ریشه قربانی کردن در اسطوره‌های ایرانی/ جزئیات آیین‌های مزار مولانا

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم، حسین میرزائی در نشست علمی همایش «آیین، صلح و تنوع فرهنگی» با اشاره به مقاله «قوم مداری انسانشناختی و همزیستی مسالمت آمیز در بطن فرهنگهای ایرانی»، یکی از اساسی ترین مفاهیم مورد بحث در انسان شناسی را قوم مداری دانست که ریشه بسیاری از جنگ‌ها و اختلافات خونین در دوره های مختلف بوده است.

به گفته این پژوهشگر، قوم مداری، نوعی رویکرد فرهنگی است که بر پایه آن اعضای یـک قوم، ارزش‌ها، هنجارها و شیوه زندگی قوم خود را برتر از دیگر اقوام می‌دانند.

وی با اشاره به این نکته که قوم مداری کم و بیش در نزد همه اقوام ایرانی دیده می‌شود، تصریح کرد: این ویژگی از یک طرف موجب سستی پیوندهای همزیستانه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی از طرف دیگر سبب تشدید روابط خصمانه در بین اقوام می‌شود و مانع شکل گیری تنوع هویت قومی در چرخه روابط میان قومی می‌شود.

عضو هیئت علمی گروه مطالعات فرهنگی دانشگاه علامه طباطبائی ایران را جامعه ای چند قومی دانست و افزود: با وجود اینکه اقوام ایرانی سرگذشت‌ها و ریشه‌های گوناگونی دارند اما هویت ایرانی آنها همواره برپایه اشتراکات و نه افتراقات قومی استوار بوده است.

وی افزود: لازمه چنین اشتراکی این است که عصبیت‌های قومی مهار شود و تعلق به گروه قومی در سایه تعلق به جامعه ایرانی قرار بگیرد.

این پژوهشگر با طرح این پرسش که آیا می‌توان چنین الگوهایی را در بین اقوام ایرانی شناسایی کرد و آیا رابطه قوم مدارنه بر رابطه مسالمت آمیز در بین اقوام ایرانی برتری دارد؟ تصریح کرد: به نظر می رسد با تقویت ویژگی‌های فرهنگی مشترک می‌توان بستر فکری الزم جهت ایجاد و تقویت پیوندهای میان قومی و در نتیجه تقویت همبستگی ملی و فرهنگ زندگی مسالمت آمیز را فراهم آورد.

ترس وحدت بخش

همچنین مریم کیان - عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی با بیان گوشه ای از مقاله «ترس وحدت بخش در اجرای آیین جرعه فشانی» گفت: برگزاری آئین‌های مذهبی قربانی و جرعه فشانی، خون قربانی علاوه بر آن که از دوران پیش از تاریخ تا به امروز، در ایران رواج داشته در سرتاسر جهان به عنوان رسم دیرین آیینی برگزار می‌شود.

وی گفت: به نظر می‌رسد انسانها به منظور پایان دادن به خشم نیروهای قدرتمند طبیعی و یا ترس‌های متافیزیکی که برای آنها ناشناخته و تهدیدی برای زندگی شان بود و ترس قومی را برمی انگیخت، موجودات زنده را  برای برقراری صلح و آرامش با نیروهای شر طبیعی، قربانی می‌کردند و مردم در اجرای این مراسم آیینی با هم به اجماع نظر می‌رسیدند.

این پژوهشگر بیان کرد: ایرانیان در دوران مهرپرستی، در مراسم آیینی، جانوری را قربانی و گوشت قربانی را میان شرکت کنندگان تقسیم و خون قربان را به ایزدان آسمانی تقدیم می‌کردند، بعدها جرعه فشانی جایگزین اهدای خون قربانی شد و در طی زمان با اندک تغییراتی در فرهنگ ایرانیان باقی ماند.

کیان با بیان اینکه آیین جرعه فشانی در ایران، ریشه در اسطوره قربانی کردن گاو میترایی دارد، تصریح کرد: در روایات و متون کهن ایرانی آمده که میترا پس از قربانی کردن گاو، سهم خود از خون گاو (فره اهورامزدا) را به روی زمین می‌پاشد و از آن نوروز و رستاخیز طبیعت پدید می‌آید.

آیین مشترک در جشن تیرگان و شب یلدا

«چَک و دوله به عنوان آیین مشترک در جشن تیرگان و شب یلدا» عنوان مقاله ای بود که در ادامه این نشست توسط آزاده پشوتنی زاده - استادیار پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، ارایه شد.

این پژوهشگر با بیان اینکه در تمام ایران، آیین‌هایی از گذشته به یادگار مانده است که برخی از آنها در فرهنگ عامه مردم با اجرای مراسم خاصی ظهور می‌یابند، تصریح کرد: از جمله مراسم «چَک و دوله» که مراسمی برای بزرگداشت باران و آب بوده و هنگامه برگزاری آن به دهم تیر ماه خورشیدی برابر با جشن تیرگان است.

پشوتنی زاده با اشاره به این نکته که این جشن در روایت‌های گوناگون به عنوان بزرگترین روز سال بوده و دارای ریشه‌های اُسطوره ایست، افزود: این جشن برابر با میانه  جشن آفرینش زرتشتیان/ گهنبار میدیوشهم گاه (آفرینش آب) برگزار می‌شود.

وی اظهار داشت: در تیرگان که یکی از بزرگترین جشن‌های ایران باستان است و آن را مربوط به زمان حکومت منوچهر پیشدادی می‌دانند؛ افراسیاب تورانی بر منوچهر در طبرستان پیروزی یافت و تعیین مرز را بر عهده تیری که از کمان آرش رها شد، گذاردند.

پشوتنی زاده تصریح کرد: روایت دیگر آن را به زمان ساسانیان و پادشاهی فیروز پس از هفت سال خشکسالی منصوب می‌دارد.

این پژوهشگر با بیان اینکه مراسم چک و دوله علاوه بر جشن تیرگان در بلندترین شب سال، شب چله/ یلدا نیز اجرا می‌شود، گفت: اشتراک یک مراسم، بنام «چَک و دوله» در بزرگترین شب و روز سال، دارای اهمیت است و در این نوشتار بدان پرداخته خواهد شد.

آیین‌های مزار مولانا و فرهنگ مدارا

سمیه کریمی دیگر سخنران این نشست نیز به گوشه ای از مقاله «از ادبیات تا آیین: مولانا، این شب عروس و فرهنگ مدارا»اشاره کرد و افزود: سخنرانی حاضر از میان ابعاد متعددی که می توانند با محوریت و موضوع مولانا جلال الدین مطرح باشد به موضوع زیارت،  آیین های مزار مولانا و فرهنگ مدارا توجه داشته است.

وی با بیان اینکه میدان پژوهش و حوزه فرهنگی مورد بررسی در این تحقیق انسان شناختی، قونیه و مزار عارف نامی قرن هفتم، مولوی رومی استT تصریح کرد: در این ارائه تمرکز بحث به آیین‌ها و مراسم بزرگداشت مولانا در روزهای پایانی آذرماه هر سال است که با هماهنگی های مسئولان شهر قونیه و با حضور زائران از فرهنگ‌های متفاوت در قونیه برگزار می‌شود.

کریمی افزود: مبنای یافته‌های  سخنرانی حاضر بر اساس پژوهش میدانی در آذرماه 1396 در شهر قونیه است که در آن با رویکردی اتنوگرافیک، آیین‌های موسوم به "شب عروس" مولانا بررسی و به موضوعاتی چون مفهوم مدارا در مباحث مدرن، در متون دینی، کلام مولانا و عرفا، و تقویت فرهنگ و تجربه مدارا در  بستر آیین‌هایی چون شب عروس اشاره خواهد شد.

انتهای پیام/