افت شدید استقبال ناشران خارجی از"گرنت" /ادامه‌دار بودن روند طولانی بررسی‌ها
مدیر آژانس ادبی پل می‌گوید که روند طولانی بررسی‌ها و شروط عجیبی که در طرح گرنت اخیراً تصویب شده است، افت شدید استقبال ناشران خارجی از این طرح را به همراه داشته است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، طرح گرنت (وجه حمایتی برای ترجمه و انتشار کتاب‌های ایران در خارج از کشور) چند سالی است که در ایران راه‌اندازی شده و دبیرخانه آن هر سال تعدادی از کتاب‌ها را مشمول دریافت این طرح قرار می‌دهد، طرحی که بودجه یک میلیاردی آن در طول سال بنا به نوع کتابی که قرار است ترجمه شود در دو بخش بزرگسال و کودک و نوجوان اختصاص پیدا می‌کند.
به طور متوسط برای هر کتاب حدود هفت میلیون تومان در نظر گرفته شده است، برای کتاب‌های بزرگسال تا سقف 3 هزار دلار و برای کتاب‌های کودک تا سقف هزار دلار در نظر گرفته شده است، همچنین در آیین‌نامه بازنگری شده قید شده است، که در موارد استثنا برای کتب خاص پس از بررسی در شورا و نظر اعضا، می‌توان ارقام بالاتری را برای حمایت تصویب کرد.
بدنبال طولانی شدن روند بررسی‌ها و نواقص موجود در پرونده‌ها، دبیرخانه طرح گرنت در سال جاری سامانه ثبت نام را راه‌اندازی کرد تا به این شیوه روند بررسی‌ها کوتاه‌تر و در نتیجه نهایی تسریع ایجاد شود. با این وجود باز هم برخی از ناشران نسبت به روند بررسی‌ها و حتی اختصاص وجه مالی آن انتقاداتی دارند. مجید جعفری اقدم مدیر آژانس ادبی پل از جمله این افراد است. وی از عدم پرداخت حمایت‌ها، عدم برگزاری جلسات شورای برنامه‌ریزی و ... خبر داده و نواقصی در طرح گرنت برمی‌شمارد که با برطرف کردن آنها می‌توان اعتباری را که بیم آن می‌رود که به واسطه کاستی‌ها در این طرح از نشر ایران در جوامع بین‌المللی برود، جبران کند. متن این گفت‌وگو به شرح ذیل است:
* تسنیم: بیش از سه سال است که طرح گرنت مطرح شده و دو سال است به صورت جدی در حال اجراست، با این وجود آمارهای چندانی از میزان موفقیت طرح گرنت (به صورت مشخص در ورود کتاب‌های ایرانی به بازارهای جهانی) وجود ندارد. شما دو سالی است که عضو شورای برنامه‌ریزی این طرح هستید، ابتدا خلاصه‌ای از آنچه که تاکنون در طرح گرنت انجام شده بفرمایید؟
طرح گرنت با هدف حمایت از ناشران خارجی برای ترجمه و نشر آثار ایرانی به زبان های خارجی در کشورهای مختلف، از طریق مبادلات کپی رایت بین ناشران خارجی و صاحبان آثار در ایران، راه‌اندازی شده است. در سال اول اجرای آن(سال 95) به اشتباه به جای حمایت از ناشران خارجی، از ناشران ایرانی که کتاب‌های خود را به زبان‌های خارجی، بویژه انگلیسی، ترجمه و در ایران چاپ می‌کردند،حمایت شد.
در دو سال اخیر با بازنگری در رویکرد و روند اجرا، شورای برنامه‌ریزی طرح گرنت به ریاست معاونت وقت امور فرهنگی وزارت ارشاد اسلامی، سید‌عباس صالحی، تشکیل و نقشه راه با تدوین و تصویب دستورالعمل و شیوه‌نامه اجرایی طرح گرنت ترسیم و مقرر شد، تقاضاهای تسلیمی از طرف ناشران خارجی در گروه‌های کارشناسی دبیرخانه گرنت بررسی و برای تصمیم‌گیری در خصوص رد یا تایید تقاضاها موضوع به شورای برنامه‌ریزی ارجاع شود.
اندکی بعد از شروع کار طرح گرنت تغییر و تحولاتی در مدیریت معاونت فرهنگی ارشاد اتفاق افتاد که باعث رکود طولانی مدت در روند اجرایی کار طرح گرنت شد. چند ماه بعد از استقرار محسن جوادی در معاونت امورفرهنگی، که ریاست شورای برنامه‌ریزی طرح را نیز عهده‌دار بود، اولین جلسه شورای برنامه‌ریزی(در دی ماه 96) برای تصمیم‌گیری در خصوص 70 تقاضای حمایت،که در دبیرخانه طرح گرنت مورد کارشناسی قرار گرفته بودند، با حضور فقط دو نفر از اعضای شورا و مسئولان دبیرخانه طرح گرنت، در غیاب رئیس شورا، تشکیل و حمایت از ترجمه و نشر تعدادی از تقاضاها مورد تصویب قرار گرفت.از اینکه امور اجرایی مربوط به پرداخت مبلغ‌های مصوب برای پرداخت(البته پیش پرداخت‌ها) به ناشران خارجی عملیاتی شده است یا نه، هنوز از طرف مسئولان مربوطه اطلاع رسانی نشده است ( البته در خصوص اینکه چه تعداد اثر مورد تصویب طرح گرنت قرار گرفته آمارهای کلی در مصاحبه عزیزان مسئول بیان شده است).
اما آنچه بطور قطع می‌توان گفت از هشت عنوان کتابی که کپی رایت آنها توسط آژانس ادبی پل به ناشران خارجی واگذار شده بود و در شورای گرنت حمایت از آنها مورد تصویب قرار گرفته بود، تاکنون پیش پرداخت فقط دو عنوان به ناشر مصری پرداخت شده است.
از آن زمان تاکنون شورای برنامه ریزی طرح گرنت، بدون آنکه انحلال آن توسط معاونت فرهنگی اعلام شود، تشکیل جلسه نداده و عملا موجودیت آن در هاله‌ای از ابهام مانده است.
موضوع دیگر اینکه چون امور اجرایی مربوط به طرح گرنت انسجام ساختاری ندارد، بدین معنی که رسیدگی و کارشناسی تقاضاها در دبیرخانه گرنت، مستقر در دفتر مجامع ارشاد، تصمیم‌گیری در خصوص رد یا تصویب تقاضاها در معاونت فرهنگی ارشاد و انجام امور مالی در موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی اتفاق می‌افتد، انجام امور مربوطه گرفتار دالان‌های بوروکراسی طولانی مدت شده و جواب قطعی به تقاضاها ماه‌ها و در مواردی بیش از یک‌سال زمان می‌برد.
* تسنیم: بیش از چهار سال است که طرح گرنت مطرح شده و دو سال است به صورت جدی در حال اجراست، با این وجود آمارهای چندانی از میران موفقیت طرح گرنت (به صورت مشخص در ورود کتاب‌های ایرانی به بازارهای جهانی) وجود ندارد، به نظر شما طرح گرنت تاکنون چه اندازه موفق بوده است؟
در خصوص میزان توفیق طرح گرنت بهترین سند و ادله برای ارزیابی بررسی خروجی فعالیت این طرح در سال‌های اجرا است. از آنجاییکه تعداد عناوین، اسامی عناوین ، اسامی ناشران خارجی حمایت شده و میزان و زمان پرداخت حمایت‌ها بطور شفاف اطلاع رسانی نمی‌شود و صرفاً به آمار کلی نه چندان مستند اشاره می‌شود، لذا ارزیابی دقیق میزان توفیق طرح میسور نیست.
آنچه مسلم است، وجود چنین طرح هایی در توسعه نشر ایران در بازارهای بین المللی نشر و میزان توجه ناشران خارجی برای تعامل و همکاری با بازار نشر ایران تاثیر زیادی می‌تواند داشته باشد. از اواسط سال 96 که اجرای جدی طرح گرنت کلید خورد میزان استقبال و علاقه ناشران خارجی برای مراوده با آژانسهای ادبی و ناشران ایرانی جهت ترجمه و نشر آثار ایرانی در کشورهای دیگر قابل توجه بود. اما متأسفانه به جهت طولانی شدن پروسه ارائه جواب قطعی به ناشران متقاضی حمایت در تأیید یا رد تقاضاها، استقبال ناشران خارجی با افت شدیدی در ماه‌های اخیر مواجه شده است(حداقل در تعامل با آژانس ادبی پل).
علی‌رغم همه موانع و مشکلات موجود، شایسته است از تلاش‌ها و همت عالی دوستانی که در ایجاد و راه‌اندازی این طرح مهم ملی در وزارت ارشاد اسلامی اهتمام ورزیدند، قدردانی شود. باشد که دوستان مسئول با بازنگری جدی در فرایند اجرایی کار، نسبت به ارتقای کارکرد این طرح، همت دوباره کنند.
* تسنیم: بازنگری‌هایی از ابتدای شکل‌گیری این طرح تاکنون در آن رخ داده است، این تغییرات تاکنون چه اندازه مثمر ثمر بوده و آیا این طرح دوباره نیاز به بازنگری و تغییر دارد؟
دستورالعمل، آیین‌نامه و شیوه اجرایی طرح گرنت تاکنون دوبار مورد بازنگری قرار گرفته است.در بازنگری اول تلاش شد، آیین‌نامه اجرایی مطابق با شیوه‌های معمول در طرح‌های حمایتی مشابه در کشورهای دیگر تنظیم شود که اتفاق مبارکی بود.
در بازنگری دوم که در زمان معاونت اکنون امور فرهنگی وزارت ارشاد اسلامی،بدون اطلاع و حضور اعضای شورای برنامه‌ریزی طرح، اتفاق افتاد، 4 تغییر عمده در آیین نامه اعمال شد:
- شرط ارائه قرارداد ترجمه اثر فی مابین ناشر خارجی و مترجم احتمالی اثر حذف شد.
- مبلغ حمایت از دلار به یورو تغییر یافت(تا هزار یورو برای حمایت از کتاب های تصویری و کودک و تا سه هزار یورو برای حمایت از کتاب های نوجوان و بزرگسال)
- تصمیم نهایی برای تأیید یا رد تقاضاها به جای تصمیم در شورای برنامه ریزی به تصمیم فقط رییس شورا موکول گردید.
- پرداخت بخشی از مبلغ مصوب برای حمایت ، به عنوان پیش پرداخت، حذف و به پرداخت کل مبلغ بعد از ترجمه و چاپ اثر توسط ناشر خارجی منوط شد.
در این بازنگری چند نکته قابل تامل است: اول اینکه تغییرات در آیین‌نامه بدون اطلاع اعضای شورای برنامه‌ریزی طرح انجام گرفته است، خلاف قاعده و در تضاد با مفاد آیین‌نامه مصوب و اعلامی از طرف معاون امور فرهنگی در سال 96 بوده است.
دوم اینکه تصمیم نهایی در تأیید یا رد تقاضاها به جای تصمیم خرد جمعی(اعضای شورا) به تصمیم فقط رئیس شورا موکول شده است، از نادر تصمیماتی است که در شوراهای برنامه‌ریزی مشابه اتفاق می‌افتد!
سوم اینکه پیش پرداخت از فرایند پرداخت مبلغ مصوب به ناشر خارجی حذف شده است، عملا تیر خلاصی است به ادامه استقبال ناشران خارجی برای همکاری در ترجمه و چاپ آثار ایرانی در قالب این طرح. در حال حاضر بیش از 80 طرح گرنت در کشورهای مختلف اجرا می‌شود.چنین شرط عجیبی در هیچ‌کدام از آنها یافت نمی‌شود.
* تسنیم: به عنوان یک آژانس ادبی فعال در بازارهای جهانی تا چه اندازه توانسته‌اید از طرح گرنت برای نیل به اهدافتان در جا انداختن کتاب‌های ایرانی در بازارهای جهانی بهره ببرید؟
در مراودات مرتبط با مبادلات کپی رایت معمولا برای ناشرانی که علاقه‌مند به ترجمه و نشر آثار خارجی به زبان بومی در کشور خود هستند، دو نکته حائز اهمیت است؛ یکی موجود بودن نسخه انگلیسی اثر و دیگری برخورداری از حمایت مالی طرح یا طرح‌های گرنت در کشورهای مبدأ.
از اینرو آژانس ادبی پل هم همانند دیگر آژانسهای ادبی در جهان، برای جلب توجه بیشتر مشتریان خارجی جهت خرید کپی‌رایت آثار ایرانی وجود طرح حمایتی در ایران را در تبلیغات و مذاکرات خود با طرف‌‌های خارجی اعلام و ابلاغ می‌کند و این تاثیر زیادی در جلب توجه ناشران خارجی در همکاری برای ترجمه و نشر آثار ایرانی در کشورهای دیگر داشته است. متاسفانه به جهت مشکلات موجود در فرایند اجرایی طرح گرنت در ایران و همچنین اعلام تغییرات جدید در آیین‌نامه(بویژه عدم واریز پیش پرداخت) این استقبال را در ماه‌های اخیر با افت زیادی روبرو ساخته است.
* تسنیم: در طول دو سال گذشته برخی از ناشران و آژانسهای ادبی فعال در خارج از کشور، از طولانی بودن دستیابی به گرنت انتقاد کرده‌اند، تا جاییکه محسن جوادی معاون فرهنگی وزرات ارشاد نیز بر این امر صحه گذاشته و نسبت به کوتاه کردن روند بررسی‌ها و دستیابی به گرنت اقدام کرد. به موازات این اقدام سامانه گرنت نیز راه‌اندازی شد تا کل مسیر مکانیزه شده و در امر تسریع ایجاد شود، برای شما این تغییرات محسوس بوده است؟ آیا به واقع در روند کار تاثیر مثبت گذاشته است؟
یکی از کارهای بنیادی و اساسی که در ادامه فعالیت طرح گرنت انجام شده است، راه‌اندازی سامانه ثبت تقاضا در شش ماه اخیر است. طبق اعلام مسئولین محترم طرح گرنت در آیین رونمایی این سامانه قرار بود که حداکثر بعد از یکماه پس از ثبت تقاضاها در سامانه و بارگزاری اسناد مربوطه و تایید ثبت تقاضا از طرف سامانه، نتیجه قطعی تایید یا رد تقاضاها ابلاغ شود.
جالب است، بگویم از چهار ماه پیش تاکنون قریب به 80 تقاضا به نمایندگی از ناشران خارجی طرف های قراردادهای کپی رایت با آژانس ادبی پل در سامانه ثبت و اسناد بارگزاری شده و در مرحله اعلام نظر کارشناسی قرار گرفته است. اما تاکنون جوابی از طرف دبیرخانه طرح دریافت نکرده‌ایم. قبل از راه‌اندازی این سامانه، دوستان مسئول در پاسخ به علت عدم اعلام نتیجه به کامل نبودن اسناد بعضی تقاضاها اشاره می‌کردند.اینکه حالا چرا جواب به تقاضاها اینقدر زمان می‌برد؛ الله اعلم. پس ایجاد و راه‌اندازی چنین سامانه‌ای کار فوق‌العاده و قابل تقدیری است، اما نتیجه کارکرد آن در تسریع روند رسیدگی به تقاضاها ملموس نبوده است.
* تسنیم: شما به واسطه تجربیاتتان قطعاً با طرح‌های حمایتی کشورهای دیگر که با گرنت ما شباهت‌هایی دارد، آشنا هستید، طرح گرنت ما در قیاس با طرح‌ها موفق کشورهای دیگر چه کاستی‌هایی دارد؟
آژانس ادبی و ترجمه پل به جهت ماهیت فعالیتش با طرح های گرنت مختلفی در کشورهای دیگر کار می‌کند و ارتباط دارد و تلاش می‌کند برای آندسته از ناشران ایرانی که از طریق مبادله کپی رایت اقدام به ترجمه و نشر آثار خارجی در ایران می‌کنند، کمک کند تا از حمایت‌های طرح‌های گرنت در کشورهای دیگر بهره‌مند شوند. اهم تفاوت‌هایی که در نحوه کار و عملکرد طرح گرنت ایران با طرح‌های مشابه خارجی ملاحظه می‌شود عبارتند از:
- زمان ثبت تقاضا، زمان ارزیابی و زمان اعلام نتیجه جدول زمانی مشخص و تعریف شده دارد، که متاسفانه این موضوع در طرح گرنت ایران موجود نیست.
- معیارهای ارزیابی تقاضاها و فرایند کار درسایت‌های طرح‌های گرنت خارجی اعلام می شود.ضمنا در ارزیابی‌ها از نظرات کارشناسانی استفاده می‌شود که اغلب بی طرف هستند و در طرح ذی نفع نیستند. از اینرو کارشناسان نه ناشر هستند، نه آژانس ادبی و نه نویسنده و ... .
- اسامی و مشخصات کتاب ها،اسامی ناشران خارجی مشمول حمایت و حتی در مواردی میزان حمایت در سایت‌های اغلب طرح‌های گرنت خارجی به تفکیک سال اعلام می‌شود.در سایت طرح گرنت چنین اطلاعتی تاکنون مشاهده نشده است.
- حمایت مشمول تقاضاهایی می‌شود که قرار است ناشر خارجی در قبال دریافت حمایت نسبت به ترجمه و نشر آنها اقدام کند، نه کتاب‌هایی که قبلاً به زبان مقصد منتشر شده و ناشر خارجی به دنبال دریافت حمایت است.
- پرداخت هر گونه مبلغ مصوب برای حمایت از ناشر خارجی، در قالب عقد قرارداد انجام کار(ترجمه و نشر به زبان مقصد) فی مابین طرح گرنت و ناشر خارجی صورت می‌گیرد. امیدواریم این قاعده مسلم در پرداخت‌های قبلی طرح گرنت به ناشران خارجی مراعات شده باشد و یا من بعد مراعات شود.
انتهای پیام/
