نامه امام علی(ع) به یک فرماندار: حوزه فرمانروایی طعمه نیست
امام علی(ع) خطاب به یکی از فرمانداران خویش تأکید دارند حوزه فرمانروایی طعمه نیست بلکه امانتى بر گردن است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، مسئولیت‌ها امانت‌هایی در دستان صاحبان منسب است که افراد در وهله اول باید شایستگی‌های لازم را داشته باشند. به این صورت که هم باید واجد علم کافی نسبت به پست و شغل مدنظر باشند و هم به محیطی که در آن فعالیت می‌کنند اشراف کامل داشته باشند و در ورای آنها دارای تعهد و وجدان کاری باشند. در دیدگاه دینی مسئولانی که دارای این گزاره‌ها نباشند نه تنها حق اداره امور جامعه را ادا نمی‌کنند بلکه جامعه را با چالش‌های متعدد مواجه می‌کنند و این خود نوعی خیانت در امانت محسوب می‌شود.
در نگاه امیرالمؤمنین(ع) به عنوان برترین و عادل‌ترین حاکم تاریخ اسلامی و بلکه تاریخ بشریت نیز پست‌های حکومتی به مثابه امانت‌هایی در دستان مسئولان جامعه و همچنین امری مقدس محسوب می‌شود که باید حق آن را به خوبی ادا کنند. حضرت طی نامه‌اى خطاب به اشعث بن قیس، عامل خود در آذربایجان می‌نویسند:
«حوزه فرمانروایی‌ات طعمه تو نیست، بلکه امانتى است بر گردن تو و از تو خواسته‌اند که فرمانبردار کسى باشى که فراتر از توست. تو را نرسد که خود هرچه خواهى رعیت را فرمان دهى. یا خود را درگیر کارى بزرگ کنى، مگر آنکه دستورى به تو رسیده باشد. در دستان تو مالى است از اموال خداوند عزّ و جلّ و تو خزانه‌دار هستى تا آن را به من تسلیم کنى. امید است که من براى تو بدترین والیان نباشم. و السلام؛ وَ إِنَّ عَمَلَکَ لَیْسَ لَکَ بِطُعْمَةٍ وَ لَکِنَّهُ فِی عُنُقِکَ أَمَانَةٌ وَ أَنْتَ مُسْتَرْعًى لِمَنْ فَوْقَکَ؛ لَیْسَ لَکَ أَنْ تَفْتَاتَ فِی رَعِیَّةٍ وَ لَا تُخَاطِرَ إِلَّا بِوَثِیقَةٍ؛ وَ فِی یَدَیْکَ مَالٌ مِنْ مَالِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ، وَ أَنْتَ مِنْ خُزَّانِهِ حَتَّى تُسَلِّمَهُ إِلَیَّ؛ وَ لَعَلِّی أَلَّا أَکُونَ شَرَّ وُلَاتِکَ لَکَ؛ وَ السَّلَام.» (نامه5 نهج‌البلاغه)
آنجا که امام(ع) فرمود: حوزه فرمانروایی‌ات طعمه تو نیست، بلکه امانتى است بر گردن تو و از تو خواسته‌اند که فرمانبردار کسى باشى که فراتر از توست؛ وَ إِنَّ عَمَلَکَ لَیْسَ لَکَ بِطُعْمَة وَلَکِنَّهُ فِی عُنُقِکَ أَمَانَةٌ، وَأَنْتَ مُسْتَرْعًى لِمَنْ فَوْقَکَ»، بیانگر دیدگاه اسلام درباره پست‌ها و منصب‌هاى حکومتى است. از دیدگاه اسلام رئیس حکومت، وزرا، استان‌داران و فرماندهان، تنها امانت‌دارانى هستند که امانت جامعه اسلامى از سوى خداوند به آنها سپرده شده و نباید آن را وسیله برترى جویى، تحصیل منافع شخصى و وسیله آب و نان خود کنند بلکه باید مانند هر امانت‌دار امین از آن مراقبت به عمل آورده و سالم به دست اهلش بسپارند. به همین دلیل نباید نسبت به مردم استبداد به خرج دهند و در مورد بیت‌المال با احتیاط تمام گام بردارند.
سپس امام علیه السلام بعد از این هشدار گویا به بیان سه وظیفه براى اشعث به عنوان یک فرماندار مى‌پردازد:
نخست مى‌فرماید: «تو حق ندارى درباره رعیّت استبداد به خرج دهى؛ لَیْسَ لَکَ أَنْ تَفْتَاتَ فِی رَعِیَّة» بلکه باید طبق موازین الهى و آنچه در اسلام درباره حقوق مردم پیش‌بینى شده رفتار کنى نه اینکه آنچه دلخواه توست خودسرانه انجام دهى و با مردم همچون بندگان و بردگان عمل کنى.
دوم اینکه مى‌فرماید: «تو حق ندارى در کارهاى مهم و خطیر بدون اطمینان وارد شوى؛ وَلاَ تُخَاطِرَ إِلاَّ بِوَثِیقَة». با توجّه به اینکه جمله (وَلاَ تُخَاطِرَ) از ریشه خطر است و امور مهم را خطیر مى‌گویند به سبب خطرهایى که آن را تهدید مى‌کند، منظور امام علیه السلام این است که در امورى که با سرنوشت مردم سر و کار دارد جز با دقت و تأمل و مشورت کافى و در صورت لزوم گرفتن اذن از امام علیه السلام و پیشوایت اقدام مکن، زیرا براى حفظ امانت‌هاى مهم باید از دست زدن به کارهاى خطرناک پرهیز کرد; بنابراین واژه "وثیقه" هم تفکر و اندیشه و هم مشورت و هم اجازه گرفتن از امام علیه‌السلام در صورت نیاز را شامل مى‌شود.
در دستور سوم درباره حفظ اموال بیت‌المال مى‌فرماید: «در دست تو بخشى از اموال خداوند عزّوجلّ است و تو یکى از خزانه‌داران او هستى باید آن را حفظ کنى تا به دست من برسانى؛ وَفِی یَدَیْکَ مَالٌ مِنْ مَالِ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ، وَأَنْتَ مِنْ خُزَّانِهِ حَتَّى تُسَلِّمَهُ إِلَیَّ» در پایان به او اطمینان مى‌دهد که اگر در مسیر صحیح گام بر دارد، امام علیه السلام نسبت به او هیچ گونه تعرضى نکند و از این نظر در امنیت باشد؛ مى‌فرماید: «امید است من رئیس بدى براى تو نباشم والسلام؛ وَلَعَلِّی أَلاَّ أَکُونَ شَرَّ وُلاَتِکَ لَکَ وَالسَّلاَمُ».
منبع:
شرح پیام امام امیر المؤمنین ( آیت‌الله مکارم شیرازی )
انتهای‌پیام/
