خطر از بین رفتن آبخوان‌ها تا ۱۵ سال آینده در کمین کشور

به گزارش گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا؛ بنفشه زهرایی در دومین جشنواره ملی بازچرخانی و فناوری آب اظهار کرد: برنامه‌های سازگاری با کم آبی در استان‌ها باید تدوین شود که هدف آن دست‌یابی به یک برنامه مدون برای منابع آب است؛ انتظار می‌رود در نهایت بتوانیم به یک وضعیت پایدار در منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی برسیم.

مدیرکل مدیریت مصرف و بهره‌وری وزارت نیرو خاطرنشان کرد: استان‌ها تا شهریور ماه امسال فرصت داشتند تا برنامه سازگاری با کم‌آبی خود را به دبیرخانه کارگروه ارسال کنند؛ برنامه استان هرمزگان دریافت و تایید شده، استان فارس نیز نیازمند اصلاحاتی بوده و برنامه استان‌های بوشهر و مازندران در دست بازنگری است همچنین برنامه‌های خراسان شمالی و جنوبی، لرستان، ایلام، سیستان و بلوچستان و همدان دریافت شده و در دست بررسی است.

به گفته زهرایی کارگروه سازگاری با کم‌آبی در اسفند ماه سال 96 ایجاد شد؛ سلسله مراتبی از سه رده تصمیم‌گیری در این کارگروه پیش‌بینی شده است که وزارتخانه‌ها اعم از وزارت نیرو، جهاد کشاورزی، صنعت، معدن و تجارت، سازمان‌ هواشناسی در رده اول تصمیم‌گیری هستند؛ در رده دوم کارگروه ملی سازگاری با کم آبی، معاونان هستند؛ در رده سوم نیز کارگروه‌های استانی به همراه مجمع نمایندگان قوه قضاییه و دستگاه‌های ذی بط و نمایندگان کشاورزان و بهره­برداران را داریم.

زهرایی با اشاره به اینکه آب آبخوان­های تهران در حال نابودی است، گفت: در توزیع جمعیت موفق عمل نکرده‌ایم و در خلیج فارس که 50 درصد آب تجدیدپذیر در آنجا وجود دارد فقط 25 درصد جمعیت مستقر کرده‌ایم و حدود 50 درصد از جمعیت کشور در ناحیه مرکزی کشور متمرکز شده و این در حالیست که تنها 25 درصد منابع آبی در این نواحی وجود دارد.

وی با تاکید بر اینکه در شهرهای بزرگ مسئله اصلی ناپایدار بودن آبخوان­هاست، اظهار کرد: آب زیرزمینی از چالشهای بزرگ منابع آب است؛ سیستم حکمرانی آبهای زیرزمینی شامل بازیگران و کنشگران، ساختارهای حقوقی، سیاستها و فرآیند تدوین، دانش و علوم و فناوری‌ها می‌شود.

زهرایی با تاکید بر اینکه ایران جزو 20 کشور اول از لحاظ مصرف منابع آبی و انرژی است، تصریح کرد: اگر با این روش ادامه دهیم، بیشتر آب‌خوان‌ها حداکثر تا 15 سال دیگر از بین خواهند رفت بنابراین با توجه به وابستگی همه ما به منابع آبی و جمعیتی که به طور متناسب توزیع نشده دو برابر میزان برنامه‌ریزی شده را بهره‌برداری می‌کنیم، در نتیجه باید یک تغییر اساسی در رویه مصرف آب شکل گیرد.

دبیرکارگروه ملی سازگاری با کم آبی در خصوص سیاست‌های حکمرانی در حوزه آب بیان کرد: به طور کل در بسیاری از کشورها مسئله حفاظت از منابع آبی به لحاظ قانونی و نهادی، مستقل از کمیت آن اداره می‌شود؛ در سیاست‌های حوزه آب، باید اهداف و برنامه‌های مشخصی اعم از توسعه، پایداری، حفاظت از منابع طبیعی، عدالت و کاهش فقر را مدنظر قرار دهیم.

وی با اشاره به اینکه می­‌توان با تعامل، آگاه­سازی و فرهنگ‌سازی توسعه استان و نیاز آبی را مدیریت کرد تا به طرح­هایی مثل انتقال آب نیاز نداشته باشیم، گفت: ناآگاهی نسبت به منابع آب زیرزمینی و آسیب‌پذیری این منابع باعث شده که ما آن تعهد سیاسی که برای حفظ این منابع باید داشته باشیم را نداشته و منابع مالی کافی برای حفاظت از این منابع فراهم نشود و در دراز مدت ظرفیت مدیریت منابع آبی در کشور شکل نگیرد.

زهرایی با اشاره به اینکه کنش‌گراها منابع آبی را شخص تلقی می‌کنند زیرا گمان دارند که این منابع آبی متعلق به خود آنهاست، اظهار کرد: چالش­های آبی در کشور فرصت مناسبی برای شکل‌گیری همکاری‌ها است؛ در بسیاری از کشورها همکاری مناسبی میان دستگاه‌های دولتی و بخش خصوصی در این حوزه وجود ندارد که کماکان این مشکل در کشور ما نیز به چشم می‌خورد؛ یکی از علل اصلی آن در گذشته این بوده است که دولت‌ها توجه کافی به منابع آبی نداشتند و اطلاعات کافی در این حوزه نیز جمع آوری نشده و به دنبال آن اعتماد مورد نیاز برای ذی‌نفعان و بهره‌برداران نیز به وجود نیامده است.

وی با اشاره به اینکه اولویت ما در خصوص آب شرب باید به عنوان یک اصل در سیاستگذاری­ها وجود داشته باشد، گفت: در کنار مداخلات فنی آب باید مداخلات دیگری نیز داشته باشیم که بتوانیم رفتار ذی‌نفعان را تغییر دهیم؛ متاسفانه در این حوزه‌ها کمتر کار شده است و تنها مداخلات فنی اثر‌بخش نیست؛ حوزه اطلاعات، آگاهی و دانش بسیار حائز اهمیت است چراکه آگاهی بخشی در خصوص منابع آب زیرزمینی و تعیین سهم هر فرد در وضعیت خرابی کمی و کیفیت آب ؛ زیربنایی هر اقدامی است. این اطلاعات شامل اطلاعات فیزیکی آبخوان و محیط اطراف آن، اطلاعات اقتصادی و اجتماعی نیز باشد. همچنین این اطلاعات باید در اختیار همه مصرف‌کنندگان قرار گیرد و در این خصوص شفاف‌سازی شود.

وی در خصوص پیاده‌سازی قوانین و مقررات آب زیرزمینی اظهار کرد: قوانین و مقررات از جامعیت کامل برخوردار نبودند و با توجه به بازخورد دریافت شده، مشخص شده است که اکثر قوانین تئوریک بوده و با واقعیت روی زمین تطبیق ندارند؛ تاکنون هیچ استانی در خصوص اصلاح قوانین موردی را مطرح نکرده است؛ در حالی‌که در برخی قوانین نیازمند اعمال اصلاحات هستیم.

مدیرکل دفتر مدیریت مصرف و ارتقای بهره‌وری آب و آبفای وزارت نیرو با اشاره به اینکه مدیران در حوزه آب باید نگاهی بلند مدت داشته باشند، تصریح کرد: حفاظت و بهره‌برداری از منابع آب‌های زیرزمینی و مدیریت آنها به کندی انجام می‌شود. روند اجرایی آن طولانی مدت است و باید در طولانی مدت در خصوص این مسئله برنامه‌ریزی شود اما مدیران ما نگاه درازمدت به مسئله را ندارند. بخشی از این مسئله با ایجاد آگاهی‌های اجتماعی و گره زدن موضوع حفاظت به منابع آب زیرزمینی به منافع بهره‌برداران و صاحبان زمین و چاه موجب می‌شود که آنها خواست خود را در خصوص بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی تغییر دهند.

محمد کافی؛ رئیس دانشگاه فردوسی مشهد نیز در این مراسم با اشاره به فرهنگ و تمدن ایران افزود: توسعه فرهنگ، تمدن و اقتصاد در شرایطی معنا پیدا می‌کنند که زیرساخت‌های اصلی حیات وجود داشته باشد. از قرن‌ها پیش‌گفته‌اند که عناصر اربعه، زیرساخت و اصل حیات است و این زیرساخت‌ها نباید به‌هیچ‌عنوان فدای روبناها شوند.

کافی در بحث آب و مسائل زیست‌محیطی و فعالیت‌های صورت گرفته در این دو حوزه را ناسازگار بافرهنگ و تمدن ایرانیان که از دیرباز به مسئله زیست‌بوم و آب توجه داشته‌اند دانست و عنوان کرد: برنامه‌ریزی‌ها و فعالیت‌های ما و مردم در مسئله آب و محیط‌زیست به‌گونه‌ای بوده است که با تخریب مراتع و تبدیل آن به دیم‌زارها و حفر چاه‌های غیرمجاز و بی‌رویه در دشت‌ها به این عناصر اصلی حیات ظلم فراوانی کرده‌ایم که این اصلاً بافرهنگ و تمدن ما سازگار نیست و لازم است تا مسئولین و دستگاه‌های اجرایی، نهادهای علمی و آموزشی و مردم دست‌به‌دست هم دهیم و با برنامه‌ریزی صحیح و اصولی بر پایه مطالعات علمی و پژوهشی خسارت‌های وارد آمده به محیط‌زیست و زیست‌بوم خود را جبران کنیم.

وی با اشاره به فرهنگ‌ها و فعالیت‌های تاریخی مردم ایران در زمان‌های گذشته، احداث قنات‌ها، کوچ‌نشینی و حفظ مراتع و ... را نشان از سختی و تلاش نیاکان ما در حفظ زیست‌بوم خود دانست و اشاره داشت: ما باید به خودمان بیاییم و بیدار شویم و بدانیم که ما در شرایطی هستیم که باید به‌صورت ضربتی این مشکل را حل‌وفصل کنیم.

انتهای پیام/