سینما از نگاه جامعه‌شناسی تلویزیون:آیا تماشاگر، فیلم را همان‌گونه می‌فهمد که فیلمساز می‌خواهد؟
شب سینمایی تلویزیون در هشتمین نشست خود با موضوع «جامعه‌شناسی و سینما» و اجرای مسعود فراستی، میزبان پرویز اجلالی، جامعه‌شناس و عضو هیئت مدیره انجمن جامعه‌شناسی ایران، بود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، یکی از موضوعاتی که در شب سینمایی شبکه چهار سیما مورد بحث قرار گرفت، آیا فیلم محصول زندگی اجتماعی است؟ پرویز اجلالی جامعه‌شناس بعد از بیان مقدمه‌ای از تاریخ سینما، جامعه‌شناسی در سینما را اینطور توضیح داد: فیلم از نظر محتوایی یک پدیده اجتماعی هم هست و طبیعی است که جامعه‌شناسان به سینما به عنوان یک پدیده اجتماعی نگاه کنند.
جامعه‌شناس و عضو هیئت مدیره انجمن جامعه‌شناسی ایران، تأکید کرد: جامعه‌شناسان راجع به سینما اینطور فکر می‌کنند که فیلم محصول زندگی اجتماعی است و از طرفی به لحاظ ساختاری نیز سینما یک نهاد اجتماعی است. چرا که جامعه‌شناسی یک رشته علمی است که بخشی است از یک رشته علمی بزرگتر به نام مطالعات سینمایی. جامعه‌شناسی یک دیدگاه سینمایی مخصوص دارد ولی در عین حال از پروژه‌های مطالعاتی متفاوتی برخوردار است.
هنرمند محصول جامعه‌اش است
وی در مورد نگاه جامعه‌شناسان به سینما گفت: دو افراط و تفریط در دریافت از هنر از جمله سینما وجود دارد. یک دریافت، مانند چیزی که "بوردیو" می‌گوید، این است که دیدن فیلم خوب و رفتن به اپرا ابزاری است برای تمایز طبقاتی. از طرفی دیدگاه دیگری هست که می‌گوید هنرمند موجود فوق العاده‌ای است و ارتباطی با جامعه ندارد، ساخته‌هایش باید ستایش شود. من با این دیدگاه مخالفم، هنرمند با جامعه پیوند دارد و محصول جامعه‌اش می‌باشد. و از طرفی اینکه هنرمند تنها محصول جامعه است و از خودش چیزی ندارد نیز درست نیست.
اجلالی ادامه داد: از نظر جامعه‌شناسی سینما هم ایدئولوژی است و هم شناخت. هنر مثل علم است اما نگاهش با نگاه علم متفاوت است. علم پدیده‌ها را تجزیه می‌کند، هنر به یکباره در می‌یابد. علاوه بر اینها هنر کار انسانی است.
سینما، محصول زندگی اجتماعی
فراستی در مخالفت با پرویز اجلالی گفت: سینما برای تحلیل جامعه‌شناسی ابزار نیست بلکه بر جامعه اثر می‌گذارد و از جامعه اثر می‌پذیرد. مکاتب جامعه‌شناسی بحث فردیت هنرمند را بسیار نازل می‌کنند.
اجلالی در پاسخ به این نقد، تصریح کرد: سینما یک پدیده چند بعدی است و می‌توان از زوایای مختلف بررسی شود. این زوایا در مقابل هم نیستند بلکه با هم ترکیب شده‌اند. تمایز جامعه‌شناسان با بقیه، تأکید بر این موضوع است که سینما محصول زندگی اجتماعی است. نگاه درست جامعه‌شناسی به سینما این است که میان جهان فیلم و جهان اجتماعی و واقعی پیوند معقول برقرار کند.
وی در ادامه اضافه کرد: پیوند معقول الزاماً این نیست که هرچه در فیلم وجود دارد در جامعه هم نیز هست. پیوند معقول یعنی یک پیوند قابل توجیه که بتوانیم ارتباطی پیدا کنیم این فیلم بازتاب چه شرایطی بوده است. از این زاویه فیلمساز سعی در ربط دادن فیلم به شرایط اجتماعی دارد.
سینما، ابزار ایدئولوژیک دولت‌ها
در ادامه فراستی در مورد سینمای آمریکایی ذکر کرد: سینما آمریکا را آمریکا می‌کند و بهترین ابزار آمریکایی‌ها به شمار می‌رود برای اینکه بگویند ما این را از جهان می‌خواهیم.
اجلالی در پاسخ گفت: همه دولت‌ها سعی می‌کنند که هر هنری به خصوص سینما را تبدیل به ابزار ایدئولوژیک کنند. حتی اگر دولت‌ها این کار را نکنند این ایدئولوژی از دل جامعه بیرون می‌آیند. البته در همین فیلم‌های هالیودی بسیاری حرف‌های مثبت و ارزشی نیز گفته می‌شود. اصولاً هیچ اثر هنری به نظر من فقط ایدئولوژیک نیست.
وی در پایان بیان کرد: یکی از ویژگی‌های مهم دیدگاه‌های جدید مطالعات فرهنگی و سینما توجه به مخاطب است و اینکه آیا تماشاگر، فیلم را همان‌گونه می‌فهمد که فیلمساز می‌خواهد؟
«شب سینما» پنجمین شب از « شب‌های هنر» با محوریت بررسی مفاهیم تخصصی سینما و نقد آن‌ها، به تهیه‌کنندگی سلمان وکیلی، هر سه‌شنبه شب ساعت 23 به صورت زنده از شبکه چهارم سیما پخش می‌شود.
انتهای پیام/
