نقدی بر سند توسعه خراسان شمالی؛ از پیشران‌های توسعه استان خبری نیست
سند توسعه استان خراسان شمالی با ضرب‌الاجل استاندار تدوین و در اختیار رسانه‌ها قرار گرفته اما مطالعه دقیق این نسخه پیش‌نویس نشان دهنده وجود برخی ایرادات در تهیه و تدوین آن است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از بجنورد، سند توسعه استان خراسان شمالی با ضرب‌الاجل استاندار تدوین و در اختیار رسانه‌ها قرار گرفته اما مطالعه دقیق این نسخه پیش‌نویس نشان دهنده وجود برخی ایرادات در تهیه و تدوین آن است.
هرچند نسخه ارائه شده به‌عنوان پیش نویس و با قید "غیر قابل استناد" است، ولی بهتر است مسئولان استان با دریافت نظر منتقدان و کارشناسان امر، ایرادات آن را رفع کرده و سندی محکم و متقن برای توسعه استان پیش روی مردم و مسئولان قرار دهند.
مجید رئوفی عضو هیئت علمی دانشگاه و پژوهشگر حوزه انرژی و توسعه، در گفتگوی تفصیلی با تسنیم در زمینه ایرادات این سند اظهار داشت: در ساختار برنامه ششم توسعه کشور با توجه به محور قرار گرفتن توازن منطقه‌ای، علاوه بر توجه به ابعاد ملی، بخشی و فرابخشی به بعد استانی هم توجه شده است. به همین مناسبت هر استانی باید "سند توسعه استان" و "برنامه عملیاتی استان" را نیز تهیه و تدوین کند. برنامه‌ریزی توسعه استانی یک عملیات منظم و سیستمی و مرتبط با هم به منظور دستیابی به اهداف "معین" توسط نهاد استانداری است که برای یک مدت معین تهیه می‌شود.
وی با اشاره به سند توسعه خراسان شمالی که به تازکی نسخه‌ای از آن رونمایی شده است، افزود: توجه به ابعاد مختلف این تعریف ساده، نشان می‌دهد که سند توسعه اولیه و غیرقابل استناد ارائه شده استان ما چقدر به اصل داستان وفادار بوده است. در واقع، سند توسعه استان باید بتواند با توجه به محدودیت منابع، به تصحیح رفتار و افزایش کارایی و بهره وری بخش های مختلف کمک کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه ادامه داد: این سند، باید مبتنی بر فکت.ها و استدلال‌های علمی و اقتصادی باشد و نه حدس و گمان یا ایده‌ها و ذهنیاتی که از پیش در ذهن مدیران شکل گرفته است. در سند توسعه، ما تلاش می‌کنیم اهداف‌مان را مشخص کنیم و بگوییم چگونه می‌خواهیم به این اهداف دست پیدا کنیم. در این سند ارائه شده، آمارهای خوب و مفیدی منتشر شده، اما اشکالاتی هم بر این نسخه اولیه وارد است.
افق زمانی سند توسعه تعیین نشده است
پژوهشگر توسعه و دانشجوی دوره دکتری سیاست‌گذاری انرژی تصریح کرد: یکی از نقاط ضعف بزرگ سند اولیه این است که افق و دوره زمانی برای آن تعیین نشده است. سند باید این قدر روشن و قابل فهم و جامع و متعادل و واقع گرایانه باشد که به ما بگوید قرار است در فلان تاریخ در بخش‌های مختلف، به چه نقطه‌ای برسیم. چنین مساله‌ای در سند توسعه ارائه شده دیده نمی‌شود.
وی با ارائه توضیحات تکمیلی در خصوص این سند خاطرنشان کرد: در بخش اول سند ارائه شده که می‌تواند برشی از سند آمایش استان باشد، تکلیف تدوین کنندگان چندان مشخص نبوده است. می‌شد این بخش اساساً به عنوان مدارک پشتیبان مورد استفاده قرار گیرد و در این سند نیاید، اما وقتی بخشی از حوزه‌ها پوشش داده می شود و بعضی نه، سوال پیش می‌آید.
رئوفی با بیان اینکه در این سند اساسا به بخش بازرگانی توجهی نشده است، افزود: در بخش‌های زیربنایی، به وضعیت آب پرداخته شده اما به وضعیت برق، نفت و گاز توجهی نشده است.به موارد زیادی هم بی اعتنایی شده است. مثلا جایگاه بافت‌های فرسوده در نقاط مختلف استان در این سند کجاست؟ چرا به ناهنجاری‌های اجتماعی استان هیچ توجهی نشده است؟ و از این‌ها مهم تر، به سند نظام تامین مالی استان برای بخش‌های مختلف فکر نشده است.
بخش معدن استان همچنان ناشناخته است
پژوهشگر مرکز سیاست گذاری انرژی دانشگاه شریف با اشاره به این مطلب که یکی از مهم‌ترین بخش‌های این سند، باید بخش معدن باشد اذعان داشت: این در حالی است که در سند ارائه شده، صرفاً به یک پاراگراف کم حجم در انتهای صفحه 20 بسنده شده است. همین نمودهاست که مشخص می‌کند در تهیه این سند، صرفاً گردآوری مطالب انجام شده و اولویت بندی درستی برای سند توسعه استان صورت نگرفته است. یک توضیح کوتاه درباره بوکسیت جاجرم، نمایش صحیح و مناسبی از وضعیت معادن استان به دست نمی‌دهد.
وی ادامه داد: برای اینکه بتوان برای بخش معدن استان هدف گذاری و برنامه‌ریزی مناسبی داشت، باید بدانیم که قابلیت بهره‌برداری از کدام مواد معدنی و کانی‌ها در استان وجود دارد؟ چه مسیری تا امروز طی شده و چه مسایلی باید حل شود تا زمینه توسعه این بخش مهم در توسعه استان فراهم شود. وقتی محصولات مهم کشاورزی استان در بخشی از سند، ارائه شده، چرا درباره مواد معدنی که می‌توان روی آنها سرمایه گذاری کرد، صحبتی نشده است؟
این پژوهشگر یکی از مهم‌ترین بخش‌های مغفول در سند توسعه استان را بی‌توجهی به بخش صنعت و خدمات استان عنوان کرد و بیان داشت: در این سند توجهی به جذب سرریز خدماتی و صنعتی مشهد مقدس در استان نشده است. ایجاد خوشه‌های صنعتی اولویت دار، توجهی برنیانگیخته است.
وی افزود: از دیگر اشکالات این سندد این است که، بهره‌وری صنایع مورد توجه نبوده است. از تاثیرات تعاملی استان با استانهای همسایه سخنی به میان نیامده و به وضعیت نیروگاهی استان نیز توجهی نشده است.صرفاً به کلیاتی نظیر صنایع واسطه‌ای و تبدیلی اکتفا شده است.
جایگاه دامپروری استان در سند توسعه کجاست؟
وی با بیان اینکه یکی دیگر از ظرفیت‌های مهم استان خراسان شمالی، بخش دامپروری است، افزود: در سند ارائه شده، به این مهم پرداخته نشده است. کمی بی‌دقتی هم در بخش مهم‌ترین محصولات کشاورزی دارای مزیت استان شده و اسب اصیل ترکمن و نوغانداری هم در این زیرمجموعه گنجانده شده است.
پژوهشگر توسعه و دانشجوی دوره دکتری سیاست گذاری انرژی تصریح کرد: اساساً یکی از مهم ترین مظاهر توسعه، توسعه مسیرهای حمل و نقلی است. در این سند، نه از وضعیت زیرساخت‌های حمل و نقلی استان سخن به میان آمده و نه معرفی کاملی از این بخش وجود دارد.
وی تاکید کرد: بدون مسیرهای ترانزیتی مناسب که استان ما هم در این زمینه بسیار فقیر است، فرصت‌های فراوانی برای استان از دست خواهد رفت. در این سند، به توسعه محور شرق و حضور ایران در کریدور شمال–جنوب و ابتکار چینی یک کمربند و یک جاده هم اساساً توجهی نشده است. مسیرهایی که می‌تواند و باید در استان ما ایجاد شود و با تکیه بر آنها، فرصت‌های عالی همجواری با کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان در این سند مورد توجه قرار بگیرد.
عدم توجه به مرزی بودن استان مشکل دیگر سند توسعه است
وی با اشاره به مرزی بودن خراسان شمالی بیان داشت: خراسان شمالی یک استان مرزی است و تنها استانی که گذرگاه مرزی و گمرک مرزی ندارد. چگونه می‌توان مدعی تدوین سند توسعه استان شد و در سند ارائه شده، صرفاً به یک جمله "روشن نبودن آینده مناسبات اقتصادی کشور با ترکمنستان" در بخش نقاط ضعف استان اکتفا کرد. مرزی بودن، یکی از مهم ترین پیشران‌های توسعه اقتصادی استان است که در این بخش از سند، به آن توجهی نشده است.
رئوفی در خصوص بخش چهارم این سند افزود: در بخش چشم انداز توسعه استان هم فقط با کلیات مواجه می شویم. همه چیز انتزاعی و ذهنی است. پارامتری دیده نمی‌شود. هیچ هدفی، عینی نیست. به عنوان مثال، جای "خروج استان از رده بندی استانهای محروم و فرودست" باید مشخص شود. در آیتم‌های مشخص باید وضعیت استان از فلان رتبه به بهمان رتبه برسد.
اولویت ما برای توسعه استان این است؟
وی اولولیت اول استان را تعادل بخشی به نظام استقرار جمعیت و فعالیت در پهنه استان عنوان کرد و ادامه داد: اگر جدول راهبردهای اولویت بندی شده توسعه استان را به عنوان نمود اصلی و اساسی این سند، بپذیریم، متاسفانه به نتایج نا امیدکنده‌ای می رسیم. اولویت اول توسعه استان ما این است: "تعادل بخشی به نظام استقرار جمعیت و فعالیت در پهنه استان". واقعا این اولویت توسعه‌ای استان ماست؟
پژوهشگر مرکز سیاست گذاری انرژی شریف با طرح چند سوال در این خصوص بیان داشت: یعنی مشکل اصلی استان بسیار کم جمعیت ما با تعداد روستاهای فراوان، تعادل بخشی به نظام استقرار جمعیت استان است؟ عزیزان، براساس کدام مطالعات دقیق و کارشناسی، به چنین نتیجه ای رسیده‌اند؟ اساساً بر چه مبنایی، این اولویت‌بندی انجام شده است؟ سناریوهای توسعه فضایی استان بر چه مبنایی تعیین شده‌اند؟ از کدام روش مرسوم برای مشخص کردن و انتخاب این سناریوها استفاده شده است؟ چرا این بخش در سند توسعه قرار داده شده است؟ در سند که مشخص نیست کدام سناریو برای آنالیز و تعیین اولویت‌ها انتخاب شده است.
رئوفی اظهار داشت: جدول جهت گیری‌های اصلی توسعه استان، چگونه تهیه شده است؟ در یک بخش که به شکل عینی می‌توان درباره‌اش صحبت کرد، بخش انرژی است. در این بخش، جهت گیری اصلی، ایجاد و توسعه نیروگاه انرژی خورشیدی استان است. از عنوان عجیبش که بگذریم، چه کسی گفته باید جهت گیری استان در بخش انرژی، نیروگاه خورشیدی باشد؟ کدام سرمایه گذار با توجه به قیمت‌های برق تولیدی و هزینه‌های سرمایه گذاری برای توسعه این بخش، واردش می‌شود؟ چه کسی گفته مثلا نباید روی CHPیا نیروگاه بادی یا هیبریدی تمرکز شود؟ بحث این است که کدام مطالعات اقتصادی برای این موضوعات انجام شده که حکم کلی صادر می‌شود؟
وی در پایان اضافه کرد: سند آمایش استان در مرحله بازبینی و اصلاح است. تا جایی که مطلعم با رویکرد پویایی سیستم‌ها، کارهای بسیار خوبی به عنوان مطالعات پشتیبان این سند توسط متخصصان بومی و تحصیل‌کرده و توانمند استان انجام شده که نتایج آن قطعاً می‌تواند به تدوین مناسب و متناسب سند توسعه استان و برنامه عملیاتی آن کمک کند.
رئوفی افزود: خوب است که کمی صبر کنیم، این سند را تحویل بگیریم، اشکالاتش را برطرف کنیم و از آن در تهیه سند توسعه استان در افقی مشخص بهره‌مند شویم. ظاهرا کار تهیه سند آمایش استان رو به پایان است و البته می وان از مطالعات فراوان انجام شده توسط گروه بازبینی و اصلاح سند آمایش استان همین الان هم بهره مند شد. اراده جدی و گروه متخصص و باانگیزه می خواهد.
انتهای پیام/ن
