الگوها و مبانی فکری-سیاسی شهدای روحانی مدافع حرم
روحانیت هویتی مستقل از اسلام ندارد، بلکه بخشی کارشناسی و هدایتگری آن محسوب می‌شود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا, حجتالله جمشیدی کارشناس ارشد روابط بین الملل در مقاله‌ای که برای دومین کنگره بین‌المللی شهدای مدافع حرم ارسال کرده, به نقش شهدای مدافع حرم در جامعه و جهان اسلام اشاره کرده است. در ادامه بخشی از این مقاله را می‌خوانید: انقلاب اسلامی ایران، عرف نظام بینالملل بعد از جنگ جهانی را برهم زد و دو ابرقدرتی را که تصور میرفت دشمنی آشتی ناپذیری با هم دارند، به هم نزدیک کرد، به طوری که نه تنها در دوران شکلگیری انقلاب موضع واحدی اتخاذ کردند بلکه بعد از آن هم به ویژه در دوران تجاوز عراق به ایران از هیچ کمکی به او دریغ نورزیدند. این روند تا فروپاشی نظام دو قطبی ادامه داشت.
از جنبهای دیگر، انقلاب اسلامی با اعمال نفوذ فرهنگی و معنوی خود در میان ملتهای مسلمان منطقه اعم از شیعه و سنی، به سازماندهی نیروها، جنبشها و جریانات همسو با انقلاب اسلامی و مخالف با نفوذ و سلطه غرب پرداخته و نیروها و بازیگران محلی و منطقهای جدیدی را در سازمان فضایی و ساختار ژئوپلیتیکی غرب آسیا وارد کرده است. این انقلاب، الهام بخش و منشاء ظهور جنبشها، احزاب و گروههای مقاومت فراوانی نظیر حزب الله در لبنان و حماس در فلسطین بوده و همچنین موجب بروز تحولات عمیق و وسیعی در عراق، افغانستان، پاکستان، سوریه، ترکیه، قفقاز، شمال آفریقا و کشورهای حاشیه خلیج فارس شده است.
در همین راستا میتوان گفت طی سالهای اخیر و در پی نفوذ داعش در عراق و سوریه، حضور نیروهای مقاومت به ویژه ایرانیان در این دو کشور، از مبانی فکری، اعتقادی و سیاسی اسلام نشأت گرفته است. به عبارت دقیقتر، دفاع از حرم، دفاع از اسلام است همچنان که دیروز در جنگ رژیم بعث عراق با جمهوری اسلامی، جنگ بین دو کشور نبود و امام بزرگوارمان فرمودند: امروز همه اسلام در برابر همه کفر ایستاده است که این جمله را از جمله پیامبر(ص) در جنگ احزاب گرفتند. کسانی که به حرم‌های اهل بیت(ع) در عراق و سوریه تعدی می‌کنند، با زمین سوریه و عراق کاری ندارند بلکه با اسلام کار دارند، به همین دلیل است که گفته می‌شود دفاع از حرم، دفاع از اسلام است.
40 سال است که آمریکا و اسرائیل با اسلام می‌جنگند، یک روز در قالب منافقان داخلی، یک روز در قالب جنگ 8 ساله، روز دیگر در قالب جنگ اقتصادی، جنگ سیاسی، جنگ فرهنگی و امروز هم در قالب جنگ نیابتی. در واقع باید گفت دفاع از حرم، دفاع از ایران اسلامی است زیرا هدف دشمنان محدود به سوریه و عراق نیست بلکه هدف آنها ایران اسلامی است که روی پای خود ایستاده است.
در این زمینه و از جنبه هدایت و الگوسازی، جایگاه روحانیت بی بدیل و غیرقابل انکار است. روحانیت هویتی مستقل از اسلام ندارد، بلکه بخشی کارشناسی و هدایتگری آن محسوب می‌شود. حال که اسلام دینی اجتماعی و روحانیت نیز جزئی از اسلام است، به طور طبیعی روحانیت یک نهاد اجتماعی است؛ چون پس از اثبات این حقیقت که رسالت انبیای الهی و امامان معصوم عام و همه جانبه بوده و همه زوایای زندگی فردی و اجتماعی را در برگرفته و قبول این واقعیت که علمای اسلام، جانشینان پیامبر(ص) و حجتهای امام معصوم(ع)در میان مردم هستند، جای تردیدی نسبت به اجتماعی بودن روحانیت باقی نمیماند. براساس همین جایگاه و رسالت، روحانیت اسلام، به ویژه روحانیت شیعه، هیچ گاه از مردم و جامعه جدا نبوده و بلکه همواره در مسائل و حوادث اجتماعی از پیشگامان بوده است.
شهدای روحانی مدافع حرم در بین سایر اقشار روحانیت، تأثیری دو چندان دارند. از طرفی، همچون دیگر شهدا الگوی ایثار و از خودگذشتگی هستند و از طرف دیگر، کسوت روحانیت که وظیفه تبلیغ و اشاعه فرهنگ اسلام و انقلاب را بر دوش آنها نهاده است، جایگاهی بی‌بدیل در شکلگیری و ترویج مبانی فکری، اعتقادی و سیاسی دفاع از حرم برای ایشان ایجاد میکند.حیات روحانیت در گرو حضور در میان مردم و برای مردم بودن است. رهبر معظم انقلاب (مدظلهالعالی)، حضور روحانیت در میان مردم را همانند ماهی در آب دانسته و میفرمایند: "روحانیت باید با مردم زندگی کنند، روحانیت همان ماهی است که در آب زندگی میکند. آب، دریای عظیم و متلاطم تودهها. ما را نباید از آب خودمان و از دریای متلاطمی که باید در آن شنا کنیم، جدا کنند. اگر جدا کنند، وجود و حیثیتی نخواهیم داشت.. . پس حوزه باید در بین مردم باشد، اگر از مردم منقطع گردد، این مرگ معنوی حوزه است."
مبانی سیاسی شهدای روحانی مدافع حرم
امت
امت به مجموعهای از انسانها اطلاق می‌شود که هدف و مقصدی واحد آنان را گرد هم جمع کرده باشد. مرز میان امتها، مرزهای عقیدتی است. همه آنان که بر محور توحید، نبوت و معاد متمرکز شدهاند، امت واحده اسلامی را تشکیل میدهند و از نظر اسلام، امت مهمترین ملاک تقسیمبندی جوامع بشری است.
امت در بردارنده معنایی آرمانی و فرامکانی از مفهوم حکومت و حاکمیت سیاسی است، لذا در دیدگاه اسلام و قرآن، موضوعاتی چون سرزمین و مرزهای جغرافیایی اصالت ندارند. اما از سوی دیگر، ضمن پذیرش واقعیات مربوط به زندگی اجتماعی و روابط بین‌المللی، واقعیت و ضرورت سرزمین و مرزهای جغرافیایی را به رسمیت میشناسند.
طی سالهای اخیر بیداری اسلامی در جهان عرب، بشارت دهنده تجدید حیات اسلام و تفکر و تمدن اسلامی و عبور از نظم وستفالیایی عالم به نظمی جدید است که تفکر اسلامی، کانون شکلگیری و نضج آن است؛ نظمی که پیروزی انقلاب اسلامی در ایران آغاز آن بود و تحولات اخیر در دنیای عرب در امتداد آن قرار دارد. در این میان سؤال این است که هدف نهایی این تحولات و جنبشهای عظیم با محوریت تفکر اسلامی چیست و در نهایت به چه چیزی باید منجر شود؟ رهبر معظم انقلاب در اولین اجلاس بیداری اسلامی در شهریور 1390، به این سؤال چنین پاسخ دادند: «هدف نهایی را باید امت واحده اسلامی و ایجاد تمدن اسلامی جدید قرار داد».
صدور انقلاب
نظریه پخش یا اشاعه، یکی از نظریههای رایج در باب چگونگی انتشار پدیدهها و گسترش ایدهها و اندیشهها است که در حوزههای مطالعاتی مطمح نظر پژوهندگان است. اشاعه یا پخش عبارت است از فرایندی که بر طبق آن یک امر فرهنگی که مشخصه یک جامعه است، در جامعه دیگری به عاریت گرفته شده و مورد پذیرش قرار میگیرد. نظریه پردازان انقلاب، مبحث صدور انقلاب را یکی از مباحث ذاتی انقلابها میدانند، زیرا هر انقلابی که در هر گوشه از دنیا اتفاق بیفتد حتی اگر ایدئولوژی جهان شمولی نداشته باشد، حداقل بر اساس نظریه پخش یا اشاعه بر کشورهای همجوار خود تأثیر خواهد گذاشت و موجب تحرکاتی انقلابی در آنها خواهد شد؛ همان گونه که وقوع انقلاب ایران موجب بروز ناآرامیهایی در عراق، بحرین و عربستان در همان روزهای ابتدایی پیروزی انقلاب شد.
در واقع، از بدو پیروزی انقلاب اسلامی و تأثیر شگرف آن بر معادلات منطقهای و جهانی، سران استکبار از همان ابتدا احساس خطر کردند و برای جلوگیری از سرایت این انقلاب ارزشی به سایر ملتها و کشورها، تمام توان خود را بسیج نمودند. رهبری معظم انقلاب اسلامی در قالب همین طرح دشمن میفرمایند: چندی پیش صاحب نظران صهیونیست و غیرصهیونیست آمریکا در جلسه و کنفرانسی دور هم نشستند و گفتند نباید بگذاریم در دنیای اسلام الگوی زندهای به وجود بیاید که برای مسلمانان دیگر سرمشق بشود. این الگو که جمهوری اسلامی و کشور مبارک و مقدس امام زمان(عج) و کشور ایمان و کشور جهاد و ایثار است، برایشان خطر مهمی است؛ لذا از اطراف سعی می‌کنند در کار این کشور اختلال کنند.
به عبارت دقیقتر، علت اصلی کینه و دشمنی دشمنان نسبت به انقلاب، خوف از صدور انقلاب اسلامی به سایر ممالک جهان است و امام خمینی(ره) صراحتاً فرمودند: "مسئولان ما باید بدانند که انقلاب ما محدود به ایران نیست. انقلاب مردم ایران، نقطه شروع انقلاب بزرگ جهان اسلام به پرچمداری حضرت حجت(عج) است که خداوند بر همه مسلمانان و جهانیان منت نهد و ظهور و فرجش را در عصر حاضر قرار دهد" و نیز در راستای راهبرد صدور انقلاب اسلامی به دنیا فرمودند: "جمهوری اسلامی ایران با تمام وجود برای احیای هویت اسلامی مسلمانان در سراسر جهان سرمایه گذاری میکند و دلیلی هم ندارد که مسلمانان جهان را به پیروی از اصول تصاحب قدرت در جهان دعوت نکند.
قاعده نفی سبیل
یکی از اصلیترین مبانی قرآنی در سیاست حکومت اسلامی، نفی سبیل و استقلال طلبی حکومتهای اسلامی است. قرآن کریم در آیه 141 سوره نساء میفرماید: و خداوند هرگز برای کافران، راهی برای چیرگی بر مؤمنان قرار نداده است. همه اینها حاکی از این است که توجه به استقلال و عزت اسلامی، یکی از مهمترین آرمانهای اسلام، نظام و انقلاب اسلامی است که ریشههای آن در قرآن کریم و سنت نبوی و سیره معصومین(ع)وجود دارد. حکومتها و کشورهای اسلامی نباید زیر یوغ بیگانگان بروند و باید در تمامی زمینهها، عزت و استقلال خود را حفظ کنند و شایسته است کشورهای اسلامی برای جلوگیری از نفی سبیل، یکدیگر را به اشکال مختلف سیاسی، اقتصادی، نظامی و.. . یاری کنند.
اندیشمندان و فقهای اسلامی برای حفظ عزت و عظمت مسلمانان با استناد به آیات قرآن کریم و روایات معصومین قاعده فقهی را به عنوان قاعده نفی سبیل تأسیس کردهاند. بنابراین، کفار در هیچ زمینهای نمیتوانند شرعاً بر سرنوشت مسلمانان مسلط باشند. خداوند هرگز برای کافران راه تسلط بر اهل ایمان را باز نگذاشته است. شاید در قرآن کریم، پس از موضوع جهاد در سیاست خارجی دولت اسلامی، بر هیچ مسأله سیاسی دیگری نظیر نفی ولایت غیر مسلمانان بر مسلمان تأکید نشده باشد. این اصلی مهم و حاکم بر سیاست و روابط خارجی دولت اسلامی با غیرمسلمانان تلقی می‌شود. التزام به این اصل میتواند راه نفوذ و سلطه کفار بر مسلمین و ضربه بر استقلال آنان در ابعاد سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و نظامی را مسدود نماید.
به عبارت دیگر، به نظر میآید جایگاه قاعده نفی سبیل در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تنها معطوف به خود نبوده است. بلکه این اصل زمینهای برای دفاع از جهان اسلام و به طور کلی مستضعفان جهان تبدیل شده و در قالب ظلم ستیزی، مبارزه با استکبار جهانی و مواجهه با بی عدالتیهای موجود در عرصه بین‌المللی نمود مییابد. امام خمینی(ره)اولین شخصیت فقهی ـ سیاسی در ایران است که خواهان رهایی مستضعفین از زیر یوغ قدرتهای سلطهگر استعماری است. ایشان اظهار میدارد: ما از تمام کشورهای زیر سلطه برای به دست آوردن آزادی و استقلال کاملاً پشتیبانی مینماییم و به آنان صریحاً میگوییم که حق گرفتنی است. قیام کنید و ابرقدرتها را از صحنه روزگار براندازید. من بارها گفتهام و هم اکنون نیز هشدار میدهم که اگر شرق ستم کشیده و آفریقا به خودشان متکی نباشند، تا ابد گرفتارند.
از جنبه حقوق بینالملل باید گفت، مهمترین مبانی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در اصل 152 قانون اساسی عبارتند از: نفی هرگونه سلطه جویی و سلطه پذیری، حفظ استقلال همه جانبه و تمامیت ارضی، دفاع از حقوق همه مسلمانان، عدم تعهد در برابر قدرتهای سلطه گر و روابط صلح آمیز متقابل با دولتهای غیر محارب.
انقلاب اسلامی ایران، به واسطه ماهیت فراملی و اسلامی از یکسو و موقعیت ژئوپلیتیک ایران و منطقه خلیج فارس از سوی دیگر، محیط اطراف و فرامنطقهای خود را تحت تأثیر قرار داده است. قدرت انقلاب اسلامی ایران نه به خاطر قدرت نظامی یا اقتصادی آن، بلکه به خاطر وجه فرهنگی و معنوی آن است. انقلاب اسلامی یک مصداق از مصادیق گفتمان معنویت خواهی در سیاست یا حضور دین در سیاست است.
به اعتقاد رهبر معظم انقلاب، جمهوری اسلامی حرف جدیدی دارد. این حرف نو، عبارت است از مردم و ارزشهای الهی. این دو باید با هم توأم بشوند و حرکتها و جوامع را شکل بدهند. این حرف ماست. ارزشهای معنوی و ارزشهای الهی، همراه با اراده مردم، نه تحمیل بر مردم. این حرف جدید جمهوری اسلامی است که از خود کلمه جمهوری اسلامی هم بر میآید. در واقع، مفهوم صدور انقلاب، بازتاب پویایی نظام سیاسی ایران در میان کشورهای اسلامی و نظام بینالملل است.
اسلام مکتبی الهی ـ اجتماعی است و روحانیت، تداوم بخش اصل الهی رهبری دین و لازمه لاینفک این مکتب بوده و سعه حضور و بروز آن، تابعی از بروز و حضور دین اسلام است. فلسفه وجودی روحانیت، تبلیغ دین و ترویج ارزشهای اعتقادی ـ سیاسی اسلام است. روحانیت وجود مستقل از دین ندارد، عامل اساسی پیوند میان روحانیت و دین نیز رسالت مهم و ضروری تبیین و تبلیغ دین است. جهت تحقق این امر مهم، گاهی نیاز به بذل جان و مجاهدت روحانیون در فراسوی مرزهای ایران اسلامی است. مسألهای که طی سالهای اخیر به بهترین نحو، توسط شهدای روحانی مدافع حرم به منصه ظهور رسید.
برای مطالعه متن کامل مقاله می‌توانید از قسمت پیوست‌ها فایل را دریافت و مشاهده کنید.
انتهای پیام/
