رایزن فرهنگی ایران در قرقیزستان: به‌رغم تمایل قرقیزها نهادهای ایرانی همکاری لازم را ندارند

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، اشتراکات فرهنگی ایران و کشورهای آسیای مرکزی همواره یکی از مهم‌ترین موضوعات مورد بحث تحلیل‌گران آسیای مرکزی بوده است. عده‌ای از تحلیل‌گران این اشتراکات فرهنگی را یک مزیت نسبی برای جمهوری اسلامی ایران و فرصتی بی‌بدیل می‌پندارند که می‌بایست نقطه کانونی تمام سیاست‌ها و راهبردهای کشور قرار گیرد. از سوی دیگر، برخی تحلیل‌گران این دیدگاه‌ را ساده‌انگارانه پنداشته و در فرایند هویت‌یابی و دولت-ملت‌سازی کشورهای تازه‌ استقلال یافته این منطقه، تاکید می‌کنند این اشتراکات می‌بایست با ظرافت و ملاحظات بسیاری زیادی مد نظر قرار گیرد.

در همین راستا، قرقیزستان یکی از جمهور‌ی‌های آسیای مرکزی است که تا کنون کمتر مورد توجه افکار عمومی و رسانه‌های ایرانی قرار گرفته‌ است. مصاحبه‌ پیش‌رو با آقای علی حکیم‌پور، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در قرقیزستان است که در ادامه می‌خوانید.

تسنیم: برنامه‌های فرهنگی معمولا در دو سطح نخبگانی و عمومی تقسیم‌بندی می‌شوند. یکی از انتقاداتی هم که به رایزنی‌های فرهنگی معمولا وارد می‌شود ماهیت عمدتا نخبگانی فعالیت‌های آن‌هاست. برگزاری نشست و میزگرد، چاپ و ترجمه کتاب، نمایشگاه کتاب و ... عمدتا برای اقشار خاص و محدودی که شامل نخبگان جامعه می‌شوند صورت می‌گیرد. دفتر بیشکک در این زمینه چه کرده است؟ چه میزان برنامه‌ها نخبگانی بوده و چقدر عمومی؟

حکیم‌پور: معمولا نمایندگان فرهنگی با توجه به مخاطبان خود فعالیت می‌کنند. امکانات محدود آنان اجازه نمی‌دهد که برنامه‌های همگانی زیادی داشته باشند. چرا که این برنامه‌ها با هزینه‌های بیشتری همراه می‌شوند. با این وجود نمایندگی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در بیشکک تلاش داشته که ازاین هدف نیز دورنماند. به طوری که برگزاری مراسم شب یلدا، نوروز، هفته فرهنگی، مناسبات دینی و مانند آنها جنبه عمومی پیدا می‌کند. همچنین، حضور در شبکه‌های تلویزیونی و معرفی جایگاه جمهوری اسلامی ایران در رسانه‌های جمعی به نوعی برنامه عمومی تلقی می‌شوند که این نمایندگی ازاین طریق نیز با عموم ارتباط برقرار می‌کند.

تسنیم: این روزها ایده‌پردازی و ابتکار یک گام مهم در هر گونه برنامه مرتبط با گروه‌های اجتماعی است. با این حال با بررسی برنامه‌های رایزنی‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در آسیای مرکزی، شباهت‌های بسیار زیادی می‌بینیم. در دفتر بیشکک آیا طی این سال‌ها اقدام نوآورانه و خلاقانه‌ای صورت گرفته که بازخورد قابل توجهی نیز داشته باشد؟

حکیم‌پور: حرف درستی است. زیرا که بدون ابتکار نمی‌توان بسیاری از کارها را پیش برد. این نمایندگی نیز از ابتدای فعالیت خود بی‌توجه به این موضوع نبوده است.

به عنوان مثال، درسال 2018 که سال چنگیز آیتماتف، نویسنده شهیر قرقیزی بود، همراه با خانواده‌های ایرانی از آرامگاه و کتابخانه وی دیدن کردیم. امری که برای قرقیزان و خانواده آیتماتف شگفت‌آور بود! همچنین، چندین برنامه خود را از جمله مراسم شب یلدا را در کتابخانه ملی با حضور خانواده دیپلمات‌ها و مدرسان ایرانی برگزار کردیم که از دیدگاه رئیس کتابخانه ملی بی‌نظیر بود. به طوری که با اقدام ما کشورهای دیگر نیز به تکاپو افتادند که با برخی از برنامه‌های فرهنگی مشابه با کتابخانه مذکور همکاری کنند.

همچنین، برگزاری همایش بزرگداشت تولد مولانا در سال جاری با همکاری دانشگاه ترکی– قرقیزی ماناس کاملا به طور ابتکاری انجام شد. چرا که اولین بار بود که چنین همایشی با همکاری ترکان، افغانی‌ها، تاجیکان و قرقیزان در محل دانشگاه برگزار می‌شد و بازتاب بسیار خوبی داشت.

لازم به ذکر است چنانچه نهاد‌های فرهنگی کشورمان از جمله صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران همکاری بیشتری با نمایندگی‌های فرهنگی داشته باشند، زمینه انجام کارهای ابتکاری به ویژه درعرصه نمایش مجموعه‌های تلویزیونی ازطریق شبکه‌های قرقیزستان فراهم است، اما شوربختانه همکاری اندکی در این زمینه وجود دارد. با این وجود نمایش مجموعه تلویزیونی «او یک فرشته بود»، بازتاب مثبت فراوانی در اذهان عمومی قرقیزستان داشت.

تسنیم: یکی از ویژگی‌های بارز قرقیزستان فعالیت آزادتر سازمان‌های مردم‌نهاد در این کشور در مقایسه با دیگر جمهوری‌ها است. شمار زیادی از سازمان‌های مردم‌نهاد خارجی از کشورهای مختلف نیز در قرقیزستان فعال‌اند. در این زمینه رایزنی فرهنگی تاکنون اقداماتی صورت داده‌ است؟ آیا سازمان‌های مردم‌نهاد ایرانی و قرقیز تعاملاتی دارند؟ چه فضایی برای ورود سازمان‌های غیردولتی ایرانی وجود دارد؟ این کار چه الزاماتی دارد؟

حکیم‌پور: آری، قرقیزستان درمقام مقایسه با کشورهای منطقه از سطح دموکراسی و تعامل بیشتری برخورداراست. همین امر سبب شده که کشورهای مختلفی علاقه‌مند به گسترش همکاری به ویژه در زمینه آموزش عالی با قرقیزستان باشند. به طوری که کشورهای چین، ترکیه، آمریکا، روسیه، آلمان، کویت و ... در قرقیزستان دانشگاه دارند و این کشور فضای لازم را به آنها به طور رایگان اختصاص داده است.

این نمایندگی نیز با توجه به پیشینه درخشان تمدنی ایران و آسیای مرکزی از ابتدا به دنبال این بوده که وزارت علوم و دانشگاه آزاد اسلامی در این کشور حضور جدی داشته باشند، اما شوربختانه آنان تمایلی به این امر نشان ندادند. این درحالی است برخی از دانشگاه‌های قرقیز آمادگی جدی برای توسعه همکاری‌های علمی به طور وسیع داشته و دارند.

سازمان‌های مردم نهاد ایرانی نیز در صورت کسب مجوز می‌توانند دراین کشور فعالیت کنند. خبرگزاری فارس تنها سازمان مردم نهادی است که دربیشکک مستقر است و دولت قرقیزستان نیز ار فعالیت آن ابراز رضایت کرده است. به طوری که اخیرا رئیس‌جمهور قرقیزستان شخصا از این خبرگزاری قدردانی کرده است. 

همچنین، قرقیزستان درصورت آمادگی نهادهای ایرانی؛ ازجمله وزارت علوم، کتابخانه ملی، وزارت فرهنگ، سازمان میراث فرهنگی، صدا و سیما علاقه‌مند به توسعه روابط با آنهاست. این درحالی است این استقبال از طرف جمهوری اسلامی ایران خیلی جدی گرفته نمی‌شود. به عنوان نمونه در سال‌های اخیر تعدادی از کارشناسان کتابخانه ملی قرقیزستان با سفر به جمهوری اسلامی از امکانات کتابخانه ملی آگاهی یافتند و علاقه‌مند شدند که این دیدارها تداوم داشته باشد. همچنین، با وجود زمینه‌های مناسب توسعه همکاری‌های گردشگری، درسال‌های اخیر هیچ مقام سازمان میراث فرهنگی و گردشگری از این کشور بازدیدی نداشته است!

انتظار می‌رود وزیر علوم، تحقیقات و فناوری جمهوری اسلامی ایران سفری به این کشور داشته و از امکانات دانشگاهی آن دیدن کنند تا از این طریق تعدادی از دانشگاه‌های آن را برای حضور علمی ایرانیان به رسمیت بشناسند.

تسنیم: تصویرسازی امروزه یکی از مهم‌ترین کارویژه‌های نمایندگی‌های دولت‌ها در خارج از کشور است. لطفا بفرمائید تصویر ایران در اذهان قرقیزها امروز چگونه است؟ جریان‌های رقیب چه اقداماتی برای تاثیرگذاری در این تصویرسازی صورت داده‌اند؟ در خصوص فعالیت‌های رایزنی در این زمینه لطفا توضیح دهید.

حکیم‌پور: ایران و آسیای مرکزی از گذشته دور تصویر خوبی نسبت به یکدیگر دارند. هنوز واژگان زیادی از زبان فارسی در لغت قرقیزی وجود دارد. از این رو، می‌توان گفت تعاملات ما نسبت به گذشته ضعیف‌تر شده است. اما در دیدار با قرقیزان متوجه این نکته می‌شویم که آنان نسبت به ایران احترام خاصی قائل هستند و از پیشینه تمدنی مشترک شناخت دارند و بدین لحاظ آمادگی همکاری و تعامل بیشتر با جمهوری اسلامی ایران دارند. رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در قرقیزستان نیز به دنبال احیاء این تعاملات تمدنی است. در این راستا ازجمله کارهایی که انجام داده انتشار آثار مهمی، چون شاهنامه، گلستان سعدی، تاریخ ایران، شخصیت امام خمینی، کتاب معرفی جامعه و فرهنگ ایران و ...  به زبان قرقیزی و روسی است. همچنین، با همکاری آکادمی علوم نسخ خطی فارسی را به زبان روسی ترجمه کرده و منتشر خواهد کرد. با همکاری کتابخانه ملی نیز شخصیت‌های مشترک منطقه را معرفی کرده است.

همان طور که عرض شد، قرقیزان به سینمای ایران علاقه فراوانی دارند، اگر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران تعدادی از مجموعه‌های خود را در اختیار آنان قراردهد کاملا استقبال می‌کنند. به ویژه آنکه دولت قرقیزستان شبکه‌های تلویزیونی را موظف کرده که حداقل نصف برنامه‌های خود را غیر روسی بگذارند. در این میان، حضور فیلم‌های ایرانی می‌تواند بخشی از این خلاء را پرکند. 

تسنیم: یکی از چالش‌های سال‌های اخیر ما با برخی کشورها، سوءبرداشت‌ها نسبت به فعالیت‌های جامعه المصطفی بوده است. در قرقیزستان نیز شاهد برخی حواشی در این زمینه بوده‌ایم. این مساله آیا بر طرف شده است و آیا شاهد بازگشت مجدد تعاملات با قرقیزستان در این زمینه خواهیم بود؟

حکیم‌پور: دولت قرقیزستان با جامعه المصطفی مشکل ذاتی نداشته است. از ابتدای فعالیت آن انتظار داشته فعالیت‌های خود را پس از طی مجاری قانونی و اخذ مجوز رسمی دنبال کند. همچنین، برنامه‌های علمی شفافی به تائید وزارت آموزش آن کشور داشته باشد. در این میان شیطنت برخی از رقبا نیز در زمان خود موثر و مشکلاتی ایجاد شد. با این وجود، این دانشگاه هنوز هم به دعوت برخی از دانشگاه‌های قرقیزستان با آنان همکاری‌های علمی دارد.

تسنیم:  همکاری‌های علمی و دانشگاهی نیز بخش دیگری از کارکردهای مهم دیپلماسی عمومی و فرهنگی است. مبادلات علمی و فرهنگی میان دانشگاه‌های ایران و قرقیزستان هم‌اکنون در چه وضعیتی قرار دارد؟

حکیم‌پور: خوشبختانه، نمایندگی فرهنگی ایران بسیاری از همایش‌های خود را با همکاری و مشارکت دانشگاه‌های قرقیزستان برگزار می‌کند. همایش‌هایی که در نوع خود نیاز مشترک دوکشور ارزیابی می‌شوند. ازجمله بررسی ابعاد مختلف افراط گرایی یا همایش تقارب فرهنگ‌ها با تکیه بر روابط ایران و آسیای مرکزی که با استقبال فراوان قرقیزان مواجه شد. اما همان‌طور که عرض شد، پیشنهاد می‌شود نهادهای علمی و دانشگاهی جمهوری اسلامی ایران با دانشگاه‌های  قرقیزستان همکاری‌های  جدی داشته باشند. این موضوع حلقه مفقوده همکاری‌های ما در عرصه‌های علمی و دانشگاهی است.

تسنیم:  پیش‌تر در خصوص مجله مشترک «گفت‌وگوی فرهنگی آسیای مرکزی و ایران» خبر داده بودید. لطفا توضیحاتی در زمینه تیراژ چاپ نشریه، زبان چاپ آن و چگونگی تعامل ایرانی‌ها با این مجله بفرمائید.

حکیم‌پور: تلاش رایزنی این است که این نشریه از سال 98 با مشارکت مادی و معنوی این نمایندگی و دانشگاه بین‌المللی قرقیزستان به زبان روسی چاپ و منتشر شود. درصورت تائید و پشتیبانی از انتشار آن عمده مقالات نشریه درحوزه فرهنگی و تمدنی ایران و آسیای مرکزی خواهد بود.

انتهای پیام/