یادداشت| نگاهی به فرصت‌ها و تهدیدهای مشترک در روابط ایران و پاکستان
ایران و پاکستان از دیرباز تمام تلاش‌های خود را برای ایجاد روابط فراملى اعم از اقتصادى، سیاسى و فرهنگی به کار گرفتند تا با ایجاد جو همکارى حسنه میان دولت‌ها، از سطح تعارضات و مناقشات بین یکدیگر در شرایط خاص کاسته شود.
به گزارش دفتر منطقه‌ایخبرگزاری تسنیم ، «حسین محمدی» با ارسال یادداشتی نوشت؛ جمهوری اسلامی پاکستان با داشتن حدود 930 کیلومتر مرز مشترک با جمهوری اسلامی ایران و قرابت های عمیق فرهنگی و دینی، درعین برخورداری از پتانسیل همگرایی و با وجود جمعیت قریب به 200 میلیونی، دارا بودن توانمندی‌های هسته‌ای و نظامی و روابط خوب با عربستان سعودی از دوستان مورد اعتماد ایران از دیرباز تاکنون بوده است.
هر چند تحلیل روابط ایران و پاکستان بدون در نظر گرفتن آرایش سیاسی شبه قاره هند و نظام حاکم بر آن دشوار به نظر می‌رسد، اما شرایط سیاسی در شبه قاره هند منظری از تضاد بین نظم و بی نظمی است که بازیگران اصلی آن مثلث هند، پاکستان و افغانستان هستند.
هند با گرایش به سمت آمریکا و پاکستان با چرخش به سمت چین، فضایی دو قطبی در جنوب آسیا شکل داده‌اند که سایر کشورهای این منطقه نیز درحال سازماندهی حول این دو محور محور هستند.
افزایش تهدیدات امنیتى ناشى از پدیده تروریسم به ویژه اقدامات گروه‌هاى افراطى و تکفیرى در شبه قاره هند، تهدیدهاى مشترکى براى امنیت ملى ایران و پاکستان و همچنین ثبات امنیتى منطقه محسوب می‌شود.
در این راستا تهران و اسلام آباد در مورد پیامدهاى زیان بار گسترش گروه‌های شبه نظامی در شبه قاره هند نگران هستند. هر دو کشور نگران احیاى قدرت و نفوذ گروه های افراطی در افغانستان نیز می باشند.
تجربه نشان داده که هرگاه در افغانستان گروهای تروریستی و تندرو قدرت بیشتری یافتند دامنه ناآرامی‌ها و تنش‌های به وجود آمده از ناحیه این گروها به پاکستان و ایران نیز سرایت کرده است. عمدتاً نیروهای رادیکالی که در افغانستان آموزش می‌بینند تحت حمایت‌های لجستیکی عربستان و آمریکا تهدیدی قوی برای هر دو کشور ایران و پاکستان هستند.
اما متاسفانه با وجود حجم مراودات امنیتی بین دو کشور، سطح و تنوع در مراودات اقتصادی ایران با پاکستان بسیار کمتر از ایران با هند است حتی در زمینه انرژی که امید دو کشور خط لوله صلح بود تحت فشارهای وارده به پاکستان از جانب آمریکا و عربستان سعودی تا بحال عقیم مانده و هند در همه زمینه‌های اقتصادی با ایران از پاکستان جلوتر است.
همکاری‌های اقتصادی ایران - پاکستان مهمترین موضوع در مناسبات و گفتگوهای سیاسی بین ایران و پاکستان طی سالهای اخیر بوده است. حجم صادرات ایران به کشور پاکستان در بین سال های 2003 تا 2004 میلادی حدود 265 میلیون دلار بر آورده شده است و حجم واردات از این کشور به ایران تنها 92 میلیون دلار بوده است. صادرات غیر نفتی ایران به پاکستان با افزایش 11 درصدی در سال 2008 میلادی به 278 میلیون دلار رسید. در سال 2013 حجم تجارت به 947 میلیون دلار رسید اما با این حال در حال حاضر حجم مراودات اقتصادی دو کشور در شرایط مطلوبی قرار ندارد.
تهران و اسلام آباد در نظر دارند حجم مراودات اقتصادی از مرز 5 میلیارد دلار بگذرد این در حالی است که هم اکنون حجم مراودات اقتصادی بین دو کشور از رقم 1.5 میلیارد دلار فراتر نرفته است.
با وجودی که هر دو کشور ایران و پاکستان عضو سازمان همکاری های اقتصادی اکو هستند اما دلایلی چون افزایش تحریم های آمریکا علیه ایران به ویژه تحریم بانک مرکزی ایران سبب کاهش روابط اقتصادی بین دو کشور شده است.
با توجه به اینکه گاز طبیعی 49 % از انرژی اولیه پاکستان را تامین کرده و تمامی آن در داخل این کشور تولید می شود گفتنی است که متوسط تولید میادین گازی در این کشور به شدت رو به کاهش است، به نحوی که متوسط تولید روزانه گاز در این کشور از 113 میلیون متر مکعب در سال 2012میلادی به62 میلیون مترمکعب در سال 2018 رسیده است. در این راستا یکی از منابع مهم تأمین گاز که می توانست تا حد زیادی نیازهای گازی پاکستان را برطرف کند، پروژه خط لوله صلح موسوم به «آی. پی» بود اما با این وجود پاکستان کماکان یکی از خریداران برق از ایران برای تامین نیاز برق مصرفی در ایالت بلوچستان خود است.
از حیث تأثیرگذاری بندر چابهار و گوادر بر یکدیگر، با توجه به نگاه بازیگران اصلی دخیل بر آن یعنی هند و چین مسئله از دو منظر، تهدید محور و فرصت محور قابل بررسی است که در این یادداشت جای بحث نیست. دلیل مهم این رقابت نه تنها از نظر اقتصادی حائز اهمیت است بلکه در طرح توسعه این بنادر یک سری عوامل سیاسی نهفته است که می توانند باعث بروز پاره ای از رقابت ها و تنش ها بین دو کشور شود که در این خصوص هر دو کشور باید هوشیار باشند تا رقابت دو قدرت اثر گذار چین و هند در ساخت و توسعه این بنادر آسیبی به روابط حسنه بین دو کشور ایران و پاکستان نزند.
به نظر می رسد باید با قدرت گفت ایران و پاکستان دارای پتانسیل همگرایی در زمینه های متعدد سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و امنیتی هستند. عضویت در سازمان اقتصادی اکو، عضویت در سازمان همکاری کشورهای اسلامی و عضویت در سازمان اقتصادی، امنیتی و سیاسی شانگهای بخشی از دارائی های مشترک دو کشور ایران و پاکستان در رسیدن به همگرایی است؛ البته تا رسیدن به همگرایی کامل و یک منطق همگرایی واقعی میان دو کشور هنوز زمان زیادی باقی مانده ولی دور از دسترس نیست.
جمهوری اسلامی ایران باید بداند هرگاه گروه های افراطی در پاکستان در مرزهای شرقی علیه ایران و در داخل پاکستان علیه شیعیان پاکستانی اقدامی انجام دادند، دولت جمهوری اسلامی پاکستان همواره این اقدامات را محکوم کرده و برای رفع سوء تفاهمات به وجود آمده پیش قدم شده است؛ به همین علت هم هست که مرزهای مشترک بین ایران و پاکستان به نام «مرز دوستی» نامگذاری شده است کما اینکه پاکستان تا به حال در هیچ ائتلاف ضد ایرانی وارد نشده و علیه منافع ایران نیز اقدامی انجام نداده است، بلکه همواره با تحریم های ضدایرانی و تهدید ایران از سوی هر کشور و سازمانی مخالفت کرده است.
انتهای پیام/.*