چالش‌های ترانزیتی معاهده چابهار با گندم اهدایی هند؛ کامیون‌های افغانی با رشوه عبور می‌کنند
حمل بخش دومِ محموله گندم اهدایی هند به افغانستان(۴۰۰ هزار تن) از راه چابهار با هدف هموار کردن مسیر برای کامیون‌های افغانی به تاخیر افتاده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از چابهار؛ سران هند، ایران و افغانستان حدودا سه‌سال پیش، خرداد 95، معاهده‌ای امضا کردند که سرآغاز تحولاتی سیاسی-اقتصادی با محوریت بندر چابهار است؛ این معاهده‌ی سه‌جانبه که به موافقتنامه ترانزیتی چابهار معروف است در پارلمان‌های هرسه کشور تصویت شده و جنبه‌ای اجباری برای اجرایی‌شدن یافته است.
موافقتامه ترانزیتی چابهار، مسیری به‌صرفه، مطمئن و ایمن برای مبادلات تجاری 17 میلیارد دلاری هند با افغانستان و کشورهای آسیای میانه و توسعه این مبادلات است، برای کشوری که 1.4 میلیارنفر جمعیت دارد تامین نیاز پایدار انرژی و مواد اولیه صنعتی در آینده مهم‌ترین دغدغه است و آسیای میانه، منطقه‌ای بکر برای رفع این دغدغه؛ براساس مطالعات انجام شده، آسیای میانه در کمترین تخمین 17 و در بیشترین 7 / 49 میلیارد بشکه ذخایر شناخته شده یا 5 درصد از کل ذخایر جهانی نفت و 65 / 6 تریلیارد مترمکعب یا 8 / 3 درصد کل ذخایر جهانی گاز را داراست؛ این منطقه به‌علاوه افغانستان، علاوه‌بر منابع انرژی، معادن غنی معدنی و منابع طبیعی نیز دارد.
کشورهای محصور در خشکی آسیانه میانه به ویژه افغانستان نیز برای مبادلاتشان چشم به چابهار دارند؛ اشرف غنی احمدزی رئیس جمهوری افغانستان از چابهار به‌عنوان اکسیژن توسعه افغانستان یاد می‌کند؛ برای کشوری به گواه وزارت صنایع و تجارتش، 95 درصد نیاز کالایی خود را وارد می‌کند، دسترسی به بندری هم‌چون چابهار حکم اکسیژن برای ادامه حیات دارد؛ بندر چابهار از میان گزینه‌های در دسترس افغانستان برای اتصال به آب‌های آزاد مسیری به‌صرفه‌تر است؛ این بندر نسبت به بندرعباس 90 کیلومتر و نسبت به بندر کراچی پاکستان 700 کیلومتر به مرکز افغانستان نزدیک‌تر است و به گواه مدیران وزارت حمل و نقل افغانستان موجب می‌شود کالاهای افغان 20 درصد زودتر به مقصد برسند. افغانستان هم‌چنین می‌خواهد صادرات خود از کمتر از یک‌میلیارد دلار فعلی به دو میلیارد دلار برساند و مقصد این توسعه صادرات هم هندوستان است
در موافقنامه ترانزیتی چابهار، هند متعهد شده به‌مراتب چیزی بیش‌از یک میلیارد دلار را صرف توسعه بندر و راه‌های ارتباطی و ترانزیتی چابهار کند؛ در این موافقتنامه که در سفر بهمن ماه 96 رئیس جمهور به هندوستان نهایی شد؛ به تفصیل هند 85 میلیون دلار را صرف تجهیز دو اسکله بندر چابهار به تجهیزات و امکانات تخلیه و بارگیری کالا، 150 میلیون دلار را صرف توسعه پس‌کرانه بندر چابهار و هم‌چنین حدود 900 میلیون دلار را هم صرف توسعه و تکمیل راه‌آهن چابهار-زاهدان-سرخس می‌کند.
بررسی چالش‌های ترانزیتی با گندم اهدایی؛ مسیر برای افغان‌ها پرخرج است
هند برای اجرایی شدن موافقتنامه چابهار دی ماه جاری دفتر شرکت پورت اپراتوری آی پی جی ال خود را را در بندر چابهار افتتاح کرد تا مقدمه‌ای برای سرمایه‌گذاری در بندر باشد، هم‌چنین هند با هدف بررسی چالش‌های ترانزیتی کریدور هند، ایران و افغانستان، آبان سال گذشته اعلام کرد، بخشی از گندم اهدایی خود به افغانستان را از راه چابهار حمل خواهد کرد، هند برای کمک به توسعه افغانستان و کمک به مدیریت خشکسالی در این کشور تعهد کرده یک میلیون و صد هزارتن گندم به افغانستان اهدا کند.
110 هزارتن گندم اهدایی هند در قالب 9 کشتی، از آبان 96 تا اواخر اردیبهشت ماه 97 از بندر کاندلا هند با کشتی‌های شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به چابهار حمل شد و با کامیون‌های عمدتا افغانی از چابهار به افغانستان ترانزیت شد؛ هند هم‌چنین قرار بود در بخش دوم، 400 هزار تن دیگر گندم اهدایی را از راه چابهار ترانزیت کند که در آستانه یک‌سالگی ترانزیت پارت اول، هنوز محقق نشده؛ تاییدی بر وجود چالش‌هایی بر سر ترانزیت از کریدور هند، ایران و افغانستان.
مسولان افغانی از پرخرج بودن مسیر برای کامیون‌های افغانی می‌گویند؛ فوزیه احسانی معاون وزارت حمل‌ونقل افغانستان پیش‌تر بابیان این‌که هزینه‌های که ایران از بازرگانان افغان می‌گیرد مشکلات زیادی را ایجاد کرده است، گفته بود: یکی از هزینه‌های که ایران دریافت می‌کند، هزینه تفاوت سوخت است. ایرانی‌ها شرکت‌های حمل‌ونقل ایران را مجبور می‌کنند که باید قیمت سوخت را در ایران به قیمت افغانستان حساب کنند.
وی افزود: هزینه دیگر نیز هزینه تن در کیلومتر است که افغانستان این هزینه را ندارد و اما ایران از شرکت‌های افغانی دریافت می‌کند؛ هزینه‌های گزاف دیگر نیز ایرانی‌ها از شرکت‌های حمل‌ونقل افغانستان دریافت می‌کنند که ازجمله هزینه پارکینگ‌ها است.
یک منبع آگاه فعال در بخش بندر نیز سال گذشته هم‌زمان با ارسال محموله گندم اهدایی هند به افغانستان از راه چابهار، بابیان این‌که سازمان راهدای اهمیت بندر چابهار را درک نکرده، گفته بود: هم‌اکنون هر کامیون ترانزیتی از بندر چابهار به مقصد افغانستان صرف‌نظر از هزینه کرایه حمل و هزینه‌های متفرقه دیگر می‌بایست به‌طور متغیر مبلغ 917 دلار به‌عناوین‌مختلف ازجمله هزینه ویزا، road paas، خاک پولی و... پرداخت کند این در حالی است مبلغ 266 یورو نیز به‌عنوان مابه‌التفاوت سوخت از کامیون‌ها دریافت می‌شود.
کانتینرهای حامل گندم اهدایی هند؛ آذر گذشته
کامیون‌های افغانی با رشوه عبور می‌کنند
محسن محمدی معین معاون فعلی حمل و نقل و ترانزیت منطقه آزاد چابهار و مدیرکل پیشین بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان 15 آذر در جلسه‌ای که با حضور شهرام آدم نژاد معاون حمل و نقل وزیر راه برای رفع مشکلات ترانزیت بندر چابهار برگزار شده بود، گفت: نیروی انتظامی ایران هیچ یک از مدارک شناسایی رانندگان افغان را قبول ندارد و به همین دلیل با جرایم مختلفی آن‌ها را مواجه می‌کند؛ نامه کنسول‌گری ایران در هرات افغانستان می‌گوید همه رانندگان افغانی (محموله گندم هند به افغانستان) که از طرف ایران آمدند، بالااستثنا همه اعلام می‌کنند در قدم به قدم مسیر با اسکناس‌های پشت سبز و رشوه رد شده‌اند و به بهانه‌های مختلف از آن‌ها پول گرفته شده است.
کمیته پیگیری، سرآغاز ارسال محموله افغانی
کمیته پیگیری موافقتنامه چابهار که با حضور هیئت‌های کارشناسی سه کشور 3 دی ماه امسال با هدف بررسی مشکلات و چالش‌های کریدور ترانزیتی، در چابهار تشکیل جلسه داد. سید یحیی اخلاقی مدیرکل تسهیلات تجاری و ترانزیتی وزارت صنایع و تجارت افغانستان در حاشیه این نشست در گفت‌وگو با تسنیم گفت: در اجلاس حاضر موضوعات کنسولی و کاهش هزینه‌های ترانزیتی خودروهای افغان و ایران در دستورکار است. تلاش می‌کنیم امکان تردد سهل و آسان‌تر خودروهای ترانزیتی افغان در ایران و خودروهای ایران در افغانستان را با وضع قوانینی تسهیل کنیم.
افغانستان پس از این نشست و با هدف توسعه صادرات خود به هند، اوایل اسفندماه نخستین محموله صادراتی خود به هند از راه چابهار را کلید زد، این محموله شامل 200 تن ماش و 370 تن سنگ تالک است و 23 کامیون افغانی آن‌را به چابهار آوردند، این کامیون‌ها از شهر زرنج ولایت نیمروز در همسایگی سیستان و بلوچستان حرکت کردند و هم‌زمان با اجلاس روز چابهار، سه‌شنبه هفت‌اسفندماه، برای بارگیری به هند، به چابهار رسیدند؛ نشانه‌ای بر کاهش چالش‌های ترانزیتی کریدور.
حالا انتظار می‌رود، حمل بخش دومِ محموله گندم اهدایی هند به افغانستان (400 هزار تن) به‌زودی کلید بخورد، هرچند عملیاتی‌شدن جامع و کامل کریدور به گواه بسیاری بر توسعه زیرساخت‌های ریلی و جاده‌ای در ایران و افغانستان متمرکز است اما رفع چالش‌های قانونی در اولویت خواهد بود؛ به گواه کارشناسان با توجه به مشکلات سیاسی هند و پاکستان و پاکستان با افغانستان، چابهار مسیر ناگزیر هند و افغانستان برای مبادلات تجاری است.
گزارش از سیدامیرحسین عظیمی
انتهای پیام/ش
