دومین نشست سینماتک پانتئون با موضوعیت «پل خواب» برگزار شد
دومین نشست سینماتک پانتئون با اکران و پنل نقد و تحلیل فیلم «پل خواب» ساخته‌ی اکتای براهنی در سالن فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
به گزارش باشگاه خبرنگاران پویا، این نشست با حضور اکتای براهنی و اکبر زنجانپور و ساعد سهیلی همراه با سخنرانی محمدحسین میربابا و دکتر غلرضا آذری و باحضور جمع قابل توجهی از مخاطبان برگزار شد.
پس اکران فیلم و در آغاز پنل زینب لک دبیر سینماتک پانتئون با ذکر خیرمقدم به تشریح رویکردهای سینماتک پانتئون در نحوه‌ی انتخاب فیلمها پرداخت. محمدحسین میربابا یکی دیگر از دبیران سینماتک پانتئون به‌عنوان اولین سخنران جلسه به موضوع اقتباس سینمایی از آثار ادبی پرداخت. با توجه به اینکه فیلم پل خواب برداشتی آزاد از رمان «جنایت و مکافات» داستایوفسکی است، بحث پیرامون اقتباس ادبی در سینما یکی از محورهای صحبت‌های میربابا بود.
میربابا این مبحث را در پیوند با تاریخ سینما و توجه ویژه‌ی سینما از بدو پیدایش به آثار ادبی پیش از خودش مطرح کرد و گفت آثار ادبی قرن نوزدهم بسیار مورد توجه اقتباس‌های سینمایی در تاریخ سینما قرار گرفته‌اند.
وی افزود: «یکی از دلایل آن اهمیت دورهی تاریخی آن است. رشد و گسترش مدرنیته و به تبع آن ظهور انسان مدرن با تمام مختصات روانی پیچیده و همچنین جوامع مدرن که نگرهای انتقادی را همراه با رشد و پیشرفت صنعتی همراه خود آوردهاند خوراک بسیار مناسبی برای سینماگران بوده‌اند، یعنی نمایش نشانه‌هایی از شرایط روحی ملتی که لایه‌هایی از مدرنیته را بیرون میریزند. بخش عمده‌ای از اقتباس‌های سینمایی از آثار ادبی این دوره به بازسازی فضای اجتماعی و صوری آن دوره در قالب فیلم پرداخته‌اند.»
میربابا گفت: «همین که تصویر دستاندکار نمایش وجوه ساختاری دورانی بود که در قرن بیستم امکان دسترسی مستقیم به آن وجود نداشت، جذابیت این دست آثار را برای سینما و همچنین خود سینما را برای نمایش آندوران درپی داشت. از این رو عمده اقتباس‌های سینمایی از آثار ادبی قرن نوزدهم منطق جابه‌جایی را در نظر گرفته بودند، یعنی نمایش جوامع و ساختارها و همچنین شکل و شمایل آندوران درکنار وجوه روانی و جامعه شناختی و تاریخی آن؛ اما در فیلمی مانند «پل خواب» وجه تلفیقی اثری از آن دوران در اروپا با رویکردی قیاسی در داستانی روز در جامعهی ایران مورد استفاده قرار گرفته است. سؤال اینجاست که آیا نمایش کیفیات آندوران در اقتباس سینمایی از متن ادبی اهمیت دارد یا اینکه وجوه ایدئولوژیک و پیامدهای آن برای مؤلف سینمایی مهم است؟ یعنی انطباق شرایط اجتماعی و فرهنگی و همچنین مضمون و محتوای اثر با شرایط روز فیلمساز؟»
این سؤال محوریت بحثی بود که اکتای براهنی به آن پاسخ گفت. براهنی بیان داشت که بیشتر به دنبال شمایلنگاری پروفایل یک قاتل در سینما بوده و به‌همین دلیل با مراجعه به آثار ادبی مختلف ، هم شخصیت راسکولنیکوف در رمان «جنایت و مکافات» و هم خود پرداخت روایی داستایوفسکی بخصوص در صحنه ی جنایت را نزدیک به نگاه خودش دانست. اما با اینحال براهنی فیلم خود را اقتباسی از روی رمان نمیداند. بلکه اتفاقی از رمان را دستمایهی روایت سینمایی خود قرار داده است.
این اظهارات براهنی دقیقاً منطبق با تحلیل میربابا از شیوهی اقتباس در این فیلم بود. میربابا شیوهی اقتباس سینمایی در این فیلم را شیوهای قیاسی میداند. در این شیوه که کل داستان تغییر میکند و اندکی از آن قابل تشخیص است. قیاس چیزی بیش از تغییر صحنه یا آغاز و پایان است. و زمینهی اصلی آنرا تغییر میدهد. مانند همین فیلم «پل خواب» . این فیلم قیاسی از رمان «جنایت و مکافات» است.
میربابا در ادامه به تحلیل فرمالیستی فیلم با اشاره به صحنه‌های مشخص از آن روی آورد و گفت:«فیلم نمایانگر واماندگی است. فرم چگونه دست‌اندرکار این واماندگی شده است؟ واماندگی با دو فاکتور رخوت و سکون در فیلم نشان داده شده است. پلان اول فیلم حرکت دوربین در فضای حیاط خانه است. خانه‌ای که حفظ آن هدف اصلی شهاب است. دوربین یک پن دو سوم انجام میدهد. تصویر ابتدا درب حیاط است که بسته است. نشان از بسته بودن درها بروی کاراکتر اصلی. چرخش دوربین نشان از سرگردانی کاراکتر اصلی فیلم. اولین تصویر از او درحالی‌که روی تخت در سایه روشن خوابیده است و سیگاری می‌کشد. از همان اولین مواجهه نشانه‌های رخوت و سکون دیده میشود. نماها تا نیمه‌های فیلم عمدتاً تخت است که این تخت بودن نماها نشان از همان رخوت و واماندگی دارد. کاراکترهای دیگر نیز همگی دچار وضعیت سکون و رخوت هستند. همکاران آژانس. ندا همسر شهاب ،محسن و.... تنها کاراکتر فعال پدر است؛ اما فیلم تقابلی میان دنیای قدیم و جدید است. سرانجام شهاب با تهاجم علیه خانم قدیمی که نماینده دنیای قدیم است اعتراض خود را به آن دنیا نشان میدهد. شهاب نسبت به پدرش که نمایندهی همین دنیای قدیم است سعی در فاصله گرفتن و پنهان کردن خودش دارد. اولین پلانی که با پدر مواجه میشود رو به آینه و پشت به پدر است.»
میربابا در ادامه به اهمیت المان آینه و تکرار آن در فیلم روی آورد و نماهایی که آینه در آن کارکرد معنایی داشت را تشریح کرد. براهنی نیز استفادهی از آینه در فیلم را بر اساس اصل «مرحلهی آینگی» در نظریهی روانکاوی لکان دانست.
دکتر آذری با مبحث مروری بر ابعاد ارتباطات انسانی در روایت فیلم "پل خواب" از دیدگاه نظریه فریبکاری میان فردی به تحلیل ارتباطات کاراکترهای فیلم بر اساس این نظریه پرداخت.
اکبر زنجانپور از تجربه خود در این فیلم صحبت کرد. همچنین به تشریح ارتباط میان کاراکترهای فیلم و شرایطی که منجر به وقوع جنایت در این فیلم شد پرداخت. وی بیان داشت با خواندن فیلم‌نامه جذب آن شده و انگیزه زیادی برای همکاری در این پروژه پیدا کرده بود.
ساعد سهیلی نیز که بازی بسیار تحسین‌شده‌ای در این فیلم داشت، بازی در این فیلم را تجربهی متفاوتی در کارنامهی خود در همان سالهای اول ورودش به سینما دانست. در ادامه تعدادی از مخاطبین به گفتگو با اکتای براهنی و اکبر زنجانپور و ساعد سهیلی پرداختند.
انتهای پیام/
