سوریه و عراق؛ پایان پروژه نظامی و آغاز پروسه اقتصادی ایران

آبان ماه سال گذشته بود که سرلشکر قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس طی نامه ای به مقام معظم رهبری پایان سیطره داعش بر سوریه و عراق را اعلام کرد.

در این نامه با اشاره به فتنه داعش که دنیای اسلام را در بر گرفت، آمده بود: حرکت خبیثانه‌ای که تحت نام "حکومت اسلامی عراق و شام" در همان ماه‌های اولیه موفق شد با اغفال ده‌ها هزار جوان مسلمان، دو کشور بسیار اثرگذار و سرنوشت‌ساز عالم اسلامی "عراق" و "سوریه" را دچار بحران بسیار خطرناکی کند و صدها هزار کیلومتر مربع از اراضی این کشورها را همراه با هزاران روستا، شهر و مراکز مهم استانی به تصرف درآورد و هزاران کارگاه و کارخانه و زیرساخت‌های مهم این کشورها از جمله، راه‌ها، پل‌ها، پالایشگاه‌ها، چاه‌ها و خطوط نفت و گاز و نیروگاه‌های برق و موارد دیگری از این نوع را تخریب کرد و شهرهای مهمی همراه با آثار گران‌بهای تاریخی و تمدن ملی آنها را با بمب‌گذاری از بین برده و یا سوزاند.

اگرچه آمار خسارت‌های وارده قابل احصاء نیست، اما بررسی‌های اولیه حاکی از پانصد میلیارد دلار است.

این نامه نشان می‌داد که به صورت رسمی و میدانی، کار غده سرطانی داعش به پایان رسیده و حالا نوبت بازسازی زیرساخت‌های تخریب شده و سازندگی در سوریه و عراق فرا رسیده است.

در این مرحله طبیعتاً کشورهایی موفق خواهند بود که اولاً زیرساختهای اقتصادی لازم برای فعالیت در عراق و سوریه را داشته باشند و در ثانی ملت و دولت این دو کشور نیز از آنها استقبال کنند.

سوریه: زیرساخت‌های مخابراتی، نیروگاه و استانهای جنوبی

درباره سوریه باید گفت که براساس گزارشی که سال 2017 از سوی سازمان ملل منتشر شد، هزینه بازسازی سوریه 388 میلیارد دلار است. اگرچه بشار اسد، رئیس‌جمهور این کشور در دیدار با هیأت نمایندگان مجلس روسیه این رقم را 410 میلیارد دلار اعلام کرده بود.

به گفته بثینه شعبان مشاور رئیس‌جمهور سوریه زیرساخت‌های اساسی همچون شبکه‌های آب و فاضلاب، نیروگاه‌های برق، بیمارستان‌ها، مدارس، دانشگاه‌ها، واحدهای مسکونی و حتی در برخی نقاط چاه‌های نفت و گاز هم تخریب شده‌اند.

در حوزه سوریه باید گفت که کشورهای روسیه، ایران و ترکیه نقش آفرین خواهند بود و هر کشور بنا بر میزان توانمندی خود در حوزه زیر ساختی، انرژی و ساخت و ساز می تواند حضور و فعالیت داشته باشد. حتی با پایان جنگ و سیطره ارتش و حکومت بر کل خاک سوریه شاهد بازگشت کشورهای عربی خلیج فارس و احتمالاً تامین بخشی از هزینه های بازسازی از سوی آنها خواهیم بود.

ایران نیز در حوزه شبکه ارتباطات و تلفن همراه، نیروگاههای برق و صنایع خودرو سازی در این کشور فعال شده و یا از قبل حضور داشته و علاوه بر این، تلاش دارد در استانهای جنوبی سوریه بخصوص درعا نقش آفرین باشد.

عراق:

اما شرایط عراق برای ایران کمی متفاوت‌تر از سوریه است. عراق همسایه ایران با طولانی ترین مرز(1500 کیلومتر) و 8 پایانه مرزی است که از طریق آن کالا و اتباع دو کشور جابجا می‌شوند.

در حال حاضر بین ایران و عراق در حوزه اقتصادی روابطی در سطح 12 میلیارد دلار وجود دارد که مقامات عالیرتبه دو کشور رقم 20 میلیارد دلار را هدفگذاری کرده اند.

شرایط ویژه ای که ایران به دلیل تحریمهای یکجانبه آمریکا دچار آن شده است نیز فرصت مناسبی است برای توسعه روابط خارجی با کشورهایی که قرابت خوبی با ما دارند و می‌توان با صادرات خدمات فنی مهندسی، علاوه بر ارز آوری برای کشور، بخشی از نیروی کار را نیز به کشورهای هدف صادر کرد.

از مدتها پیش انتقاداتی از سوی کارشناسان سیاسی و اقتصادی کشور به سیاستهای منطقه ای وارد بود که ما به ازای هزینه های نظامی امنیتی که در منطقه داریم، آورده اقتصادی یا فرصت سازی برای بخش های اقتصادی کشور ایجاد نمی‌شود.

اما در میانه بحرانهای سوریه و عراق بود که مقامات سیاسی کشورمان عنوان کردند که ایران برای مرحله پسا داعش نیز آماده بوده و به فکر حضور در بازار بازسازی این کشورهاست.

انتخاب حسن دانایی فرد سفیر سابق ایران در عراق به عنوان مسئول ستاد بازسازی عراق و سوریه نیز نشان می‌دهد که عزم ایران در حوزه سیاست خارجی برای حضوری پررنگ در حوزه اقتصادی این دو کشور است.

در همین خصوص نیز می‌توان به سفر محمد جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان به عراق اشاره کرد که طولانی ترین سفر ظریف به یک کشور خارجی بود. وی در این سفر که از بغداد آغاز شده و به اربیل و سلیمانیه و نجف و کربلا ختم شد، با مقامات سیاسی و اقتصادی این کشور دیدار کرده بر توسعه روابط دوجانبه تاکید کرد.

این سفر ظریف به همراه تعداد زیادی از فعالان تجاری کشورمان صورت گرفت تا فرصتی برای آشنایی آنها با پتانسیل عراق و دیدارهایشان با همتایان عراقی فراهم شود و این روابط در بخش خصوصی نیز توسعه یابد.

بخش خصوصی ایران در حال حاضر در قالب 79 شرکت، پروژه هایی به میزان 8 میلیارد دلار در عراق را دنبال می کند.

حسن کاظمی قمی سفیر پیشین ایران در عراق نیز در این باره با اشاره به اشتیاق ایران برای حضور در بازسازی عراق و پذیرش آن از سوی طرف خارجی نیز می گوید در این خصوص باید به چند نکته اساسی توجه داشت؛ 1- سیاست و رویکرد مثبت ایران به عراق 2- اراده رهبران جمهوری اسلامی ایران و عراق در همکاری‌های اقتصادی با یکدیگر 3- وجود ظرفیت‌های خوب همکاری میان دو کشور 4- تجربه خوب جمهوری اسلامی ایران برای دوره بعد از جنگ یعنی دوره سازندگی.

با نگاهی به موارد مطرح شده می توان گفت که نقش ایران در مقابله و نابودی گروه تروریستی داعش در عراق و سوریه، تخریب زیر ساختهای این کشورها طی 7 سال گذشته، چهره مثبت ایران نزد ملت‌های این دو کشور و همچنین انگیزه و نیاز ایران به فعالیتهای اقتصادی در این کشورها برای صادرات محصولات و خدمات فنی مهندسی و نیز ارز آوری برای کشور در دوره کنونی تحریم‌های یکجانبه آمریکا، وضعیتی مناسبی را برای توسعه روابط اقتصادی فراهم آورده است.

دستگاه سیاست خارجی کشورمان نیز که بعد از حضور نظامیان وارد میدان شده با ایجاد معاونت اقتصادی و نیز سفرهایی با رویکرد تجاری نشان داده که عزمی جدی برای این مهم داشته و باید شاهد حضور پررنگتر بخش اقتصادی کشور چه در بعد خصوصی و چه دولتی در سوریه و عراق باشیم.

علی حیدری کارشناس مسائل غرب آسیا 

انتهای پیام/