بحران میان دو پادشاهی!

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، تقویت و حفظ نظام‌های سیاسی هم‌سنخ، خواه پادشاهی و امیری و خواه جمهوریِ موروثی و پلیسی همواره اولویت نخست سیاست خارجی دولت پادشاهی عربستان به ویژه از دهه هشتاد میلادی قرن گذشته بوده است. این مساله در درجه نخست برونداد یک نوع همذات‌پنداری با توجه به ماهیت نظام سیاسی حاکم بر آن است و در درجه بعدی هم انگیزه دیگر ریاض این است که جایگزینی این نظام‌ها با رژیم‌های غیر همسو و کاهش تعداد آن ها را خطری راهبردی برای تداوم حاکمیت نظام پادشاهی خود در آینده قلمداد می‌کند.

در واقع در این چارچوب سیاست عربستان در مخالفت قاطع با انقلاب‌های عربی و دفاع از محمد حسنی مبارک و کمک به کودتای عبدالفتاح سیسی، و میزبانی زین العابدین بن علی رئیس جمهور اسبق تونس قابل فهم و درک است. یکی از عوامل مهم خصومت با قطر هم به این مساله و موضع حمایتی قطر از این انقلاب‌ها باز می‌گردد. اینجا دشمنی با اخوان المسلمین نه به خاطر قرائت اسلامیِ متفاوت آن با قرائت اسلامی حاکم بر عربستان، بلکه بیشتر به این علت است که به عنوان یک آلترناتیو بالقوه و بالفعل در جهان عرب برای غالب نظام‌های سیاسی موجود است.

در میان نظام‌های عربی هم‌سنخ، نظام‌های پادشاهی چون اردن و مغرب (مراکش) در مقایسه با دیگر نظام‌های سیاسی مشابه از اهمیت بیشتری برخوردار بوده‌اند؛ تا جایی که وقتی شورای همکاری خلیج فارس در یک دهه گذشته و قبل از بحران داخلی با قطر در صرافت توسعه خود برآمد، تنها به دو کشور پیشگفته نظر داشت و اقداماتی هم در این راستا برای عضویت اردن و مغرب در این شورا شروع شد، اما به دلایلی به سرانجام مقصود نرسید.

با وجود این سیاست اصولی عربستان، اما به نظر می‌رسد که اختلافات گاه و بی‌گاه آن را احیانا تحت الشعاع خود قرار داده و می‌دهد. تازه‌ترین نمونه آن بحرانی است که در روزهای اخیر در روابط ریاض و رباط بروز یافته و به موجب آن مغرب سفیر خود را از عربستان فراخوانده و حتی احتمال خروج آن از ائتلاف جنگ یمن به رهبری عربستان هم مطرح شده است.

روابط دو طرف چند سالی است که تنش زده شده اما به این سطح بحرانی نرسیده بود. گزارش اخیر شبکه العربیه عربستان درباره صحرای غربی که مغرب آن را بخش جدایی ناپذیر خود می‌داند و نشان دادن نقشه این کشور بدون این منطقه، تنش را به حد انفجار و فراخواندن سفیر کشاند.

تاکنون دو طرف از هر گونه اظهارنظر رسمی درباره بحران به وجود آمده خودداری کرده و تنها مصطفی منصوری سفیر رباط در ریاض در سخنانی ضمن تایید خبر احضار خود به کشورش برای "مشورت" تلاش کرده است با گفتن این که "ابری گذرا" بر روابط دو طرف خیمه زده است، از حدت تنش بکاهد.

واقعیت این است که انباشت عوامل تنش‌زا در این سال‌ها مسبب چنین بحرانی است که گزارش اخیر شبکه العربیه درباره صحرای غربی و حمایت ضمنی از جبهه پولیساریو به عنوان تازه‌ترین عامل مطرح است.

گویا پیوستن پادشاهی مغرب به ائتلاف عربی به رهبری عربستان در جنگ یمن در مارس 2015 و به تبع آن کشته شدن خلبان مراکشی در پی سقوط جنگنده‌‌اش در این جنگ نتوانست عوامل مسبب تنش در روابط فیمابین را به حاشیه رانده و تحت کنترل قرار دهد.

به نظر تنش زمانی آغاز شد که پادشاهی مغرب به جبهه عربستانی اماراتی ضد "بهار عربی" نپیوست و فراتر از آن هم به دنبال اعتراضات مردمی تن به اصلاح قانون اساسی خود در سال 2011 و نوعی نظام "پادشاهی پارلمانی" داد که هر چند هنوز محمد ششم همه کاره است، اما تا حدودی هم مشارکت فعلی احزاب در قدرت از طریق نظام پارلمانی و انتخابی شدن نخست وزیر را پذیرفته است.

خروجی این رویکرد مغرب هم به قدرت رسیدن اخوان المسلمین مغرب (حزب عدالت و توسعه) در دو انتخابات پیاپی از سال 2011 است؛ جریانی که جبهه عربستان و امارات علیه آن شمشیر از رو بسته و از هیچ کوششی برای ضربه زدن و حذف آن نه تنها در دو جهان عرب و اسلام بلکه حتی در غرب و به ویژه اروپا دریغ نکرده است.

دومین عامل هم موضع "بی‌طرفی" پادشاهی مغرب و شخص ملک محمد ششم در بحران میان چهار کشور عربی با قطر است. موضعی که تمایلی پنهان نسبت به حمایت از قطر در آن نمود داشت و زبان حال آن هم ارسال کمک‌های غذایی هوایی رباط به دوحه به دنبال محاصره همه جانبه قطر از سوی جبهه عربستان و امارات بود.

این بحران‌ها زمانی بیشتر نمایان شد که قطار سیاست در این کشور پادشاهی از ریل محافظه‌کاری سنتی خارج و سکاندار آن محمد بن سلمان ولی‌عهد کنونی شده است. حال باید منتظر ماند و دید آیا رگه‌های باقیمانده محافظه‌کاری در سیستم حاکمه عربستان می‌تواند بر این بحران‌ها از جمله تیرگی روابط با مغرب غلبه کند یا خیر؟

نویسنده : صابر گل‌عنبری کارشناس مسائل غرب آسیا

انتهای پیام/