آیا طرح "شمس" به اسم محصولات سالم در پی به رسمیت شناختن "محصولات تراریخته" است

به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا؛ تا به امروز مستندات و دلایل بسیاری از سوی منتقدان و اساتید برجسته حوزه بیوتکنولوژی درباره برخی مضرات، عوارض و لطمات انسانی و محیط زیستی کشت و تجاری‌سازی "محصولات تراریخته" در کشور منتشر شده است و طی سالیان اخیر به مدد اطلاع‌رسانی و روشنگری‌های صورت گرفته توسط رسانه‌ها درباره این محصولات، عموم مردم کشورمان بر اساس نظرسنجی‌های صورت گرفته، مخالف واردات، کشت و مصرف محصولات تراریخته هستند.

اما همین آگاهی مردم نسبت عوارض و خطرات قطعی و احتمالی محصولات تراریخته باعث شده که جریان ذی‌نفوذ و ذی‌نفع تراریخته در کشورمان، به فکر راهکارهای دیگر و پنهان‌تری برای ترویج، کشت و تجاری‌سازی این محصولات به اسم محصولات سالم باشند!

اخیراً طرحی به نام "شمس" یا  شبکه محصولات سالم از سوی برخی چهره‌های شاخص و مدافع سرسخت "محصولات تراریخته" ارائه شده است؛ چیزی که از شواهد و قرائن فهمیده می‌شود این است که در قالب این طرح، قصد دارند تراریخته را به جای محصولات سالم به خورد مردم بدهند!

برای بررسی ابعاد پیدا و پنهان این طرح، گفت‌وگویی با دکتر علی کرمی؛ متخصص بیوتکنولوژی (زیست فناوری) پزشکی و فوق تخصص مهندسی ژنتیک داشتیم که در ادامه مشروح این گفت‌وگوی چالشی و خواندنی تقدیم مخاطبان ارجمند تسنیم شده است:

تسنیم: با توجه به اطلاع‌رسانی‌های صورت گرفته درباره محصولات تراریخته، در حال حاضر نوع نگاه توده مردم به این محصولات و مسئله واردات یا کشت آنها چگونه است؟

تاکنون درباره محصولات تراریخته، 6 بار نظرسنجی کرده‌ایم، یک‌بار با جامعه آماری 4 هزار نفری و بار دیگر 8 هزار نفر در نظرسنجی شرکت کردند؛ نتیجه این نظرسنجی‌ها جالب توجه بود؛ ملت ایران واقعا شگفت‌انگیزند چرا که در اروپا 63 درصد مردم مخالف تراریخته‌اند اما در ایران آمار مخالفان این محصولات بر اساس نظرسنجی اخیر صورت گرفته 97 درصد است.

سه سال پیش نتیجه‌ این نظرسنجی 70 درصد بود اما الان به 97 درصد رسیده است؛ این به آن معنی است که مردم ایران با مسائل حیاتی قاطع برخورد می‌کنند، اروپایی‌ها لیبرال بوده و نسبت به بسیاری از مسائل بی‌تفاوت‌اند.

مردم از ما سوال می‌کنند که محصولات سالم را باید از کجا تهیه کنیم و تفاوت آنها با محصولات ارگانیک چیست؛ کم‌کم واژه ارگانیک وارد جامعه شد و نگرانی‌های مربوط به تراریخته افزایش یافته است.

تسنیم: نتایج این نظرسنجی چه چیزی را روشن می‌کند و برای اینکه خطرات محصولات تراریخته به اطلاع مردم برسد چه فعالیت‌هایی انجام شده است؟

این نظرسنجی‌ها دو نکته را مشخص می‌کند؛ اول اینکه مردم غذای سالم می‌خواهند البته مقام معظم رهبری بر این موضوع چند سال پیش تاکید کردند اما تا‌کنون اجرایی نشده‌ است؛ ما دو سال پیش بنیادی را در ترویج سبک زندگی سالم اسلامی‌ ـ ایرانی راه‌اندازی کردیم و در تبیین و ترویج آن، حدود 300 سخنرانی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی انجام دادیم از طرفی با حضور ده‌ها دانشمند صاحب‌نظر به خطرات تراریخته پرداختیم؛ این باعث شد تا سطح آگاهی جامعه بالا برود و در نتیجه تقاضا برای محصولات سالم افزایش یافته است؛ اخیراً از اجرای طرحی به نام "شمس" برای عرضه محصولات سالم مطلع و در ابتدا خوشحال شدم!

تسنیم: طرح "شمس" چیست و چه هدفی را دنبال می‌کند؟

"شمس" در ظاهر خلاصه شبکه محصولات سالم است؛ در 22 اردیبهشت 97 طرح شمس به نام معاونت علمی و فناوری رئیس جمهوری با هدف تامین امنیت غذایی توسط دبیر ستاد زیست‌فناوری ارائه شد.

هدف طرح "شمس" افزایش بهره‌وری تولید، توزیع محصولات سالم و توسعه فعالیت‌های نوآورانه و جمعی با بهره‌مندی کشور از فناوری‌های مرتبط با سلامت اعلام شده و به گفته صاحبان این طرح، به جای استفاده از سموم و کودهای شیمیایی که باعث انواع و اقسام بیماری می‌شود و کیفیت غذایی را به شدت کاهش می‌دهد، قرار است از فناوری‌های نوین استفاده کنند اما ابهاماتی در طرح شمس وجود دارد!

تسنیم: چه ابهاماتی در طرح "شمس" وجود دارد و حضرتعالی نسبت به چه چیزی در این طرح تردید دارید؟

من 10 سال نماینده ایران در سازمان ملل در حوزه کنوانسیون خلع سلاح بیولوژیک و تهدیدات زیستی دنیا بودم؛ به عبارتی، شاخص‌ترین فرد در این حوزه هستم و از سیاست‌مداران خارجی درس‌های زیادی آموختم؛ در ابتدای هر سندی باید موضع موردنظر مشخص شود.

شما به عنوان یک شهروند می‌توانید با مراجع به سایت، طرح شمس را مطالعه کنید، اگر فرد بی‌اطلاعی باشید موارد موجود در طرح بسیار منطقی جلوه می‌کند!

چند ماه پیش به اصرار یکی از دوستانم، بیشتر در این طرح دقیق شدم و متوجه شدم طرح "شمس" همان طرح انجمن ارگانیک است که شبکه‌ای را برای توزیع محصولات سالم را‌ه‌اندازی کرده‌ است و از طرفی ستاد توسعه زیست‌فناوری زیرمجموعه معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور است.

مصطفی قانعی، دبیر کل توسعه زیست فناوری، متخصص بیمارستان بقیه‌الله درباره این طرح سخنرانی کرده و ظاهراً نگرانی از افزایش سموم کشاورزی، افزایش سرطان و نگرانی مردم از جمله محورهای این سخنرانی‌ها بوده است.

مسئله این است که موضع طرح "شمس" نسبت به محصولات تراریخته مبهم است؛ غیر از دکتر قانعی‌، فرد دیگری هم در این سخنرانی‌ها حضور داشت که در حال حاضر مسئول کل شبکه "شمس" شده است! این فرد به خاطر مواضع رادیکال خود از ستاد زیست‌فناوری اخراج شد؛ وی کسی نیست جز آقای محمدعلی ملبوبی!

تسنیم: این فرد که در حال حاضر به عنوان مسئول اجرای طرح "شمس "انتخاب شده، چه نسبتی با محصولات تراریخته دارد؟

آقای ملبوبی دبیر کارگروه کشاورزی ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است و بعد از آقای بهزاد قریاضی(چهره اصلی و مدافع سرسخت تراریخته در ایران)، نفر دوم در توسعه و حمایت از محصولات تراریخته است!

تسنیم: آیا در طرح "شمس" مطلبی مبنی بر کشت یا استفاده از محصولات تراریخته وجود دارد که باعث نگرانی شود؟

نه! اصلاً در ظاهر حرفی از تراریخته به میان نیامده است؛ اتفاقاً همین مسئله نگران‌کننده است! بنده دقیق این طرح را مطالعه کردم، در آن عبارت "تغذیه تلفیقی در مزارع با استفاده از زیست‌مهارگرها به جای سموم شیمیایی" به کار رفته است؛ از جمله راه‌های تولید غذای سالم، استفاده از کودهای بیولوژیک و روش‌های مبارزه بیولوژیک است.

تسنیم: مصطفی قانعی به‌عنوان دبیر ستاد زیست‌فناوری معاونت علمی نسبت به طرح "شمس" چه موضعی دارد؟

آقای قانعی به عنوان دبیر ستاد توسعه زیست فناوری به‌شدت از این طرح دفاع کرده است و معاونت علمی و فناوری رئیس جمهوری، بودجه کلانی را برای توسعه این طرح در اختیار آن قرار داد و شبکه‌ای به ریاست آقای ملبوبی، طراحی شده است.

قانعی پیش از این گفته بود قبول دارم استفاده طولانی‌مدت از محصولات تراریخته خطرناک است اما به طور تناقض‌آمیزی در عمل به دنبال راه‌اندازی کشت محصولات تراریخته است.

تسنیم: به نظر حضرتعالی اینکه در طرح شمس بر استفاده از "روش‌های تغذیه تلفیقی" تاکید شده، ظاهر کار است یا طراحان آن به نوعی در پی ترویج محصولات تراریخته هستند؟

استفاده از روش‌های تغذیه تلفیقی زیست‌فناورانه قابل تایید است زیرا همان روش بیولوژیک قدیمی است که در حال‌ حاضر به صنعت تبدیل شده‌ است اما با یک ریشه‌یابی متوجه شدم که هدف طرح شمس چیز دیگری است.

سؤال من از مسئولان ستاد زیست‌فناوری و معاونت علمی این است که با وجود این همه دانشمند صاحب‌نظر در حوزه کشاورزی، چرا تمامی افراد حاضر در ستاد زیست‌فناوری از موافقان تراریخته‌اند و حتی دکتر سیدی به‌عنوان منتقد جریان تراریخته اخراج شده‌ است!

بخش‌های مختلف در این دولت با این یکسو‌نگری، چشم خود را بر روی حقایق بسته‌اند این به آن معنی است که دولت حامی تراریخته است؛ با تمام احترامی که برای آقای دکتر قانعی قائلم، ستاد توسعه زیست‌فناوری به ستاد توسعه تراریخته تبدیل شده‌ است زیرا در اختیار گروهی است که همگی توسعه‌دهنده تراریخته هستند؛ چرا به امثال آقای دکتر سیدی اجازه حضور در این ستاد را نمی‌دهند.

تسنیم: با این حساب، طرح "شمس" فی‌نفسه مشکلی ندارد اما از آنجایی که همه مسئولان اجرای آن از مدافعان سرسخت محصولات تراریخته هستند، می‌توان به اهداف پنهان این طرح در توسعه تراریخته پی برد؟

بله دقیقاً! طرح "شمس" بسیار لازم و حیاتی است اما در اختیار سرکردگان تراریخته قرار گرفته است و میلیاردها ریال بودجه به آن اختصاص داده شده است؛ مجری این طرح موسسه‌ای به ظاهر خنثی به نام "ترویج محصول سالم" است و هدف آن ایجاد یک زنجیره است این در حالیست که ما 4 سال پیش، طرح دیگری با عنوان "از مزرعه تا سفره، تولید غذای سالم، ایجاد اشتغال در روستاها" ارائه شد اما دولت هیچ بودجه‌ای به آن اختصاص نداد!

آقای ملبوبی در جلسه افتتاحیه شبکه "شمس" گفته: طرح "‌‌شمس‌" در 10 قطب کشوری روی 5760 نمونه آنالیز صورت گرفته است و مشاهده کردیم اثرات آفت‌کش‌ها در این نمونه‌ها موجود است و 10 درصد از نمونه‌های مورد آزمایش آلوده به سموم شیمیایی‌اند؛ سالانه 8500 میلیارد تومان برای درمان سرطان هزینه می‌شود! این حرف‌ها در ظاهر خوب و درست هستند و برای شونده ناآگاه این تصور به وجود می‌‌آید که این افراد در دولت در قالب چنین طرح‌هایی به فکر سلامتی مردم هستند در صورتی که اینطور نیست.

چیزی که از شواهد و قرائن فهمیده می‌شود این است که طرح "شمس" در اختیار کسانی قرار گرفته است که قصد دارند تراریخته را به جای محصولات سالم به خورد مردم بدهند!

تسنیم: آیا اینکه مردم کشورمان سالیان سال است که از محصولات تراریخته وارداتی و ناسالم استفاده کرده‌اند، در وضعیت امروز سلامتی مردم قابل مشاهده است؟

وزیر بهداشت به خاطر کمبود بودجه در ساخت بیمارستان‌ها استعفا داده‌ است در حالیکه زیرساخت مبارزه با بیماری‌ها، "غذا" است و نه توسعه بیمارستانی؛ دوست حکیمی به من می‌گفت "هر جا که مشاهده کردیم آمار ساخت بیمارستان‌ها کاهش یافته به این معنی است که شاخصه سلامت مردم بالا رفته است." اما در حاضر فقط آمار بیمارستان‌ها و داروخانه‌های کشور در حال افزایش است که این شاخص خطرناکی است.

استان‌های شمالی رتبه یک سرطان در کشور را دارند؛ این موضوع باید آسیب‌شناسی شود، باید به این نکته توجه کنیم که در استان‌های شمالی مصرف برنج زیاد است و در کشت برنج، سموم کشاورزی به فراوانی استفاده می‌شود.

تا زمانی که ابهام طرح "شمس" روشن نشود، نمی‌توان از آن دفاع کرد؛ بنده همه اسناد این طرح را بررسی کردم؛ در این طرح حتی یک کلمه در مورد تراریخته گفته نشده است! در حالیکه هدف آنها طبقه‌بندی محصولات کشاورزی است یعنی محصولاتی که در تولید آنها هیچ فرآورده شیمیایی به کار نرفته است؛ با کمال تاسف مشاهده می‌کنیم در سایت‌هایشان مثل "club.ir و salem kala.ir " به‌طور زیرکانه‌ای از محصولات ارگانیکی که توسط شرکت‌های معتبر تولید شده‌اند، استفاده کرده‌اند در حالی‌که انجمن‌های ارگانیک از طرح "شمس" بی‌اطلاعند!

مخالفت یا موافقت این افراد با تراریخته به درستی روشن نیست؛ ادعا می‌کنند با استفاده از هورمون‌ها در صنعت دام مخالفند و باید از محصولات بیولوژیک استفاده شود اما در عمل اکثر مرغ‌ها آلوده به مواد شیمیایی‌اند؛ با مراجعه به کلینیک ما متوجه می‌شوید که اکثر خانم‌ها به کیست‌های تخمدان و رحم مبتلا هستند و نازایی در حال افزایش است؛ در مستند "خارج از دید" که اخیراً از تلویزیون پخش شد به بخشی از این موضوع و فعالیت‌های بنیاد راکفلر پرداختند، توصیه می‌کنم این مستند را ببینید.

تسنیم: در نشریات مدافعان تراریخته، چه موضعی درباره این محصولات اتخاذ شده؟

تنها در یکی از نشریاتشان در شماره تابستان 97، یک صفحه به بحث تراریخته اختصاص داده شده‌ است؛ در صفحه 42 این مجله‌ نوشته شده که در حال‌ حاضر محصولات اصلاح‌شده ژنتیک در 26 کشور دنیا کشت می‌شود و در بیان این مطلب، تماماً از جملات اثباتی استفاده شده‌ و صرفاً عنوان شده که در 10 کشور دیگر کشت این محصولات ممنوع شده است؛ درباره خطرات محصولات تراریخته هیچ مطلبی عنوان نکرده‌اند.

این افراد قصد دارند از مطالبه محصولات ارگانیک توسط مردم سواستفاده کنند و محصولات تراریخته را در میان محصولات سالم طبقه‌بندی کنند؛ به نظرم بین خودشان سال 98 را به عنوان سال کشت و توسعه محصولات تراریخته نام‌گذاری کرده‌اند! به عبارت دیگر در غالب برآورده‌کردن خواسته مردم می‌خواهند محصولات تراریخته را کشت کنند!

تسنیم: اشاره کردید که مجری این طرح موسسه‌ای به ظاهر خنثی به نام "ترویج غذای سالم" است درباره این موسسه بیشتر توضیح دهید.

مدیرعامل موسسه "‌ترویج غذای سالم" یکی از اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی است و در کمیته‌ها و انجمن‌هایی فعالیت می‌کند که همگی مدافع سرسخت تراریخته‌اند اما این افراد به طرز مشکوکی محصولات ارگانیک را شناسایی کرده و در شبکه خود قرار می‌دهند؛ مسئله این است که چرا آقای ملبوبی، نفر دوم تراریخته در ایران، به عنوان مسئول این شبکه انتخاب شده است؟ این یکی از ابهامات است.

در مجله "همیشه زندگی" که منسوب به این افراد است، اهداف توسعه محصولات ارگانیک تبیین شد‌ه‌ است تا اینجای کار کسی با آن مخالف نیست، شبکه "شمس" جنبه‌های مثبتی دارد که باید تقویت شود، نباید کلیت شبکه را زیر سوال ببریم، آقای ملبوبی به طور مداوم از انجمن ارگانیک و توسعه محصولات ارگانیک حرف می‌زند.

باید مشخص شود که چرا در طرح "شمس" 10 بار از انجمن ارگانیک نام برده‌اند و از آرم این انجمن در شبکه خود استفاده کرده‌اند! خواسته من این است که طبقه‌بندی محصولات ارگانیک به طور شفاف اعلام شود؛ از طرفی باید ارتباطات و مراودات این شبکه مشخص شود؛ باید از رئیس انجمن ارگانیک سوال کنیم که با شبکه "شمس" چه ارتباطی دارد و آیا سخنان آقای ملبوبی را تایید می‌کند؟ پیش از این درباره طرح شمس با آقای نورانی تماس گرفتم؛ وی در ظاهر اظهار بی‌اطلاعی کرد.

تسنیم: به این نکته اشاره کردید که در قالب طرح "شمس" می‌خواهند تحت پوشش طبقه‌بندی و کدگذاری محصولات ارگانیک، محصولات تراریخته را به لیست غذای سالم اضافه کنند؛ در این باره توضیح بیشتری می‌دهید؟

در حال حاضر، 3 نوع محصول در بازار داریم و 99 درصد از محصولات مصرفی ما به دو روش متداول سنتی یا صنعتی کشت می‌شود؛ در نوع صنعتی، بذرها یا اصلاح شده‌ا‌ند یا تراریخته، در ایران بذر تراریخته نداریم و همه بذرها تقریبا اصلاح شده‌اند و بذرهای بومی غیر از دو نوع گندم که در خراسان کشت می‌شوند، بقیه اصلاح شده‌اند البته اشکالی به آنها وارد نیست چون سالم‌ و قابل تایید هستند، در حال‌حاضر تراریخته به طور محدود در برخی نقاط کشور به‌صورت آزمایشی کشت می‌شود.

در موضوع طبقه‌بندی محصولات کشاورزی ما طرحی مشابه طرح "شمس" را در چندین استان اجرا می‌کنیم اما طبقه‌بندی این افراد با ما فرق دارد؛ نظر ما این است که بهترین محصولات کشاروزی دنیا، محصولات ارگانیک‌ است و همه دنیا این را قبول دارند.

چهار شرکت در ایران داریم که مجوز محصولات ارگانیک را تحت مشخصات پیچیده‌ای صادر می‌کنند مثلا در مزرعه برنج ارگانیک باید 5 سال از فرآورده‌های شیمیایی استفاده نشده و مطابق با استانداردهای 11000 باشد.

از لحاظ سلامت، محصولات ارگانیک اول و محصولات سالم، در مرتبه دوم‌ قرار دارند؛ محصولات سالم گریدبندی دارند، در محصولات مصرفی ما حدود 99 درصد از سم و کود استفاده می‌شود البته اگر سم و کود استفاده شده در حد مجاز باشد، بلامانع است اما مثلا در گلخانه‌های خیار، هشت نوبت از سموم استفاده می‌شود یا در مرغداری‌ها تا روز قبل از کشتار از آنتی بیوتیک استفاده می‌شود؛ طبقه‌بندی انجام شده براساس تقسیم‌بندی درست نیست؛ محصولات تراریخته نمی‌توانند جزء محصولات سالم باشند؛ این ابهام در طبقه‌بندی طرح شمس وجود دارد.

نظر من این است که به جای تقلید از سبک زندگی غربی باید براساس الگوی ایرانی ـ اسلامی، استاندارد سبک زندگی خودمان را طراحی کنیم و نباید در هر زمینه‌ای از غرب تقلید کنیم و باید الگوها را به عنوان یک سند به سازمان ملل ارائه بدهیم؛ متاسفانه برخی مسئولان در حوزه آموزش عالی بیش از حد به "ISI" اعتقاد دارند و آن را ملاک تولید علم می‌دانند! در حالی که اگر کسی با ارائه طرحی مشکلی را حل کند بیشتر از چندین مقاله "ISI" ارزشمند است؛ فرم ارتقایی که در مراکز علمی وجود دارد متعلق به جمهوری اسلامی نیست و از سیستم‌های غربی منسوخ‌شده کپی شده است؛ "ISI"باعث فساد در دانشگاه‌ها شده است، استاد دانشگاه برای ارتقا مجبور به دادن "ISI" است پس دست به داده‌سازی می‌زند، این مسئله سیستم پژوهشی ما را فاسد کرد ه‌است، اگر این مشکل حل شود، معضل بی‌نتیجه بودن تحقیقات هم برطرف می‌شود.

تسنیم: آیا در طبقه‌بندی محصولات سالم و ارگانیک، به شاخص‌های صحیح طبقه‌بندی توجه شده است؟

هیچ اسمی از این شاخص‌ها برده نشده است؛ من به عنوان یک استاد پدافند غیرعامل که دوره پدافند غیرعامل حوزه سلامت را راه‌اندازی کرده‌ام، معتقدم که باید با مردم روشن و شفاف گفتگو کنیم به خاطر خطرات تهدیدات زیستی باید به طور قاطع، مرزبندی محصولات سالم با محصولات تراریخته مشخص شود؛این افراد نمی‌توانند مرزهای خود را با تراریخته مشخص کنند زیرا همگی در منافع تولید و کشت تراریخته سهیم هستند.

باید از تولیدکننده‌ها حمایت شود اما نباید مجوزهای نظارتی از درون مجموعه تولیدکنندگان صادر شود؛ نمی‌شود که تولیدکننده و ناظر یکی باشد! ناظر و مجری طرح "شمس" یکی هستند! من از اردیبهشت در جریان این طرح قرار گرفتم اما تا وقتی اطلاعاتم در این‌باره کامل و پخته نشد درباره آن مصاحبه نکردم.

این افراد ادعا می‌کنند که تحقیقات طرح "شمس" حاصل سه سال پژوهش است در حالی که ما از سال 91 این طرح را پیگیری می‌کنیم و مقام معظم رهبری در سیاست‌های ابلاغی به محیط‌زیست، لزوم پرداختن به کشاورزی سالم و ارگانیک را ابلاغ کردند؛ با وجود اینکه 97 درصد مردم خواستار محصولات ارگانیک‌اند، اقدامی صورت نگرفته است. 

این جمله تاریخی و خنده‌دار متعلق به آقای قریاضی است که "محصولات ارگانیک سرطان‌زا هستند و تراریخته سالم است!" پس با این حساب چرا از ارگانیک حمایت می‌کنند و چرا اجرای طرح "شمس" به تعاونی‌های روستایی واگذار نشده‌ است و خودشان آن را در اختیار گرفته‌اند و حتی یک منتقد تراریخته در تیم آنها حضور ندارد؛ اینها سوالاتی است که باید به آنها پاسخ داده شود.

آقای ملبوبی و تیم طرح "شمس" باید به طور رسمی اعلام کنند که نسبت آنها با محصولات تراریخته چیست؟ اگر این مسئله روشن شود که قصد ترویج محصولات تراریخته را ندارند با تمام توان از شبکه "شمس" حمایت هم می‌کنیم.

انتهای پیام/