‌روی رودخانه قزل‌اوزن
این پل به‌صورت ویرانه‌ای به‌روی رودخانه قزل‌اوزن نزدیک روستای گل قشلاق در مرز شهرستان بیجار و استان زنجان واقع شده است که برای عبور کاروان‌ها به‌روی رودخانه پرآب قزل‌اوزن ساخته شده و به‌نظر می‌رسد که پل متعلق به اواخر دوران ایلخانی مغول تا اوایل دوران صفویه است.
امروز تنها نیمی از آن در سمت غرب رودخانه قزل‌اوزن باقی مانده است. با توجه به نوع معماری و شواهد موجود به‌احتمال قریب به یقین از آثار دوره صفویه است که در مسیر کاروان گیلان به بغداد و عتبات عالیات قرار گرفته است. این پل که یکی از جاذبه‌های گردشگری بیجار محسوب می‌شود به‌شماره 8043 در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
آثار دوران صفوی در گروس؛ پل تاریخی صلوات‌آباد
پل زیبا و تاریخی صلوات‌آباد در 15کیلومتری بیجار به‌روی رودخانه قزل‌اوزن و نزدیکی روستا و قلعه تاریخی صلوات‌آباد بنا شده که به‌منظور عبور کاروان‌های زائر منطقه آذربایجان به عتبات عالیات در عراق و عربستان ساخته شده است. پل تاریخی صلوات‌آباد یکی دیگر از نماد و نشانه‌های قدمت بیجار گروس است که در سال 1337 در ردیف 420 آثار ملی ثبت شده و هرساله پذیرای گردشگران زیادی است.
قلعه تاریخی صلوات‌آباد
این قلعه به‌دور روستای صلوات‌آباد کشیده شده است که پایه‌های دیوار آن از سنگ و مابقی قسمت‌هایش از خشت، کاه و گل ساخته شده که دارای 9 برج و بارو است و هم‌اکنون نیز بیشتر قسمت‌های آن استوار و پابرجا هستند.
علاوه بر آنچه متعلق به این دوران نام برده شد آثار دیگری نیز در بیجار گروس وجود داشته که یا به‌کلی از بین رفته‌اند و یا تنها خرابه‌هایی از آن باقی مانده است.
آثار دوران زندیه در گروس؛ مسجد خسروآباد نگینی در دل گروس
از جمله آثار موجود در گروس که متعلق به دوران زندیه است مسجد تاریخی روستای خسروآباد در 45کیلومتری شهر بیجار است، این مسجد با سقف‌هایی کوتاه و گنبدهایی کوچک و بدون مناره به‌دستور محمد امین خان گروس ساخته شده که شامل مصلای تابستانی در ضلع شمالی، ایوان جنوبی و حجره‌هایی بررای استراحت طلاب و خادمین است. این اثر باستانی زیبا با شماره ثبت 2607 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به‌ثبت رسیده است.
آثار دوران قاجار در گروس؛ مسجد جامع بیجار
اوایل تا اواسط دوران قاجار دوران اوج ترقی و رشد ولایت گروس بوده است که در این دوران بناهای بسیاری به‌صورت عام‌المنفعه، مذهبی، عمومی و خصوصی ساخته شده است که از جمله آنها مسجد جامع بیجار در سال 1320 ه‌ق به‌دستور حاج نجفعلی خان گروسی جد امیر نظام گروس بنا شده و گنجایش بیش از 600 نفر را داشته است. اما در دوران جنگ جهانی اول بر اثر گلوله‌باران توپ‌های دولت عثمانی به‌کلی ویران شد و اکنون از آن مسجد جامع قدیم فقط چند سرستون باقی مانده است.
از آثار دیگر این دوران مسجد قزلعلی واقع در روستایی به همین نام است اما این بنا که یکی از بناهای تاریخی و بسیار زیبای گروس بوده به‌دلیل بی‌توجهی مردم روستا و مسئولان ویران شده است.
شاهراهی به‌نام بازار بیجار
بازار بیجار در مرکز شهر واقع شده و از بقایای بافت قدیمی شهر محسوب می‌شود. تاریخ احداث بنای بازار به دوران صفویه برمی‌گردد اما در دوران زندیه به‌علت حمله کریم‌خان زند به بیجار و کردستان بخش‌های زیادی از آن آسیب می‌بیند و در دوران قاجار پس از بازسازی طی جنگ جهانی اول به‌کلی آسیب می‌بیند و توسط روس‌ها به‌آتش کشیده می‌شود، بازار بیجار در سال 1378 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 2591 در فهرست آثار ملی ایران به‌ثبت رسید.
تیمچه حاج شهباز زیبای خفته در دل بیجار
در ضلع شرقی راسته‌بازار بیجار تیمچه‌ای به‌نام تیمچه حاج شهباز، تاجر بزرگ بیجاری قرار گرفته است. اصل این تیمچه متعلق به دوران صفویه است و در دوران قاجار بازسازی شده است. این تیمچه در دوران قاجار متعلق به حاج شهباز، تاجر بزرگ گروس و امیر نظام گروسی و کافی‌الدوله امیرانی بوده است.
این تیمچه متشکل از 4 گنبد است که درون گنبدها با کاربری و آجر کاری زیبایی تزیین شده و در بدنه آن، روزنه‌هایی برای تأمین روشنایی تیمچه تعبیه شده است و از شاهکارهای نورپردازی محسوب می‌شوند.
سرای امیر تومان نیز در ضلع غربی بازار بیجار قرار دارد که بین مردم بیجار به تیمچه امیر تومان معروف است. این سرا دارای یک حیاط مرکزی است که حجره‌هایی در پیرامون شکل گرفته، پلان آن به‌شکل هشت و نیم در هشت و در یک طبقه با مصالح خشت و آجر و سنگ ساخته شده و محل تجارت مهمی در گذشته بوده است.
این محل به‌هنگام حضور متفقین در ایران مکان استقرار نیروهای نظامی اشغالگر بوده و پس از آن نیز پادگان نظامی و ژاندارمری بوده است. با وجود وارد آمدن آسیب‌های فراوان به این بنا، کارهای حفاظتی، استحکام‌بخشی و مرمت آن در حال پیگیری است.
قلعه‌های بیجار گروس
در دوران قاجار به‌دلیل ناامنی بیش از حد، اغلب روستاهای بزرگ بیجار گروس صاحب قلعه‌ای بودند که جهت حفاظت و مقابله با دشمن توسط خوانین محلی ساخته می‌شد. قلعه خان قزی خانم در روستای قزلعلی، مظفرخان در روستای میدان، گلبلاغ، سید خضر، حیدربیک، حمیدخان و چند قلعه دیگر جهت جلوگیری از ناامنی و شرارت طوایف اطراف و اکناف گروس ساخته شده‌اند.
امامزاده حمزه عرب
یکی از بهترین و جذاب‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان کردستان در بیجار کوه حمزه عرب است، ارتفاع این کوه از سطح دریا حدود دوهزار و 640 متر است که به‌روی این کوه بلند از هر طرف چشم انسان را نوازش می‌دهد.
حمزه عرب سید جلیل‌القدری است که از سلسله سادات امام موسی‌بن جعفر(ع) در سال 973 هجری شمسی و طبق مستندات به‌دست‌آمده بنا بر وصیت خودش به خاک سپرده شده و بین اهالی منطقه گروس مشتاقان فراوانی دارد. تماشای طلوع خورشید در جوار این امامزاده هرساله گردشگران زیادی را بر فراز این کوه جذب می‌کند.
منطقه حفاظت‌شده بیجار
منطقه حفاظت‌شده این شهر به‌عنوان مهم‌ترین زیستگاه طبیعی استان کردستان و نگین سبز بام ایران با وسعتی بالغ بر 2300 هکتار در 18کیلومتری شمال بیجار در اراضی صلوات‌آباد واقع شده است. از مهم‌ترین آثاری که داخل منطقه حفاظت‌شده قرار گرفته، قلعه قم‌چقا، دره پادشاهان، پل و روستای تاریخی صلوات‌آباد، کتیبه باستانی دره آسیابان و قلعه چشمه‌سنگین است. از مهم‌ترین حیوانات موجود در این منطقه می‌توان به وجود قوچ، میش ارمنی، آهو، خرس قهوه‌ای، گراز، گربه وحشی و انواع پرندگان اشاره کرد.
دره هفت‌آسیاب
دره هفت‌آسیاب واقع در روستای قمچقای یکی از نقاط دیدنی شهرستان بیجار است. این دره مملو از چشمه‌های پرآب و خروشانی است که در زمان‌های دور سنگ‌های آسیاب را به‌گردش در می‌آورد. در این دره بقایای هفت آسیاب سنگی به‌جا مانده است، به همین دلیل این دره را دره هفت‌آسیاب می‌نامند. مجاورت این مکان با دره پادشاهان ارزش تاریخی آن را دوچندان نموده است چرا که در تمام فصول سال می‌توان مناظر زیبای طبیعت را مشاهده کرد.
انتهای پیام/م*
