انارکی: عده‌ای هفته اول سیل گلستان دنبال ایجاد تقابل و بحران سیاسی بودند/ سردرگمی مسئولان به ترس مردم دامن زد
عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما با بیان اینکه عده‌ای می‌خواهند با برخی صحبت‌ها در شرایط بحران، گروهی را مقابل گروهی دیگر قرار دهند، گفت: من این موضوع را در هفته اول سیل در شمال کشور دیدم که به‌شدت آسیب‌زننده است.
به گزارش گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا؛ اردشیر زابلی زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما و رئیس نشست تخصصی رسانه و بحران، در ابتدای این نشست با بیان اینکه کشور با پدیده‌ای مواجه شده است که از یک منظر نعمت و از منظر دیگر شاید نقمت بود که آن هم قابل بحث و بررسی است، اظهار کرد: وقتی بحرانی طبیعی یا غیرطبیعی رخ می‌دهد، اولین مراکزی که وارد عمل می‌شوند دستگاههای دولتی، سازمانها و نهادهای امدادرسان و خدماتی هستند که با رسانه‌ها ارتباطی تنگاتنگ پیدا می‌کنند.
وی افزود: رسانه عضو فعال ستاد مدیریت بحران است و باید بررسی کرد که آیا به کنترل بحران کمک می‌کند یا به آن دامن می‌زند.
وی با تأکید بر اینکه "ما انتظار داریم اگر چنین بحرانی اتفاق می‌افتد در وهله اول نسخه غیرقابل دسترس برایش نپیچیم"، گفت: باید دستوری دهیم که بتوان آن را انجام داد.
رسانه ها پروتکل پوشش خبری در بحران ندارند
داود نعمتی‌انارکی عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما نیز در این نشست تخصصی با اشاره به مشاهدات نزدیک خود از مناطق سیل‌زده اظهار کرد: پاسخ به این سؤال که "آیا ما روزنامه‌نگاری بحران داریم یا نه؟" می‌تواند ما را در مقابل بحران‌های اجتماعی مصون نگه دارد؛ در روزهای ابتدایی وقوع سیل به این دلیل که در آغاز تعطیلی‌ها بودیم و مدیران در تعطیلات به سر می‌بردند، همه چیز دست‌به‌دست هم داد که شرایط بدی رقم بخورد.
وی افزود: مدیریت بحران در کشور ما بحران‌زده است و در روزهای اول سیل مردم در شهرها به کمک هم‌وطنان خود آمدند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما با بیان اینکه دو نوع غافلگیری در سیل اخیر اتفاق افتاد، تصریح کرد: اول اینکه مردم از باران‌ها غافلگیر شدند، درحالیکه بنده باران‌های بسیار شدیدتری را در صومعه‌سرا دیده بودم و این بارانی نبود که سیل شود و خرابی به بار آورد.
وی ادامه داد: غافلگیری دیگر غافلگیری مسئولان بود که سردرگم شدند و وضعیت در دو سه روز اول بغرنج بود و به ترس در مردم از بحران دامن می‌زد و به اعتماد آنها آسیب می‌رساند؛ وقتی ترس فراگیر شود، تصمیم‌گیری در برابر بحران را سخت می‌کند.
نعمتی انارکی با بیان اینکه "ما روزنامه‌نگاری بحران نداریم"، گفت: دستورالعملی که رسانه‌ها را پرورش می‌دهد که با شرایط بحران چطور برخورد کنند، در کشور ما وجود ندارد؛ باید بدانیم تهیه گزارش و خبر در شرایط بحرانی متفاوت‌تر از شرایط عادی و طبیعی است، روزنامه‌نگار باید بداند شرایط ارتباطات ما در زمان بحران به چه صورت است؛ جریان ارتباطی در شرایط بحران با شرایط عادی کاملاً متفاوت است و باید تأملی در این زمینه صورت بگیرد.
وی با بیان اینکه در شرایط بحران برخی سعی دارند جریان و بحران سیاسی ایجاد کنند، افزود: برخی می‌خواهند با استفاده از چنین حرف‌هایی شرایطی را پدید آورند که گروهی را مقابل گروه دیگری قرار دهند و من این موضوع را در هفته اول سیل در شمال کشور دیدم که به‌شدت آسیب‌زننده است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما با اشاره به عملکرد رسانه‌ها در سیل اخیر تصریح کرد: رسانه‌های ما دو سه روز بعد از بحران متوجه عمق آن شدند و تلاش کردند تا مدیریت رسانه‌ای بحران را به نحو مطلوب انجام دهند، در این 17 روز مطبوعات تعطیل بودند و خبرگزاری‌ها و سایت‌ها این اخبار را پوشش دادند.
نعمتی انارکی اضافه کرد: قطعاً تأثیر کارکرد و نقش‌های اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی رسانه‌ها بود که توانست عده‌ای را در مناطق سیل‌زده بسیج کند.
وی با اشاره به تفاوت اطلاع‌رسانی در رسانه ملی و سایر رسانه‌ها گفت: رسانه ملی از همان روزهای اولیه سعی در پوشش اخبار داشت و بر همین اساس عمل کرد. بعد از آن هم شبکه‌های مجازی آغاز به کار کردند و ترکیب اطلاع‌رسانی صداوسیما با شبکه‌های مجازی باعث شد تا آسیب‌های رسانه‌ای جهانی کاهش پیدا کند.
این استاد دانشگاه صداوسیما با تأکید بر اینکه "پروتکل حرفه‌ای در شرایط بحران نداریم"، خاطرنشان کرد: برای مثال معتقدم اگر خبرنگار به جای رفتن در آب، روی پشت‌بام یک خانه برود و از آنجا گزارش دهد، خیلی بهتر و حرفه‌ای‌تر است.
نعمتی انارکی ادامه داد: در مواردی گفتمان ما در پوشش خبرها احساسی بود، در صورتی‌که نباید احساس را وارد خبر کرد و باید گفتمان شرایط بحران را تغییر داد، ما باید به جای کمیت به کیفیت خبرها در آن شرایط توجه بیشتری داشته باشیم؛ رسانه‌های جریان اصلی مثل صداوسیما و خبرگزاری‌ها و مطبوعات باید در اطلاع‌رسانی به مخاطبان خود توجه ویژه داشته باشند.
وی ادامه داد: ما نباید عمق بحران را تقلیل دهیم و باید زوایای عمیق بحران را واکاوی کنیم تا مسئولان بدانند چه اقدامی در شرایط بعد از بحران انجام دهند.
استاد دانشگاه صداوسیما در پاسخ به سؤال "آیا ما در حوزه رسانه و روزنامه‌نگاری به موضوع آموزش توجه داشتیم؟"، گفت: این بحران نشان داد که در این زمینه کوتاهی و غفلت داشتیم، حوزه آموزش باید به خبرنگارها و جامعه بیاموزد که در شرایط بحرانی چطور اصولی و صحیح رفتار کنند.
نعمتی انارکی درباره نظام هماهنگی بین رسانه‌ها گفت: صداوسیما با عضویت در مدیریت کلان جامعه سعی کرده این هماهنگی را انجام دهد؛ اما به‌نظر می‌آید باید این موضوع بازتعریف شود؛ پوسته پوشش خبری بحران را نباید خطی ببینیم و حتماً باید موجی یا ضربه‌ای باشد؛ برای مثال صرف اینکه فلان منطقه باید تخلیه شود، درست نیست. این بحران نشان داد که صداوسیما باید شورای راهبردی مقابله با بحران و خرابی‌های پس از آن را تشکیل دهد تا این شورا با بهره‌گیری از نظر کارشناسان شرایط بعد از بحران را در شهرها بررسی کند.
وی در پاسخ به اینکه "چه کنیم تا از شایعه‌ها در شرایط بحران جلوگیری شود؟" یادآور شد: مسلماً در شرایط بحرانی شایعه به‌شدت اوج می‌گیرد و رسانه‌های جریان اصلی که در دسترسی به مسئولین و اخبار موثق راحت‌تر عمل می‌کنند می‌توانند جلوی شایعه‌ها را بگیرند، اما رسانه‌ها در شرایط بحران فقط اطلاع‌رسانی می‌کنند و در این جریان تعدادی اخبار غیرواقعی هم ممکن است، پخش و منتشر شود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما در پاسخ به تفاوت عملکرد رسانه‌ها در سیل شیراز و آق‌قلا بیان کرد: در سیل شیراز و آق‌قلا ضعف مدیریتی در انعکاس اخبار به چشم می‌آمد، به‌هر حال نتیجه هر دوی این سیل‌ها تخریب است و خط خبری رسانه‌ها این بود که روی موج اطلاع‌رسانی در وضعیت به‌وجود آمده متمرکز شوند، اما بعد از وقوع حادثه رسانه‌ها باید منسجم‌تر عمل کنند.
وی با اشاره به ضرورت مطالبه‌گری رسانه‌ها تصریح کرد: رسانه باید به‌طور جدی به حوزه مطالبه‌گری نگاه کند، همچنین باید آموزش همراه با عمل به خبرنگارهایمان بدهیم.
نعمتی‌انارکی در ادامه درباره نحوه ورود رسانه‌ها به بحران گفت: ورود به بحران وظیفه رسانه‌هاست، اما نحوه ورود به بحرانها باید به چه شکل باشد؟ تصویر، گفتمان و ... خاص شرایط بحران است که در حوزه رسانه آموزش داده نشده است و کارشناسان همچنان در حال بیان این تفاوتها بین شرایط عادی و بحرانی هستند، ما کتابچه راهنما در حوزه بحران نداریم.
اکنون وقت انتقاد به دستگاه‌ها نیست
حسن عابدینی قائم مقام خبرگزاری صداوسیما در ادامه این نشست درباره بحران گفت: واژه بحران در دو رشته معنای مختلفی دارد، در حوزه رسانه هر آنچه از حالت عادی خارج شود، بحران نامیده می‌شود، اما در روابط بین‌الملل بحران یعنی اینکه منافع یک کشور مورد تهدید قرار گیرد.
وی افزود: با توجه به این تعریف سیل در برخی شهرها به بحران تبدیل نشد، اما از نظر رسانه ما آن را بحران تلقی کردیم، وقتی تمام ارتباطات داخلی و خارجی ایلام قطع می‌شود، یک بحران است؛ با این حال با اولین هلی‌کوپتری که برای انتقال استاندار به منطقه رفت، ما دو خبرنگار فرستادیم و هر کاری لازم بود، انجام دادیم.
عابدینی با دفاع از عملکرد خبرنگاران صداوسیما اظهار کرد: ما تعداد زیادی دوربین تصویربرداری هوایی به مناطق سیل‌زده فرستادیم، اما به نظر می‌رسد همه کارهای عالم و آدم را به گردن خبرنگار می‌اندازند؛ ما وظیفه‌مان آموزش قبل از بحران است و نباید حین بحران انتقاد کنیم.
وی ادامه داد: ما حدود 7000 ارتباط زنده با اغلب شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی داشتیم و اولین حلقه را شکل دادیم؛ دومین حلقه هم مرکز استان‌ها و خبرنگاران محلی بودند و تا جایی که توانستیم در شبکه‌های مجازی هم ورود کردیم.
قائم مقام خبرگزاری صداوسیما تصریح کرد: ما یک برنامه به نام داغ‌های مجازی داریم، تحت عنوان اینکه چه چیزی در شبکه‌های مجازی شایعه و داغ شده است؛ روزهای اولی که سیل آمده بود، خیلی‌ها می‌گفتند که چرا سوری‌ها، عراقی‌ها و لبنانیها به کمک ایرانی‌ها نمی آیند؟! ما سعی کردیم روایت واقع‌بینانه از واقعیت بود، انجام دهیم، حتی تصاویری را که واقعیت بود و توسط افرادی برای ما ارسال شد، در کانال‌های شبکه‌های مجازی گذاشتیم تا مردم از جزئیات سیل آگاه شوند؛ برخی تصویرها را هم در آیتم‌های خبری برنامه بدون تعارف پخش کردیم.
عابدینی افزود: هر چند برخی در این بحران شایعه‌پراکنی و دروغ‌پردازی می‌کردند؛ اما مردم ما تصاویری را در خوزستان ثبت کردند که واقعی بود و عمق انسانیت و نوع‌دوستی را نشان می‌داد؛ ما تا دیروز 10هزار و 800 خبر مکتوب از سیل دادیم و تمام توانمان را به کار گرفتیم؛ نمی‌خواهم بگویم ما می‌توانیم عمق فاجعه را بگوییم، اما از همه ظرفیت‌ها استفاده کردیم. ما اکنون فقط باید در مسیر پوشش رسانه‌ای و اطلاع‌رسانی دقیق باشیم که مانع شایعه‌پردازی و سخن‌پراکنی‌های کذب است و بعد از پایان ماجرا باید به قصورها و تقصیرهایی بپردازیم که در تبدیل یک نعمت به نقمت مؤثر است، به نظر من اکنون وقت انتقاد به دستگاه‌ها و افراد نیست.
وی در ادامه با اشاره به نقدهایی که به‌حضور "حسینی‌بای" در حادثه سیل شده است، گفت: وظیفه رسانه این است که واقعیت‌ها را نشان دهد و اگر نقدی به حضور وی داخل آب است، این اتفاق در دنیا و بحرانها بی‌سابقه نبوده است؛ خبرنگار گاهی برای نشان دادن عمق حادثه چنین تصمیم‌هایی را می‌گیرد که لحظه ای است و به نظر من اشتباه هم نیست.
عابدینی در ادامه با اشاره به وظایف رسانه‌ها در بحران گفت: در برخی شرایط رسانه‌ها مسئولیت مدیریت بحران یا انتقال بحران را دارند و باید برای انعکاس واقعیت، حتی در به کار بردن واژه‌ها بسیار دقیق باشند؛ مثلاً دو کلمه "سیل" و "آبگرفتگی" هر یک بار معنایی متفاوتی دارند و تصویری متفاوت را در ذهن شنونده ترسیم می‌کنند.
نصراللهی: رسانه‌ها پس از بحران، مطالبه‌گری کنند
اکبر نصراللهی، رئیس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه واحد تهران مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی نیز که برای کمک به مردم سیل‌زده به آق‌قلا رفته بود، در ارتباط زنده تصویری گفت: باید سعی کنیم در بحران‌های بعدی از شرایطی که پیش آمده بود، جلوگیری کنیم.
وی درباره تصویری که رسانه‌ها درباره سیل نشان دادند و واقعیت حادثه اظهار کرد: رسانه‌ها نتوانستند به‌خوبی خبرها را انعکاس دهند، اما به یاری خدا و با تلاش مردم و نیروهای جهادی اوضاع مطلوب‌تر است.
رئیس دانشکده علوم ارتباطات تهران مرکز ادامه داد: این را که بگوییم روزنامه‌نگاری بحران نداریم و رسانه‌ها تلاش نکردند، قبول ندارم و باید تلاششان دیده شود، اما این تلاش باید چندبرابر و منسجم‌تر شود.
نصراللهی روزنامه‌نگاری دوره بحران را دارای مشکلاتی دانست که یکی از آنها تمرکز صرف به زمان وقوع بحران است.
وی با بیان اینکه رسانه‌ها بعد از بحران به مطالبات مردم آنطور که باید و شاید توجه و به وعده‌های خود عمل نمی‌کنند، تأکید کرد که رسانه‌ها باید بعد از بحران هم مطالبه‌گری کنند و به مردم گزارش دهند.
رئیس دانشکده علوم ارتباطات تهران مرکز در پایان بیان کرد: در دوره بحران از موضوع‌های اخلاقی و اصول مدیریت بحران سوءاستفاده می‌شود و اجازه نمی‌دهند مطالبه‌گری‌ها بیان شود. نکته مهم دیگر این است که با وجود تعداد زیاد بحرانها در کشور ما هیچ سخنگوی واحدی وجود ندارد و همین موضوع، برخی مسئولان و مردم را برای دریافت لحظه‌به‌لحظه اخبار به سمت منابع غیررسمی سوق می‌دهد.
انتهای پیام/
