مصاحبه|مدیر انجمن مهاجرین آسیای مرکزی: اصلاحات، افراطگرایی و سرکوب سه محور کلیدی وضعیت امروز منطقه است
الهامجان یعقوب‌اف، رهبر انجمن مهاجران آسیای مرکزی تاثیرات متقابل اصلاحات، سرکوب و افراطگرایی را از جمله مهم‌ترین موضوعات مطرح شده توسط کارشناسان بین‌المللی در کنفرانس هفته گذشته دانشگاه ویلنوس عنوان کرد.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، با افزایش حضور مهاجرین و تشکل‌های آسیای مرکزی در اروپا، مسائل و گفتمان‌های مربوط به آسیای مرکزی نیز با شدت بیشتری در حال شکل گرفتن است. در همین راستا هفته گذشته نیز در شهر ویلنوس پایتخت کشور لیتوانی، کنفرانسی تحت عنوان «آسیای مرکزی: اصلاحات، سرکوب و افراطگرایی» برگزار شد. این کنفرانس توسط انجمن مهاجرین آسیای مرکزی با مشارکت برخی موسسات مطالعاتی دانشگاه ویلنوس برگزار گردید. مصاحبه‌ای که در ادامه می‌خوانید گفت‌و‌گویی تحلیلی با الهامجان یعقوب‌اف، رهبر انجمن مهاجرین آسیای مرکزی و مدیر تیم برگزار کننده این کنفرانس است.
تسنیم:چطور شد که کشور لیتوانی و دانشگاه ویلنوس را برای این کنفرانس انتخاب کردید. آیا در دیگر کشورهای اروپایی امکان برگزاری نبود؟
یعقوب‌اف: همانطور که اطلاع دارید، این دومین کنفرانس بین‌المللی ما است که در موضوعات حقوق بشر، افراطگرایی و مهاجرت برگزار می‌شود. کنفرانس پیشین نیز در شهر ویلنوس برگزار شده بود. علت اصلی موضوع ابتدا این است که انجمن مهاجرین آسیای مرکزی به دلیل شمار قابل توجه مهاجرین در کشور لیتوانی قرار دارد. علت دوم هم اشتراکات ما با لیتوانی است. همانطور که اطلاع دارید لیتوانی همچون کشورهای آسیای مرکزی در تاریخ نه چندان دور ذیل اتحاد جماهیر شوروی بوده و موضوعات طرح شده برای این کشور بیگانه نیست. البته لیتوانی بعد از استقلال راه مردم‌سالاری، آزادی بیان، احترام به حقوق بشر، آزادی دین و قانون محوری را پیشه کرده و امروز مردم این کشور در ثبات و امنیت و آزادی و پیشرفت زندگی می‌کنند.
تسنیم: در برگزاری این همایش آیا نهادها و گروههای دیگری هم مشارکت داشتند؟
یعقوب‌اف: بله، دانشگاه ویلنوس که میزبان این کنفرانس بود اصلی‌ترین مشارکت‌کننده در کنار ما بود. دانشگاه ویلنوس یکی از دانشگاه‌های معتبر اروپایی است و از 19 دانشکده و 7 موسسه پژوهشگاهی برخوردار است و بیش از 20 هزار دانشجوی در حال تحصیل دارد. انجمن مهاجران آسیای مرکزی با 2 پژوهشگاه این دانشگاه از جمله «موسسه مطالعات آسیایی و بین فرهنگی» و «پژوهشگاه روابط بین‌الملل و علوم سیاسی» همکاری دارد. در این مدت دو کنفرانس را مشترک برگزار کردیم و انجمن مهاجران آسیای مرکزی درباره وضع مهاجران و همگرایی آن‌ها با این پژوهشگاه‌ها همکاری دارد.
تسنیم: نام کنفرانس مشتمل بر سه واژه «اصلاحات»، «افراطگرایی» و «سرکوب» است. آیا ارتباط معنایی خاصی میان این سه مورد وجود داشت که چنین عنوانی برای کنفرانس انتخاب شد؟
یعقوب‌اف: پیشنهاد این عنوان و نامگذاری را ما ارائه کردیم و از سوی این دانشگاه و موسسات مذکور پذیرفته شد. محور کنفرانس هم دو کشور ازبکستان و تاجیکستان از آسیای مرکزی بودند. بله، این سه مورد، اصلاحات، سرکوب و افراطگرایی با هم رابطه دارند و از نگاه بنده، اصلاحات هم می‌تواند عامل سرکوب و افراطگرایی باشد و هم عامل از بین بردن این موارد. همانطور که امروز شاهد آن هستیم که در ازبکستان امروز اصلاحاتی مشاهده می‌شود که فشار و عمل سرکوبگرانه که پیش‌تر که از سوی اسلام کریم‌اف بود را بسیار کمتر کرده است و در نتیجه افراطگرایی نیز در ازبکستان خیلی کم شده است. یعنی این اصلاحات افراطگرایی را کم کرده است. اما ببینید که سال‌های اخیر در تاجیکستان نیز اصلاحاتی صورت گرفته است، اما برعکس آن زندگی مردم سخت‌تر، سرکوب بیشتر و در نهایت حرکت به سمت افراطگرایی را به وجود آورده است. با این حال منظور ما از نامگذاری اصلاحات، سرکوب و افراطگرایی، بیشتر اصلاحاتی است که در ازبکستان به وقوع پیوسته است. هدف هم آن است که ببینیم تاثیر آن بر تاجیکستان چگونه است. چرا که اگر در کشوری همسایه با اشتراکات بسیار زیاد اصلاحاتی صورت بگیرد، طبیعتا این اصلاحات بر همسایگان نیز سرایت می‌کند.
تسنیم: غیر از این آیا اهداف تحلیلی دیگری هم در برگزاری همایش در نظر گرفته شده بود؟
یعقوب‌اف: بله، مهم‌ترین اهداف برگزاری کنفرانس مذکور جلب توجه جامعه بین‌المللی، کارشناسان، محققان و سیاستگزاران اتحادیه اروپا به مسائل و مشکلات آسیای مرکزی از جمله نقض حقوق بشر، سرکوب دگراندیشان و زندانی کردن آن‌ها، محدودیت بی سابقه آزادی بیان، بحران فراگیر سیاسی و انگیزه‌های ترک وطن و مهاجرت اجباری آن‌ها به اروپا، تاثیر روند مهاجرت و پیامدهای آن به اتحادیه اروپا و همچنین نشانه‌های مثبت از اقدامات اخیر ازبکستان و تاثیرات آن در منطقه است. همچنین در زمینه مشکلات افراطگرایی و تروریسم در آسیای مرکزی نیز مد نظر قرار داشت که تاحدود زیادی به آن پرداخته شد.
تسنیم: چه افراد و چهره‌هایی در این کنفرانس حضور داشتند؟ آیا از نمایندگان دولتی و دیپلماتیک هم مهمانی در کنفرانس داشتید؟
یعقوب‌اف: در نشست مذکور مقامات دولتی، سازمان‌های محلی، نماینده اتحادیه اروپا در لیتوانی، چهره‌های دیپلماتیک، روزنامه‌نگاران و محققان و کارشناسان از کشورهای آمریکا، بریتانیا، نروژ، لهستان، روسیه، آلمان و کشور اتریش مشارکت و سخنرانی داشتند. از جمله این افراد محی‌الدین کبیری، رئیس پیمان ملی تاجیکستان، کنستانتیناس اندریوکاس، یکی از اساتید مشهور دانشگاه ویلنوس نیز سخنرانی کرد. فابیو بلوفیتی، استاد دانشگاه هلند که خود اصالتا ایتالیایی است و در دانشگاه ویلنوس هم کار می‌کند؛ ماریوس فوسوم، نماینده کمیته نروژی هلسینکی در امور آسیای مرکزی؛ سایپیرا فیروسنبرگ، استاد دانشگاه اکسفورد و اکستر بریتانیا؛ استیو سواردلو، پژوهشگر و نماینده دیده‌بان حقوق بشر در آسیای مرکزی؛ دنیل کیسلاف، مدیرعامل خبرگزاری فرغانه؛ شبنم خدای‌دادوا، فعال حقوق بشر؛ تیریو کافانوف، کارمند سازمان حقوقی «هیومن کانسترانت» که در کشور بلاروس فعالیت می‌کند؛ و همچنین میرزارحمت کوزوف، عضو شورای عالی پیمان ملی تاجیکستان از جمله افرادی بودند که در این کنفرانس شرکت کرده و سخنرانی خود را نیز ارائه کردند.
تسنیم: اصلاحات ازبکستان یکی از موضوعات مهم امروز آسیای مرکزی است که نگاه‌های خوشبینانه و بدبینانه بسیاری را به خود جلب کرده است. نگاه‌ها نسبت به این اصلاحات چگونه بود و آیا امکان تسری پیامدهای آن به تاجیکستان وجود دارد؟
یعقوب‌اف: درباره اصلاحاتی که در ازبکستان شده است، تقریبا همه کارشناسان معتقدند اصلاحاتی قابل توجه و واقعی در این کشور نه تنها تمام شده و بلکه هنوز ادامه دارد. اخیرا حتی بیش از 45 نفر از زندانیان سیاسی که در دوره کریم‌اف زندانی شده بودند و بیشتر آن‌ها احکام طولانی‌مدت داشتند، آزاد شده‌اند. همچنین روزنامه‌نگاران خارجی و بین‌المللی را اجازه داده‌اند تا در این کشور فعالیت کنند. مرزها را برای همسایگان از جمله تاجیک‌ها باز کردند و وضعیت حقوق بشر نیز بهبود یافته است. آن چه که کارشناسان گفتند این بود که خوب بود دولت حاضر تاجیکستان از تجربه‌های اصلاح‌گرانه همسایه درس گرفته تا وضع کشور نیز بهبود یابد. اما طبق گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی تاجیکستان امروز جزو پایین‌ترین رده‌ها در حقوق بشر قرار گرفته و افسوس که گفتند اصلاحات ازبکستان هیچ تاثیری بر تاجیکستان نگذارده است و ابراز امیدواری کردند در سال‌های آینده تاثیر صورت بگیرد.
تسنیم: وضعیت زندانیان سیاسی و به‌ویژه از میان برداشتن تمام مخالفان سیاسی نیز امروزه نگرانی‌هایی را به وجود آورده است. دیدگاه‌ها در این زمینه چگونه بود؟
یعقوب‌اف: ماریوس فوسوم، نماینده کمیته نروژی هلسینکی در امور آسیای مرکزی که از سال 2012 تا امروز در خصوص حقوق بشر در تاجیکستان کار می‌کند، اظهار داشت وضعیت حقوق بشر در تاجیکستان بسیار افت کرده است. او همچنین به زندانی شدن رهبر احزاب سیاسی همچون زید سعیداف، برگزاری انتخابات غیردموکراتیک همچون سال 2015 که این سازمان به عنوان ناظر بین‌المللی در آن حضور داشت، و ... اشاره کرد. با این حال خارج کردن حزب نهضت اسلامی از پارلمان، اعلام کردن آن به عنوان یک حزب تروریستی و افراطی و زندانی کردن اکثریت اعضای آن موضوع مهمی بود که وی در باره آن بحث کرد. وی بر این عقیده بود که با این اقدام بیش از نیم میلیون نفر از طرفداران این حزب با مشکل مواجه شده و اکنون تاجیکستان با یک بحران مواجه است و اگر از طریق روش‌های دموکراتیک نتواند آن را کنترل و اصلاح کند، به یک نقطه جوش خواهد رسید. وی همچنین پیشنهاداتی به نمایندگان دولتی و دیپلماتیک حاضر در کنفرانس در زمینه اعمال فشار به دولت تاجیکستان برای پیشگیری از بحران ارائه کرد. همچنین نمایندگان سازمان‌های بین‌المللی تصدیق کردند که تاجیکستان با بیرون راندن مخالفان واقعی، سازنده و صبور از کشور اشتباهی بزرگ کرد و از همین جهت هم دیگر کشورها حکم تروریستی اعلام کردن حزب نهضت اسلامی و برخی گروههای دیگر را نپذیرفته‌اند.
تسنیم: دولت تاجیکستان در سال 2018 با موارد متعددی از حملات تروریستی مواجه بود. ارزیابی سخنرانان از تهدید تروریسم در تاجیکستان و آسیای مرکزی چه بود؟
یعقوب‌اف: استاد بریتانیایی حاضر در کنفرانس سخنرانی خود را که نتیجه تحقیقات چند ساله‌اش بود را در این کنفرانس در این زمینه ارائه داد. او بر این عقیده بود که تهدید و نشانه‌های بارز افراطگرایی و تروریسم در آسیای مرکزی تقریبا وجود ندارد. در سال 2017 حدود 9373 عمل تروریستی در دنیا صورت گرفته که تنها 81 مورد آن‌ها در آسیای مرکزی بوده است. این رقم درصد بسیار پایینی را نشان می‌دهد که در مقایسه با دیگر مناطق قابل ملاحظه نیست. با این‌ها دولت‌های آسیای مرکزی با استفاده از تبلیغات و رسانه‌های عمومی همیشه خطر افراطگرایی و تروریستی را بیش از آن چه که هست عنوان می‌کنند تا از آن در راستای منافع خود بهره برند. به عنوان مثال در تاجیکستان دولت در تلاش است تا مردم را از خطر افراطگرایی و تروریسم بهراساند و فضایی به وجود بیاید که احساس شود که تمام ذهن ساختارهای حکومت به حمایت از مردم از تروریسم و ثبات و امنیت ملت صرف شده است. در نتیجه مردم از حقوق زندگی و اجتماعی خود غافل شوند و مطالبات دیگری را مطرح نکنند.
تسنیم: به نظر می‌رسد که افزایش شمار مهاجران آسیای مرکزی و حملات تروریستی که سال‌های گذشته توسط شهروندان آسیای مرکزی در اتحادیه اروپا رخ داده یکی از نگرانی‌های عمیق غربی‌هاست. در این زمینه نظر مهمانان کنفرانس چه بود؟
یعقوب‌اف: محی‌الدین کبیری، رهبر حزب نهضت اسلامی و پیمان ملی تاجیکستان سخنرانی بود که در این زمینه مطالبی را ارائه کرد. او با تاکید بر این که مهاجرت تاجیک‌ها به اروپا اجباری و نه اختیاری بوده است، تاکید کرد که این مهاجران بیشتر تمایل داشتند به کشورهای اسلامی یا کشورهای نزدیک به لحاظ فرهنگی و جغرافیایی بروند، اما این شرایط در آسیای مرکزی وجود نداشت. حتی با وجود آن که شمار زیادی از مهاجران تاجیک در روسیه کار می‌کنند، فضا برای مهاجران سیاسی در روسیه هم بسیار خطرناک بود. در ترکیه نیز که سال 2015 شماری از مهاجران حضور داشتند فضا به طوری رقم خورد که در نهایت اتحادیه اروپا به آخرین گزینه موجود بدل شد. در اروپا اما یک نکته مهم وجود دارد و آن هم این است که تاجیک‌ها نباید با دیگر گروههای مهاجر همچون اعراب و ترک‌ها و ... همگرا شوند. ما از تجربه قرقیزها و ازبک‌ها دیدیم وقتی سال‌های پیش‌تر حدود 2005 و 2007 به اروپا آمدند، همگرایی آن‌ها در دیاسپورای عرب و ترک و پاکستانی بود و در نتیجه دیده شد که این امر موجب افراطگرایی و تروریسم شد. لذا بهتر آن است که تاجیک‌ها نیز جمعیت‌هایی مشابه با فرهنگ، سنت و آئین خود داشته باشند و اگر امکان‌پذیر نبود در جوامع اروپایی جای داده شوند. این امر درجه امنیت بالاتری در مقایسه با نزدیکی به گروههای ناشناس دیگر دارد.
انتهای پیام/