نگاهی به روابط اخیر قرقیزستان با عربستان سعودی

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ، روز گذشته چنگیز آیداربیک‌اف، وزیر امور خارجه قرقیزستان در چارچوب دیدارهای سیاسی با نمایندگان کشورهای مختلف به سفارت عربستان سعودی در بیشکک رفته و با عبدالرحمن بن سعید الجمعه، سفیر سعودی در بیشکک دیدار کرد. بنا بر گزارش خبرگزاری ملی قرقیزستان، در این دیدار طرفین پیرامون مسائل مربوط به روابط دوجانبه در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی و نیز سازماندهی نشست‌های مشورتی میان وزرای خارجه و دیدار مقامات عالی‌رتبه دو کشور مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت. چندی پیش نیز محمدکالی ابوالقاضی‌اف، نخست‌وزیر این کشور پس از گرفتن رای اعتماد با الجمعه دیدار کرده بود. در همین راستا نگاهی به مهم‌ترین موضوعات روابط اخیر ریاض و بیشکک و به موازات آن، تحرکات اخیر قطر در این جمهوری آسیای مرکزی پرداخته‌ایم.

محرکه‌های اقتصادی روابط دوجانبه

میراث به جای مانده از اتحاد جماهیر شوروی در جمهوری‌های آسیای مرکزی، از این کشورها اقتصادهایی ضعیف، غیرشفاف و وابسته به کمک‌های خارجی پدید آورده است. اگرچه کشورهایی همچون قزاقستان و ترکمنستان با اتکاء به اقتصاد رانتیر مبتنی بر منابع و ذخایر معدنی توانستند وضعیت بهتری در مقایسه با دیگر جمهوری‌ها پیدا کنند، لکن برای بالفعل‌ ساختن ظرفیت‌های بالقوه، حتی در مقوله انرژی نیز این کشورها به کمک‌ها و سرمایه‌گذاری‌های خارجی نیازمند بودند.

جمهوری قرقیزستان نیز که با تولید ناخالص داخلی 7.5 میلیارد دلاری یکی از کوچکترین‌ اقتصادهای جهان است، به میزان بیشتری  به این سرمایه‌گذاری‌ها و کمک‌های خارجی نیازمند بوده است. در همین راستا، کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس همواره به عنوان یکی از منابع بالقوه سرمایه‌گذاری در این کشورها مطرح بوده که در صدر آن‌ها عربستان سعودی قرار داشته است. مقامات قرقیز طی این سال‌ها تلاش‌های زیادی برای جذب سرمایه‌گذاری سعودی‌ها صورت داده‌اند.

صنعت توریسم قرقیزستان و گردشگران سعودی

از سوی دیگر قرقیزستان با توجه به برخورداری از کوهستان‌های زیبا و طبیعت بکر و فوق‌العاده‌اش، همواره نیم‌نگاهی نیز به صنعت توریسم داشته است. به ویژه در حوزه شکار و صید و آموزش پرندگان شکاری که از حوزه‌های مورد علاقه اعراب ثروتمند کشورهای حاشیه خلیج فارس است. در دیدار پیشین سفیر سعودی در بیشکک با ابوالقاضی‌اف نیز به این موضوع اشاره شده بود. به گفته الجمعه، طی ماه‌های ژوئن و جولای سال جاری تنها 7 هزار توریست از عربستان سعودی به قرقیزستان سفر کرده‌اند. طبیعتا میانگین هزینه‌کرد گردشگری 3 هراز دلاری هر کدام از این توریست‌ها می‌تواند آورده‌ای معادل 21 میلیون دلار طی 2 ماه را در بر داشته باشد که برای قرقیزستان رقم قابل توجهی است.

صادرات محصولات دامی و سرمایه‌گذاری‌های عربستان سعودی

از سوی دیگر ریاض نیز نگاه ویژه‌ای به واردات برخی محصولات غذایی و به ویژه گوشت دام از قرقیزستان دارد. نژاد دام‌های مناطق جنوبی آسیای مرکزی همواره از نوع خاصی بوده که مورد توجه بسیاری از تجار و گردشگران قرار گرفته است. علاوه بر این، با توجه به ماهیت سنتی دامداری در قرقیزستان می‌توان محصولات دامی این کشور را در زمره محصولات ارگانیک نیز در نظر گرفت. در همین راستا ریاض چندی پیش حدود 3.7 میلیون دلار به منظور ساخت و ساز و تجهیز مراکز قرنطینه و حوزه‌های درمانی در قرقیزستان سرمایه‌گذاری کرده است. بخشی از این سرمایه‌گذاری که در حوزه‌های لجستیک صورت گرفته است با هدف تسهیل صادرات محصولات دامی به عربستان سعودی می‌باشد.

با این حال برخی قرقیزها این شیوه صادراتی را مقرون به صرفه نمی‌دانند. عیدمحمد نظراف، از نمایندگان پارلمان قرقیزستان در این زمینه تصریح کرده بود که محصولات دامی قرقیزستان می‌بایست در قالب فرآورده‌های گوشتی و نه دام‌های زنده به عربستان صادر شوند. چرا که صادرات دام زنده گران بوده و مقرون به صرفه نیست.

نگاه ریاض به کارگران قرقیز

علاوه بر این عربستان سعودی نگاهی به استفاده از کارگران قرقیز هم دارد. به ویژه پس از ممنوعیت ورود کارگران از برخی کشورها به عربستان سعودی، مقامات ریاض به فکر جایگزینی این کارگران از کشورهای دیگر افتاده‌اند. به گفته احمد الفهید، معاون وزیر امور خارجه عربستان، ریاض گفت‌و‌گوهایی را با مقامات کشورهای شوروی سابق برای صادرات هزاران کارگر به این کشور صورت داده‌ است. قرقیزستان نیز یکی از گزینه‌های بالقوه در این راستا است. به‌ویژه با ملاحظه تجربه روسیه و بهره‌برداری‌های سیاسی از مقوله کارگران و شرایط مساعدتر کاری در عربستان، در ابتدا تمایلاتی نسبت به این موضوع از سوی قرقیزها نیز ایجاد شد. با این حال پس از تشدید تهدید تروریسم در آسیای مرکزی به واسطه فعالیت‌ها و حمایت‌های عربستان سعودی، و نیز عضویت قرقیزستان در اتحادیه اقتصادی اوراسیا که تسهیلاتی را برای کارگران قرقیز شاغل در روسیه به وجود می‌آورد، به نظر می‌رسد این موضوع کمرنگ شده باشد.

اقدامات دوجانبه جهت توسعه همکاری‌ها

در این راستا دو کشور اقداماتی ولو کمرنگ برای توسعه مناسبات اقتصادی و تجاری صورت داده‌اند. به نظر می‌رسد تردیدهای بیشکک در زمینه تروریسم و به‌ویژه افراط‌گرایی مذهبی عامل اصلی این کم‌تحرکی باشد. با این حال دو کشور چندی پیش موافقتنامه‌ای در زمینه امور مالیاتی به امضا رساندند. این موافقتنامه تسهیلاتی مالیاتی در اختیار تجار دو کشور قرار می‌داد و موانع پیشین را حذف می‌کرد. علاوه بر این، در سال 2017 نیز دو کشور مذاکراتی را پیرامون صدور روادید قرقیزستان برای شهروندان عربستان سعودی از طریق اینترنت و بدون نیاز به مراجعه حضوری و طی مراحل دیپلماتیک  صورت دادند. تشکیل مجمع اقتصادی مشترک نیز موضوع دیگری بود که در دیدار سفیر قرقیزستان در ریاض با رئیس اتاق بازرگانی عربستان سعودی مورد توافق قرار گرفت.

برنامه‌های فرهنگی ریاض و نگرانی‌های امنیتی بیشکک

در همین راستا ریاض همواره توسعه برنامه‌های فرهنگی و مذهبی خود را نیز مد نظر قرار داده است. از این منظر، اقداماتی از سوی مقامات سعودی صورت گرفته است. در سال 2016 قرقیزستان پس از یمن یکی از مقاصد اصلی دریافت کمک‌های بشردوستانه «مرکز کمک‌های بشردوستانه ملک سلمان» بوده است.

در همین راستا بنا بر بیانیه وزارت اقتصاد قرقیزستان، 100 تن از کمک‌های بشردوستانه سعودی در آن سال به مردم زلزله‌زده در استان اوش رسیده است. یادآور می‌شود استان اوش در جنوب قرقیزستان از جمله مناطقی است که عمده جمعیت آن مسلمانانِ ازبک‌تبارها بوده و یکی از مراکز ناآرامی قرقیزستان طی سال‌های 2010 بوده است.

چندی پیش نیز مقامات سفارت عربستان از دولت قرقیزستان درخواست کرده بودند تا مکانی را در بیشکک به منظور تاسیس یک مرکز فرهنگی اسلامی بزرگ در اختیار آن‌ها قرار دهند. به گفته سفارت عربستان سعودی این مرکز شامل مسجد، مدرسه، اتاق کنفرانس، سالن ورزشی و دیگر امکانات مورد نیاز خواهد بود. این پیشنهاد در آستانه سفر آتامبایف به ریاض مطرح شده بود. علاوه بر این عربستان سعودی از ظرفیت حج نیز برای شهروندان قرقیز استفاده کرده است. سهمیه این جمهوری آسیای مرکزی سال به سال افزایش یافته است.

با این حال به نظر می‌رسد مقامات قرقیز نسبت به تهدیدات امنیتی ناشی از تروریسم و سلفی‌گری در آسیای مرکزی، تمایل چندانی به برقراری روابط فرهنگی نداشته و مناسبات اقتصادی محدود و یک طرفه را مد نظر قرار داده‌اند. به‌ویژه پس از انفجار سال 2016 یک خودرو توسط گروه‌ تروریستی موسوم به «جنبش اسلامی ترکستان» در مقابل سفارت چین در بیشکک، این حاشیه اطمینان بیشتر شده است.

انتهای پیام/