یادداشت اقتصادی | CNG در ایران ؛ گذشته، حال و آینده

خبرگزاری تسنیم - گاز طبیعی از سال 1381 بصورت گاز فشرده یا همان سی­ ان­ جی به سبد سوخت حمل و نقل کشور وارد شده و تا کنون جایگزین بیش از 63 میلیارد لیتر بنزین شده است. پروژه ورود سی ­ان­ جی به سبد سوخت کشور در واقع از سال 1379 کلید خورده و در سال 1381 اولین جایگاه های توزیع گازفشرده در تهران راه اندازی شد.

پس از آن در سال 1383 اولین قرارداد تأمین تجهیزات و نصب و راه اندازی جایگاه های سی ­ان ­جی با سه شرکت داخلی منعقد شد. سپس در سال 1384 اولین کارخانه تولید مخزن سی­ ان­ جی راه اندازی شده و در سال 1385 قراردادهای توسعه ای به منظور افزایش جایگاه های سی ­ان­ جی و خودروهای دوگانه سوز امضا شد. روند صنعت سی­ ان­ جی تا جایی ادامه پیدا کرده است که هم اکنون 2450 جایگاه عرضه سی­ ان­ جی، 4.5 میلیون خودروی دوگانه سوز، 12 شرکت تأمین کننده تجهیزات جایگاهی، 6 شرکت تأمین کننده تجهیزات خودرویی، 6 شرکت تولید مخازن سی ­ان­ جی، 293 شرکت بهره بردار جایگاه و 63 شرکت تعمیر و نگهداشت جایگاه در کشور موجود است (جدول زیر وضعیت کلی صنعت CNG در ایران را نشان می دهد).

ذخایر عظیم گاز در کشور ایران از مهم ترین دلایل توسعه گاز طبیعی در بخش های مختلف مصرف از جمله حمل و نقل و سی ­ان­ جی است. کشور ایران با ذخایری حدود 33500 میلیارد متر مکعب، بزرگترین ذخایر گاز طبیعی دنیا را دارد. اما با این وجود تولید گاز طبیعی در ایران برابر 190 میلیارد متر مکعب در سال است. این در حالیست که کشورهای آمریکا و روسیه با وجود ذخایر کمتر از ایران، به ترتیب 749 و 644 میلیارد متر مکعب در سال گاز طبیعی تولید می کنند. از این رو هنوز راه زیادی برای بکارگیری ظرفیت گاز طبیعی در بخش های مختلف تقاضا در ایران باقی  است. مخصوصا اینکه امکان صادرات گاز، چه از طریق خط لوله و چه از طریق پایانه های ال ­ان­ جی، چندان برای کشور میسر نیست.

همانطور که مصرف گاز طبیعی در دنیا طی 20 سال اخیر بیش از 45% رشد داشته است، مصرف آن در ایران نیز طی 20 سال اخیر بیش از 60% افزایش یافته است. بخشی از این افزایش صرف پاسخگویی به تقاضای جدید شده اما بخش قابل توجهی از مصارف گاز طبیعی جایگزین فرآورد های نفتی شده است. شکل زیر تغییرات سهم گاز و فرآورد های نفتی در تأمین بخش تقاضای انرژی ایران را نمایش می دهد.

بخش قابل توجهی از گاز طبیعی در کشور ایران صرف جایگزینی با بنزین شده است. کشورهای چین، هند، پاکستان، آرژانتین، برزیل، ایتالیا، کلمبیا، تایلند و... نیز مانند ایران از گاز بجای بنزین یا دیزل در حمل و نقل جاده ای خود بهره برداری کرده اند. ورود سی ­ان­ جی دقیقا در زمانی اتفاق افتاد که میزان مصرف و واردات بنزین به اوج خود رسیده بود و افزایش مصرف بنزین می توانست هزینه زیادی به کشور تحمیل کند. همزمان شدن اجرای سهمیه بندی بنزین و طرح هدفمندی یارانه ها نیز مکمل خوبی برای تسهیل مسیر توسعه صنعت سی­ ان ­جی در کشور شد. شکل زیر میزان تولید و واردات بنزین و نیز میزان سی­ ان­ جی جایگزین شده با بنزین را نشان می دهد.

بخش بنفش نمودار که نشان دهنده سی­ ان­ جی جایگزین شده با بنزین است، حجمی معادل 63 میلیارد متر مکعب دارد که پیمایش آن تقریبا معادل 63 میلیارد لیتر است. چنانچه سی ­ان­ جی از سال 1384 وارد سبد سوخت کشور نمی شد، کشور می بایست 63 میلیارد لیتر بیشتر بنزین وارد می کرد تا تقاضا را تأمین نماید. جایگزینی بیشتر سی ­ان­ جی با بنزین نیز می تواند از افزایش مصرف بنزین جلوگیری کرده و فرصت صادرات بنزین و سایر فرآورد ها را برای کشور ایجاد نماید.

* محمد‌جواد ساکت - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته مهندسی سیستم‌های انرژی دانشگاه صنعتی شریف

انتهای پیام/