گزارش تسنیم| توافق صلح روسیه و ژاپن بدون مصالحه؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، بر اساس اعلام دبیر کل کابینه ژاپن، شینزو آبه، نخست وزیر این کشور روزهای اول و دوم بهمن‌ماه سال جاری به روسیه سفر کرده و با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور فدراسیون روسیه دیدار می‌کند. این دیدار اهمیت تاریخی دارد و اعلام غیرمنتظره آن در رسانه‌های ژاپن و روسیه بازتاب‌های گسترده‌ای داشته است.

رئیس جمهور روسیه در 12 سپتامبر سال گذشته میلادی پیشنهاد کرد که دو طرف تا پایان سال 2018 به توافق صلح، بدون هیچ پیش شرطی برسند. به نظر می‌رسید که ژاپنی‌ها نگاه مثبتی به این پیشنهاد روسیه نداشتند و پاسخی واضحی هم به آن ندادند، چون آنها معتقدند که مسئله اختلافات ارضی باید حل شود.

در 14 نوامبر 2018 سران دو کشور در حاشیه نشست آسه‌آن در سنگاپور با هم دیدار داشتند که بر اساس گزارش رسانه‌ها دو طرف توافق کردند که به فرایند مذاکرات برای دستیابی به یک معاهده صلح بر مبنای اعلامیه مشترک 1956 میان ژاپن و اتحاد جماهیر شوروی، سرعت بخشند.

نخست وزیر ژاپن در همان زمان به خبرنگاران گفت که در اوایل سال 2019 برای مذاکرات بیشتر در این خصوص به روسیه سفر خواهد کرد. وی همچنین ابراز امیدواری کرده بود که این مذاکرات بتواند منجر به پایان مسائل ارضی شود.

رئیس جمهور فعلی روسیه یعنی ولادیمیر پوتین، از سال 2004 به بعد تلاش کرده که بیشتر اختلافات ارضی خود با همسایگان را حل کند. برای مثال در سال 2004 قرارداد مرزی با چین امضا کرد یا اینکه در همین سال گذشته میلادی پیمان مرزی دیگری با نروژ به امضا رساند. اما مسئله ارضی روسیه و ژاپن پیچیده‌تر از آنهاست.

جزایر کوریل نقطه اختلاف ارضی ژاپن و روسیه را شکل می‌دهد. جزایر کوریل در واقع مجمع الجزایر آتشفشانی به طول تقریبا 1300 کیلومتر است که از شمال شرقی هوکایدوی ژاپن تا کامچاتکای روسیه کشیده شده.

موقعیت جزایر بین روسیه و ژاپن مشخص شده با نقاط قرمز

مساحت کل خشکی‌های آن 15،600 کیلومتر مربع است که شامل 56 جزیره است. با این حال از میان این 56 جزیره تنها 7 جزیره آن قابل سکونت است که جمعیت آن به حدود 19000 نفر می‌رسد. در حال حاضر حدود 14 هزار شهروند روس در بخش قلمروی روسیه زندگی می‌کنند که شغل بیشتر آنها ماهیگیری است.

 *اهمیت جزایر کوریل

جزایر کوریل جنوبی شامل کوناشیر، ایتوروپ، هابومای و شیکوتان است. این جزایر قبلا بخشی از ژاپن بوده که طی تحولات بعد از جنگ جهانی دوم توسط شوروی از زاپن جدا شدند. این جزایر در اقیانوس آرام واقع شده که علاوه بر اهمیت تجاری آن، دارای منابع نفت و گاز و آبزیان است که پیشه بسیاری از ساکنان جزایر به آن وابسته است.

روسیه فعالیت‌های گسترده نظامی در این جزایر را از سال‌‌های گذشته آغاز کرده که ایجاد پایگاه نظامی و مرزبانی، استقرار چند ضد کشتی و ضد موشک و ایجاد محدوده پرواز برای انجام عملیات‌های سریع تنها بخشی از آن است.

حضور مدودیف، رئیس جمهور وقت روسیه در جزایر مورد مناقشه در سال 2010 که واکنش منفی ژاپن را به همراه داشت

مبنای نظامی شدن این جزایر بیش از هر چیز به نگاه مسکو درباره ژاپن به عنوان متحد آمریکا برمی‌گردد، به خصوص بعد از آنکه ایالات متحده تصمیم گرفت سامانه‌های موشکی آجیس آشور را در ژاپن مستقر کند. در یک رویکرد کلی می‌توان گفت این سامانه‌ها در فرایند تکمیل سیستم دفاع موشکی آمریکا قرار می‌گیرد که بخشی از برنامه جهانی بازدارندگی هسته‌ای واشنگتن محسوب می‌شود. توضیح سیستم دفاع موشکی آمریکا و بیان مختصات آن بسیار طولانی است و مطلب دیگری را می‌طلبد، اما این را باید گفت که بیشترین نگرانی مسکو در حال حاضر این سیستم دفاع موشکی آمریکاست. روس‌ها طی سال‌های گذشته راهبرد نظامی خود را بر اساس خنثی یا مقابله با این سیستم طراحی کردند که می‌توان گفت وضعیت بحران ژئوپلتیک در شرق اروپا نیز متاثر از همین فرایند است.

علاوه بر اهمیت نظامی جزایر کوریل، موضوع بعدی به مسائل ملی‌گرایانه یا به نوعی پیوند هویت با مسائل جغرافیایی باز می‌گردد. طبق نظرسنجی‌های انجام شده شهروندان روسیه کاملا مخالف ایجاد توافق صلح بر مبنای هرگونه مصالحه در خصوص این جزایر هستند.

هرگونه امتیاز دادن، حتی مطابق تعهدات قانونی بین‌المللی، از نظر روس‌ها یک نوع "تسلیم شدن" محسوب می‌شود. بنابراین برای مسکو خیلی مهم است که مذاکرات مربوط به این جزایر کاملا واضح باشد، چراکه حتی برداشت نوعی مصالحه در خصوص جزایر برای مردم روسیه بسیار منفی خواهد بود.

مسئله دیگر خود اهمیت ژاپن برای فدراسیون روسیه است. از نظر مسکو عادی‌سازی روابط با توکیو، سرمایه‌گذاری گسترده ژاپنی‌ها در روسیه را به دنبال نخواهد داشت و یا اینکه ورود برخی صنایع به این کشور صورت نمی‌گیرد، بنابراین این کشور نمی‌تواند منفعت اقتصادی برای روسیه داشته باشد.

البته طی سال‌های گذشته دو کشور تلاش کردند که با ایجاد شاخصه‌های اقتصادی در جزایر و گسترش مناسبات بازرگانی، از امنیتی شدن آن تا حدود زیادی کم کنند که البته این موضوع نیز برعکس جواب داد و این جزایر نسبت به گذشته امنیتی‌تر شدند، چراکه مسائل امنیتی آن از موارد منطقه‌ای تا حدودی خارج شده است. 

بنابراین محرک‌ها برای مناسبات خوب مسکو و توکیو کم است و تنها مورد اهمیت، وجود کانال‌های گفت‌وگو و روابط برای بهره در زمان برخی بحران‌هاست که شاخصی را برای گسترش مناسبات ارائه می‌دهد.

با این حال سفر نخست وزیر ژاپن به روسیه اهمیت بسیار زیادی دارد و باید دید آیا دو طرف می‌توانند به توافق صلح برسند؟

انتهای پیام/