یادداشت تسنیم|فرجام تهدیدات اردوغان در مورد شرق فرات

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم طی چند روز اخیر تهدیدات مداوم رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه برای حمله به کردها در شرق فرات تا حدودی فروکش کرده است.

یکی از دلایل مهم کاهش نسبی تهدیدات ترکیه این است که آمریکا به تازگی اعلام کرده که تمام نقاط دیده‌بانی نظامی را در شرق فرات فعال کرده و به شکل جدی در این نقاط٬ امنیت خط مرزی ترکیه و سوریه را تحت نظر گرفته است.

این اقدام آمریکا٬ صرفاً به خاطر ترکیه نیست و دلایل دیگری نیز دارد. حضور آمریکا در مرز ترکیه و سوریه و تاکید بر اهمیت نقاط دیده‌بانی٬ پیام‌های واضح و روشنی دارد.

پیام نخست این است که آمریکا نمی‌خواهد به ‌زودی شمال سوریه را ترک کند و بخش مهمی از خواسته‌های آمریکا در این منطقه٬ تداوم رقابت و قدرت نمایی در برابر روسیه٬ تلاش برای کاستن از میزان نفوذ منطقه‌ای ایران٬ برخورداری از امکان مدیریت و هدایت واحدهای سیاسی و نظامی وابسته به واشنگتن و همچنین مدیریت تنش‌های مرتبط با ترکیه و کردها است.

سردرگمی ترکیه از تصمیمات و اقدامات آمریکا

با وجود آن که آمریکا در جریان بحران سوریه در دوران باراک اوباما و همچنین در دوران دونالد ترامپ٬ خواسته‌های ترکیه را نپذیرفته و به اذعان مقامات آنکارا بسیاری از درخواست‌های سیاسی - نظامی و امنیتی ترکیه در مورد آینده سوریه٬ توسط مقامات واشنگتن رد شده٬ اما چنین به نظر می‌رسد که اردوغان و تیم سیاسی - امنیتی او هنوز هم نگرش واقع بینانه‌ای به رفتارهای آمریکا در سوریه ندارند.

آنان همچنان در توقعات ایده‌آلیستی خود٬ به دنبال آن هستند که آمریکا توجه بیشتری به منافع و مصالح ترکیه نشان دهد. این در حالی است که در همین دوران٬ ترکیه به شکل جدی خود را به روسیه و ایران نزدیک کرده و تلاش می‌کند به مثابه بازیگر قدرتمندی در صحنه ظاهر شود که می‌تواند چند نقش را به صورت همزمان بازی کند و این چیزی نیست که به شکل جدی مورد تایید و قبول واشنگتن قرار بگیرد.

چرا که در شرایط فعلی اساساً دونالد ترامپ و تیم او به فکر حمایت از متفقین منطقه‌ای و پذیرش بازی‌های چندگانه نیستند و خودشان هم تصور دقیقی در مورد آینده سوریه و منطقه ندارند.

به جرأت می‌توان گفت حتی با آمدن جفری جیمز هم٬ تکلیف استراتژی آمریکا در مورد سوریه روشن نشده و این کشور در موضعی قرار گرفته که از سطح یک قدرت مدعی و کنش‌گر به مقام یک قدرت واکنشی و منتظر٬ تنزل پیدا کرده است.

شاید یکی از بازیگرانی که ژرفای این واقعیت را در مورد آمریکا درک نکرده ترکیه است. شواهد نشان می‌دهد که ترکیه تصور می‌کند آمریکا استراتژی درازمدت٬ دقیق٬ منسجم و پیچیده‌ای در مورد سوریه دارد و به همین خاطر ترک‌ها به خود حق می‌دهند که در مورد آن چیزی که نمی‌توانند تمام ابعاد آن را تشخیص دهند٬ نگرانی‌های گسترده‌ای داشته باشند که بخشی از آن مربوط به احتمال قدرت گرفتن کردها در شمال سوریه و بخشی دیگر نیز در مورد آینده سوریه و سهم قدرت مخالفین تحت حمایت آنکارا در دمشق است.

اما مساله فقط این نیست و واقعیت این است که ترکیه در مورد سوریه٬ نگرش منفعت طلبانه دراز مدت نیز دارد و فقط به فتح بازار مصرف آتی در سوریه و کنترل مسائل امنیتی مرزی راضی نیست و به دنبال بیشترین سهم نفوذ در این کشور است.

کردها در شمال سوریه دقیقاً چه می‌کنند؟

حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) مهمترین نهاد سیاسی کردهای سوریه است که توسط پ.ک.ک تاسیس شده است.

این حزب شاخه نظامی خود را به نام واحدهای دفاعاز خلق (YPG) شاخه‌های زنان را به نام مدافعین زن (YPJ) شاخه‌های اداری و اجرایی را به نام جنبش دموکراتیک (TEVDEM) سازماندهی کرده٬ مجالس و خودگردانی‌ها و کانتون‌های محلی تاسیس کرده٬ چندین ارگان رسانه‌ای تلویزیونی٬ رادیوی و اینترنتی در اختیار دارد و علاوه بر آن که ارتباط خود را با دولت دمشق حفظ کرده٬ با آمریکا نیز همکاری می‌کند.

حزب اتحاد دموکراتیک کردهای سوریه در شمال این کشور قدرت را به صورت یک قبضه در اختیار گرفته و به احزاب کُرد سوری وابسته به بارزانی مجال تنفس نمی‌دهد. اگر چه این حزب در برابر داعش و دیگر گروه‌های تروریستی جنگیده و علاوه بر این که به طور غیرمستقیم از امنیت ترکیه دفاع کرده٬ اقدامی نیز علیه امنیت ملی ترکیه انجام نداده، اما در گفتمان و ادبیات سیاسی خود٬ همواره ترکیه٬ اردوغان و آکپارتی را به عنوان دشمن معرفی کرده و همواره از سیاست‌های اوجالان و پ.ک.ک حمایت کرده است.

بنابراین زمانی که به تابلوی شرق فرات می‌اندیشیم و تهدیدات ترکیه را مشاهده می‌کنیم٬ می‌توانیم به این مساله بیاندیشیم که علاوه بر تمایل اردوغان به قلمروگشایی و قدرت‌نمایی٬ خطاهای کردها نیز در تحریک آنکارا در مورد شرق فرات بی‌تاثیر نبوده است.

یکی از مهمترین خطاهای کردها در تحولات شمال سوریه٬ این بود که کل مسائل سیاسی٬ حقوقی و اجتماعی خود را با مذاکرات صلح بین ترکیه و پ.ک.ک و وضعیت کردهای ترکیه ربط داده و عملاً تصویری از دو اقلیم کُردی را به هم نشان دادند که مرز آنها از هم جداست، اما به شکل دوفاکتو٬ عملی و تبلیغاتی٬ به هم پیوسته‌اند.

سران کردهای سوری در چند سال اخیر به شکل مستقیم از سران پ.ک.ک در قندیل دستور گرفته‌اند و همین موضوع٬ می‌تواند بر سرنوشت و فرجام آنان در معادلات آتی تاثیر مخربی بگذارد.

دولت ترکیه تاکنون توانسته با اعمال فشار در صحنه‌های دیپلماتیک مانع از حضور نمایندگان سران کُرد وابسته به پ.ک.ک در صحنه‌های جهانی شود و به موازات این تلاش کرده گروه‌های تحت حمایت خود را در این میادین به نمایش بگذارد که شامل طیف گسترده‌ای از اعراب ترکمن‌ها و کردهای وابسته به بارزانی است.

ترکیه همچنین شهر کردنشین عفرین را بدون هیچ اعتراض منطقه‌ای و بین‌المللی خاصی به اشغال خود دراورده و در الباب٬ جرابلس٬ منبج و برخی مناطق دیگر حضور مشهودی پیدا کرده است٬.تعداد قابل توجهی از کردهای سوریه را دستگیر و آنها را به کشور خود برده و آنها را زندانی کرده است و علاوه بر این٬ با تکرار مکرر احتمال حمله به شرق فرات٬ فشار روانی سنگینی بر کردهای وابسته به پ.ک.ک اعمال کرده است.

آمریکا٬ ترکیه و شرق فرات

یکی از مسائل مهم مرتبط با آینده کردها در سوریه نگرش آمریکا به آنها و جایگاهشان در معادلات آینده این کشور است.

جیمز جفری نماینده ویژه رئیس جمهور آمریکا در پرونده سوریه چندی پیش اعلام کرد که اهداف و اقدامات ما در سوریه در همکاری با کردها به شکل موقتی است، اما نتوانستیم این موضوع را به ترکیه بفهمانیم.

شاید کسی که باید بیش از ترکیه به گفته‌های جفری فکر کند٬ سران کردهای سوریه هستند. اظهارات جفری نشان می‌دهد که آمریکا در ماجرای شرق فرات٬ می‌تواند مانع از تحرکات وسیع و اعزام نیروی زمینی ترکیه به شمال سوریه شود، اما راه هوایی را بر ترکیه نخواهد بست و در توافقی ضمنی٬ اجازه می‌دهد که ترکیه هر گاه لازم ببیند٬ با بمباران هوایی مواضع کردهای وابسته به پ.ک.ک در شرق فرات٬ قدرت نمایی کند.

به این ترتیب آمریکا هم به شکل مبهم و نیم‌بند به همکاری کردها در شمال سوریه ادامه خواهد داد و هم از امکان اقناع ترکیه برخوردار خواهد بود.

یادداشت: محمد علی دستمالی کارشناس مسائل ترکیه

انتهای پیام/