کارشناس مذهبی تاجیک در گفت‌و‌گو با تسنیم: در دوره شوروی هم شاهد چنین محدودیت‌هایی برای حجاب زنان نبودیم
نویسنده و کارشناس مذهبی تاجیک در خصوص محدودیت‌های اخیر دولت تاجیکستان برای زنان محجبه می‌گوید حتی در دوره خفقان و سیاست‌های ضددینی شوروی هم شاهد چنین محدودیت‌هایی برای حجاب زنان نبودیم.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، سیاست‌های ضداسلامی دولت تاجیکستان طی سال‌های اخیر اعتراضات بسیاری را در میان روشنفکران، فعالین مذهبی-سیاسی و روحانیون این کشور به وجود آورده است.
محدودیت‌هایی که شامل آموزش‌های دینی، رفتن به مساجد، ادای فرائض اسلامی نظیر حج، روزه گرفتن و حتی نام‌گذاری به اسامی اسلامی بوده است. با این حال ورود دولت تاجیکستان به مساله حجاب حساسیت‌های بیشتری را نه تنها در میان مسلمانان تاجیک، بلکه دیگر کشورهای منطقه نیز برانگیخته است.
بر اساس قانونی که دولت و پارلمان تاجیکستان در نظر دارند تصویب کنند، زنان محجبه از این پس از ورود به ساختمان‌ها و مراکز دولتی منع شده و مجبورند برای اجرای امور اداری خود بدون حجاب در این مکان‌ها حاضر شوند. در همین راستا مصاحبه‌ای را با محمداقبال صدرالدین، نویسنده و پژوهشگر امور دینی تاجیک و همچنین مدیر پایگاه «اصلاح» ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
تسنیم: طی یک سال اخیر شاهد پیگیری موضوعات سیاسی و اقتصادی متعددی از سوی دولت تاجیکستان بودیم. از راه‌اندازی راغون تا مسائل مربوط به داعش و نهایتا آمادگی برای انتقال قدرت. اما می‌بینیم که دولت توجه ویژه‌ای نیز به مساله حجاب داشته. علت این امر چیست؟
صدرالدین: از یک طرف فکر می‌کنم این اقدامات از سوی دولت می‌تواند در راستای انحراف افکار عمومی جامعه از مسائل سیاسی و امنیتی مهم‌تری به سوی مواردی دیگر باشد. از طرف دیگر هم موضع دولت در قبال دین و به خصوص اسلام طی این سال‌ها مشخص بوده است. در اواسط ماه دسامبر از طرف کمیته زنان تاجیکستان پیشنهادی مبنی بر ممنوعیت حجاب ارائه شد و در تاریخ 18 همان ماه هم تمام نمایندگان حکومت در میز گردی رضایت خود را نسبت به قانونی شدن طرح ممنوعیت ورود زنان محجبه به ساختمان‌ها و ادارات دولتی، ابراز داشتند.
با این حال این امر با اعتراضات شدیدی از سوی جامعه مواجه شده است، ولی گمان نمی‌کنم تغییری در ماجرا ایجاد کند. این تصمیم از قبل گرفته شده و اجرا هم می‌شود. اگرچه این قانون تازه نوشته شده و قرار است تصویب شود، اما از مدت‌ها پیش‌تر به اجرا در آمده است.
اجرای پیش از موعد آن برای آماده‌سازی مردم جهت پذیرش این قانون انجام شده است. این امر برای زنان تاجیک بسیار ناگوار است. به عنوان مثال یک زن مسلمان نمی‌تواند با حجاب خود برای درمان خود یا فرزندش وارد کلینیک‌های پزشکی شود، و یا اینکه بخواهد فرزندش را به مدرسه ببرد. حتی به ما گزارش‌هایی رسیده که روسای محلات در مناطق مسکونی نیز نوشته‌هایی زده‌اند که ورود با حجاب ممنوع است.
تسنیم: آیا پیش از این نیز محدودیت‌هایی در زمینه حجاب وجود داشته؟ وجه تمایز محدودیت‌های اخیر با مسائل پیشین در چیست؟
صدرالدین: ما تجربه زندگی در دوران اتحاد شوروی زندگی را داریم. حکومت شوروی با استعمار آسیای مرکزی در طول بیش از 70 سال، دولتی کمونیستی به وجود آورد که کاملا بی‌دین بود و قوانین الهی را انکار می‌کرد؛ با این حال آن‌ها هم تا این حد حکومت فعلی چنین اقداماتی را صورت نداده بود. در آن دوره هم زنان و دختران تاجیک با چنین مشکلاتی مواجه نشده بودند.
می‌توان گفت اکثر مردم تاجیک در دوره اتحاد شوروی دارای حجاب بودند و تنها شمار کمی از زنان شهرنشین (با توجه به آن که بیش از 70 درصد جمعیت تاجیکستان در روستاها زندگی می‌کنند) که با آن نظام مخلوط شده بودند و برخی اقلیت‌های روس بی‌حجاب بودند.
مثلاً از مادر خودم می‌توانم مثال بزنم و حتی مادربزرگم و دیگر اقوام که به یاد دارم؛ اینها با حجاب همه جا می‌رفتند در آن دوران و هیچ مانعی وجود نداشت برای آن‌ها. بله، بعضی قوانین و کارهای مخالفت با دین وجود داشت، چرا که آن یک نظام کاملا ضددینی بود.
ولی اکنون نیز یک خانواده بر ما حکومت کرده و هر چه می‌خواهند به همه تحمیل می‌کنند. امروز عده زیادی از زنان به دلیل حجاب از تحصیل در مدارس و دانشگاه‌ها بازمانده‌اند. حتی آن‌هایی که به تنها دانشگاه اسلامی تاجیکستان به نام ابوحنیفه رفته‌اند، نیز اعتراض دارند و می‌گویند پس از فارغ التحصیلی نمی‌توانیم هیچ جایی در حکومت کار کنند. برای زن‌های محجبه تمام دروازه‌ها بسته شده است.
تسنیم: شورای علما یک ارگان کلیدی در زمینه امور مذهبی امروز تاجیکستان است. اما در مورد مساله‌ای مانند حجاب می‌بینیم که هیچ موضعی نمی‌گیرد. علت این امر چه بوده؟ آیا ممکن است مخالفتی صورت گرفته باشد؟
صدرالدین: واقعیت را اگر بخواهید باید گفت که شورای علما بیش از آن که در راستای نیازهای اسلامی مردم شکل گرفته باشد، برای انجام اوامر دولت شکل گرفته و از این جهت صلاحیت متفاوتی دارد.
پیش از این حتی شاهد حلال کردن برخی حرام‌ها و حرام کردن برخی حلال‌ها در راستای اوامر دولت بوده‌ایم. شورای علما یک تشکلی است در خدمت دولت و هر چه رئیس‌جمهور و کمیته امنیت برای آن‌ها امر کنند مجبورند عملی کنند. پیش از این نیز ممانعت‌های زیادی در امور اسلامی از سوی دولت دیدیم همچون بسته شدن مساجد، بازگشت جوانان در خارج تحصیل کرده، بستن مدارس، تبدیل مساجد به کارهای دیگر، ممانعت زنان از ورود به مسجد، ممنوع شدن آمدن جوانان کمتر از 18 سال و ... اما تا امروز اصلا هیچ واکنشی از طرف شورای علما تابحال ندیده‌ایم.
حتی توهین به علما و روحانیون از سوی مقامات دولتی هم به طرز بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است، به نحوی که حتی در دوره شوروی هم مقامات گماشته روس‌ها جرات چنین رفتارهایی را نمی‌کردند و ملاحظات مردم را در نظر می‌گرفتند. به نظرم روحانیون مستقل و مردمی تاجیک می‌بایست چنین شورایی تشکیل داده و به رهنمون ساختن امور دینی ملت بپردازند. ان شاءالله در آینده خبرهایی از این امر می‌شنویم.
تسنیم: روحانیون مستقل و دیگر چهره‌ها و جریانات سیاسی و اجتماعی داخل تاجیکستان آیا تاکنون نسبت به مساله اخیر حجاب موضعی گرفته‌اند؟ اپوزوسیون چطور؟
صدرالدین: من همین را می‌توانم بگویم که در تاجیکستان هر شخصی در مخالفت با حکومت صدایی بلند کند، برای او اتهام تروریست بودن، شیعه بودن یا سلفی بودن و هر چه برای زندانی کردن او نیاز است، فراهم می‌شود.
پیش از این شاهد مخالفت دولت با 5 رکن دین بوده‌ایم و صدایی از کسی بلند نشده است. در مورد نماز شاهد موضع‌گیری‌هایی از سوی دولت و مقامات عالی‌رتبه بوده‌ایم، در مورد روزه (می‌گویند نباید روزه گرفت، بلکه باید کار کرد و مردم روزه‌دار را بیمار عنوان کردند)، با زکات مخالفند و می‌گویند زکات را باید در کنار مالیات به حساب دولت و رئیس‌جمهور واریز کرد، به جای حج می‌گویند بروید راه بسازید و کار دیگر کنید و حج اصلا نیاز نیست و محدودیت برای فریضه حج افراد زیر 40 سال به وجود آورده‌اند. حجاب هم که مطرح شده اما باز هم صدایی از کشور بلند نشده است، چرا که همه واقعا می‌ترسند. عواقب بسیار بدی برای مخالفان وجود دارد.
اگرچه در تاجیکستان علمای حق‌گوی زیادی داریم همچون ایشان نورالدین و ملا عبدالرحیم و دیگران و حقیقت را تابحال گفته‌اند، ولی امروز دیگر منبرها از دست آن‌ها گرفته شده است و آن‌ها دیگر نمی‌توانند در این مسائل حتی صدایی بلند کنند. تا سخن بگویند به جرم ناآرام ساختن جامعه دستگیر و زندانی می‌شوند. البته در خارج از کشور از سوی مخالفین اقدامات زیادی انجام شده از جمله کمپین‌ها و موارد دیگر.
تسنیم: به نظر شما واکنش مردم نسبت به این محدودیت چه خواهد بود؟ تجربه تاریخی ایران در دوره رضاشاه و ترکیه در دوره آتاتورک نشان داد که مسلمانان سر سازگاری با چنین محدودیت‌هایی در زمینه حجاب ندارند. در تاجیکستان نیز آیا امکان شکل‌گیری چنین جریاناتی وجود دارد؟
صدرالدین: بله، در ایران دوره رضاشاه و ترکیه پس از فروپاشی امپراطوری عثمانی و حتی دیگر کشورها نظیر تونس و افغانستان هم چنین نمونه‌هایی وجود داشته است. با این حال دیده‌ایم که همه آن‌ها به گودال تاریخ رفتند و ملت‌ها دینی که داشتند را حفظ کردند.
چرا که الله سبحانه و تعالی این دین را حفظ و حمایت می‌کند. این که مردم تاجیک همچون مردم ایران چنین نهضتی را در زمینه حجاب به راه بیندازند، بله، باید بگویم همیشه امکان تکرار تاریخ وجود دارد. ولی برای تکرار شدن تاریخ یک مساله خیلی مهم است.
در ایران وقتی که رضاشاه از قدرت دور شد، اکثر نخبگان ایران در داخل کشور بودند. اما وضعیت تاجیکستان در اینجا کمی متفاوت است. از 9 میلیون جمعیت تاجیکستان اکثر نخبگان و آن‌هایی که دارای نبوغ فکری هستند و می‌توانند کاری صورت داده و توده‌های مردم را پیشوایی و رهبری کنند، یا کشته و زندانی شده و یا خارج از کشور هستند. با این حال ما همچنان و حتی از خارج از کشور از طریق رسانه‌ها و دیگر ابزارها تلاش می‌کنیم تا مردم را آگاه گردانیم.
ولی تحرکات دولت را نیز نباید نادیده گرفت. در ایران وقتی مردم بپا خاستند، رضاشاه رها کرد قدرت را و رفت و حتی اگر زین‌العابدین بن‌علی در تونس را نیز بگیریم، وقتی مردم بلند شدند دولت را ترک کرد و رفت. ولی در تاجیکستان شرایط متفاوت است.
من به یک مقام عالی رتبه امنیتی یک بار انتقاد می‌کردم که چرا مردم را زیاد زندانی می‌کنید و آن‌ها را می‌کشید که در پاسخ به من گفت: ما آماده هستیم که یک میلیون را نیز بکشیم تا 8 میلیون دیگر ما را اطاعت کنند. لذا از این جهت هم شرایط کمی متفاوت است.
انتهای پیام/
