نقد و بررسی کتاب "دانشگاه پهلوی به‌روایت اسناد" در خبرگزاری تسنیم| احمد توکلی: دانشگاه پهلوی در بی‌بندوباری نمونه بود

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، نشست نقد و بررسی کتاب "دانشگاه پهلوی به‌روایت اسناد" با حضور احمد توکلی، فعال دانشجویی دهه 50 و از دانشجویان اسبق دانشگاه پهلوی، قاسم تبریزی، محقق تاریخ و سندپژوه، مؤلفان این کتاب، مجتبی سلطانی احمدی و فرزاد سلیمانی و جمعی از اصحاب رسانه و علاقمندان در خبرگزاری تسنیم برگزار شد.

در ابتدای این نشست، فرزاد سلیمانی، یکی از مؤلفان کتاب به تبیین چرایی تأسیس دانشگاه پهلوی و زمان و مکان تأسیس آن پرداخت. وی درباره چرایی تأسیس دانشگاه پهلوی در دهه 40 گفت: از آنجا که بعد از قضایای 16 آذر 1332 دانشگاه و دانشجو در ایران در حال سیاسی شدن بود و در واکنش به وضع نامطلوب جامعه به نقد آشکار رژیم پهلوی می‌پرداخت، رژیم اقدام به تأسیس دانشگاهی با نام و عنوان خاندان پهلوی کرد تا با رویکردی نو، افکار و اذهان را جذب کرده و پس از تربیت، آموزش و هدایت، آنها را به خدمت اهداف و مقاصد خود در بیاورد.

وی درباره زمان تأسیس دانشگاه پهلوی نیز گفت: چون در این زمان نهضت اسلامی شکل گرفته و افکار مذهبیون بین دانشجویان و دانشگاه‌ها در حال شکل‌گیری بود، رژیم پهلوی کوشید با احداث دانشگاهی جدید، این ارتباط را قطع و آن را کنترل کند.

این نویسنده کتاب "دانشگاه پهلوی به‌روایت اسناد" در پایان یادآور شد: با وجود اینکه رژیم پهلوی از تأسیس دانشگاه پهلوی در شیراز اهداف خاصی را دنبال می‌کرد اما اسنادی که در کتاب نیز آمده نشان می‌دهد همه سیاست‌های رژیم پهلوی در این رابطه شکست خورد.

در ادامه، مجتبی سلطانی احمدی، دیگر مؤلف کتاب در معرفی "دانشگاه پهلوی به‌روایت اسناد" گفت: این کتاب روایتی مستند از نقش دانشجویان انقلابی در مبارزه با رژیم پهلوی کنار مردم را ارائه می‌دهد.

وی یکی دیگر از اهداف رژیم پهلوی از تأسیس این دانشگاه را تربیت نیروهای وفادار به رژیم سلطنتی پهلوی عنوان کرد و گفت: اسناد و گزارش‌های دسته اول از روند وقایع نشان می‌دهد که یکی از اهداف تأسیس دانشگاه پهلوی تربیت نیروهای وفادار به رژیم سلطنتی پهلوی بود ولی روند تحولاتی که در این دانشگاه اتفاق افتاد نشان می‌دهد که رژیم پهلوی در پیشبرد اهدافش ناکام ماند و نتوانست به هدف خودش برسد.

این استاد دانشگاه در همین رابطه به خاطرات اسدالله علم استناد کرد و افزود: علم که به بازدید این دانشگاه رفته بود حضور بانوان محجبه در سالن همایش این دانشگاه را شاهدی بر شکست سیاست‌های دربار عنوان کرد.

مؤلف کتاب "دانشگاه پهلوی به‌روایت اسناد" حضور پرشور دانشجویان دانشگاه پهلوی در بزرگداشت قیام 15 خرداد در سال 1357 را نشانه دیگری از پیوند دانشجویان این دانشگاه با مبانی فکری و اندیشه‌ای امام خمینی عنوان کرد و یادآور شد: پیوند دانشجویان دانشگاه پهلوی با روحانیت مبارز و انقلابی و به‌خصوص شهید استاد مرتضی مطهری طی سال‌های 48 تا 54 در روند روبه‌جلوی تفکر دینی دانشجویان این دانشگاه بسیار مؤثر بود که اسناد متعدد آن که در کتاب نیز به‌چاپ رسیده، کاملاً گویای این مسئله است.

سلطانی احمدی در پایان افزود: دانشگاه پهلوی، دانشگاه مهمی بوده و پژوهش به‌روی این دانشگاه نمی‌تواند محدود به این کتاب باشد، و امید است پژوهشگران دیگر در روند تکمیل این اثر، زوایای دیگری از تاریخ این دانشگاه را روشن کنند.

دانشگاه پهلوی از جهت بی‌بندوباری نمونه بود

در ادامه این نشست، احمد توکلی از دانش‌آموختگان دانشگاه پهلوی و از فعالان دانشجویی در دهه 40 و 50 سخنرانی کرد. وی ضمن تمجید از چاپ، صحافی و کاغذ مورد استفاده در کتاب "دانشگاه پهلوی به‌روایت اسناد"، به ذکر خاطرات خود و مبارزات دانشجویان این دانشگاه با رژیم پهلوی پرداخت.

احمد توکلی با اشاره به فضای سیاسی دانشگاه پهلوی در اواخر دهه 40 گفت: یادم هست در همان سال اول ورودم به دانشگاه، انجمن اسلامی منحل شده بود. اما دانشجویان به طور مخفیانه کارهایی انجام می‌دادند. ساواک از این فعالیت غیررسمی بو برده بود، ولی به‌روی خودش نمی‌آورد.

وی در ادامه با اشاره به فضای غیرمذهبی و بی‌بندوبار دانشگاه که از سیاست‌های رژیم پهلوی بود گفت: در سال 48 دانشگاه پهلوی فضای بدی داشت و از جهت بی‌بندوباری نمونه بود. در آن سال‌ها تنها خانم طاهره لباف با مقنعه به دانشگاه می‌آمد.

توکلی درباره نقش‌آفرینی دانشجویان مذهبی دانشگاه پهلوی در فعالیت‌های انقلابی عنوان کرد: در سال 1350 یادم هست که انفجاری در خوابگاه دانشجویی رخ داد و چند نفر از دانشجوها در آن حادثه کشته شدند. بعد از این واقعه ما به امنیت نداشتن دانشگاه انتقاد کردیم و مجلس ختمی هم برای آن‌ها برگزار کردیم. در آن مراسم من پشت تریبون رفتم و به‌عنوان اداره کننده جلسه، برنامه را اعلام کردم و یکی از شعرهای نعمت میرزازاده را که در آن زمان ممنوعه بود، انتخاب کردم و به یکی از بچه‌ها دادم که بخواند. اما مارکسیست‌ها آمدند و اعتراض کردند و من هم جواب آنها را دادم. بعد از آن ما جلسه را اداره و فضای کاملاً مذهبی ایجاد کردیم.

توکلی در جمع‌بندی مطالب خود پیشنهاد داد تا به‌منظور درک بهتر نسل امروز از فضای مبارزاتی دانشگاه پهلوی به تهیه و تدوین کتابی با محوریت تاریخ شفاهی دانشجویان دانشگاه پهلوی پرداخته شود.

تأسیس دانشگاه پهلوی از سیاست‌های آمریکا پیروی می‌کرد

سپس قاسم تبریزی، محقق تاریخ و سندپژوه در ابتدای صحبت خود یکی از دستاوردهای مهم انقلاب اسلامی را تحول در تاریخ‌نگری، تاریخ‌نگاری و تاریخ‌پژوهی با تکیه بر اسناد عنوان کرد و یادآور شد: اگر نگاهی به دوران پس از مشروطه و خصوصاً پهلوی داشته باشیم تاریخ‌نگاری ایران تحت تأثیر غربی‌ها بود. اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی دریچه و درب‌های اسنادی به‌روی محققان و پژوهشگران باز شد و این موضوع تأثیر بسیار مهمی در تاریخ‌نگاری ما داشت.

این محقق و سندپژوه سپس به نقش آمریکا در تأسیس و شکل‌گیری دانشگاه پهلوی اشاره کرد و گفت: تأسیس دانشگاه پهلوی در واقع از سیاست‌های آمریکا پیروی می‌کرد و آمریکا به‌خاطر سلطه‌ای که به‌روی رژیم پهلوی داشت هرچه می‌گفت باید اجرا می‌شد.

تبریزی ادامه داد: از سال 1340 برنامه‌های فرهنگی آمریکایی‌ها در ایران شروع می‌شود که یکی از آن برنامه‌ها در دست گرفتن کتاب‌های درسی بود و هشت ناشر را مدیریت می‌کردند. و در ادامه این برنامه‌ها هم سه دانشگاه ایجاد شد که عبارت بودند از دانشگاه پهلوی، دانشگاه ملی و دانشگاه دماوند.

وی انتخاب رؤسای دانشگاه پهلوی را نیز در همین راستا تبیین کرد و یادآور شد: انتخاب سه رئیس این دانشگاه هم هوشمندانه بود. اسدالله علم، هوشنگ نهاوندی و منوچهر فرهنگ همگی عناصر دست‌نشانده‌ای بودند. علم که یک عنصر انگلیسی بود؛ هوشنگ نهاوندی از چهره‌های برجسته تشکیلات بهاییت و عضو لژ فراماسونری بود و طبق اسناد ساواک با ریچارد هلمز ارتباط داشت؛ منوچهر فرهنگ هم از زرتشتیان بهایی‌شده و از چهره‌های فراماسون بود.

این محقق تاریخ در ادامه افزود: در اینجا نقدی که به کتاب وارد است این است که چرا این رؤسا به‌طور مستقل در کتاب بررسی نشده‌اند. البته در متن اشاره شده است که این‌ها ماسون و وابسته بودند ولی لازم بود یک زندگی‌نامه مستند و منظم درباره این سه چهره ارائه می‌شد.

قاسم تبریزی در پایان به یک نمونه از تلاش‌های آمریکا برای تسلط بر دانشگاه‌ها اشاره کرد و گفت: در سال 1357 سولیوان، سفیر آمریکا در ایران، به دانشگاه رفته و سخنرانی می‌کند و کنسول آمریکا در شیراز هم در دانشگاه تدریس می‌کرد که این‌ها موضوعات مهمی است و نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها تا چه‌اندازه برای تسلط بر دانشگاه‌ها در دوران پهلوی تلاش می‌کردند که البته اسناد و داده‌های تاریخی نشان می‌دهد که آنها در این امر موفقیت چندانی کسب نکردند.

گفتنی است کتاب "دانشگاه پهلوی به‌روایت اسناد" به‌قلم مجتبی سلطانی احمدی و فرزاد سلیمانی تدوین و توسط مؤسسه فرهنگی هنری مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است.

انتهای پیام/*